Chorągiew Stołeczna ZHP (original) (raw)

Chorągiew Stołeczna ZHPim. Bohaterów Warszawy

Ilustracja
Organizacja harcerska Związek Harcerstwa Polskiego
Rodzaj jednostki chorągiew
Jednostka nadrzędna Główna Kwatera ZHP
Jednostki podległe 26 hufców
Rok powstaniapierwszych drużyn 1910
Barwy czerwień żółć
Komendant (przewodniczący) hm. Katarzyna Karolak
Adres siedziby ul. Piaskowa 401-067 Warszawa
Położenie na mapie WarszawyMapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Chorągiew Stołeczna ZHP im. Bohaterów Warszawy”
Położenie na mapie PolskiMapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Chorągiew Stołeczna ZHP im. Bohaterów Warszawy”
Położenie na mapie województwa mazowieckiegoMapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Chorągiew Stołeczna ZHP im. Bohaterów Warszawy”
Ziemia52°15′16,0″N 20°58′35,6″E/52,254444 20,976556
Strona internetowa
Odznaczenia
Zasłużony dla Warszawy

Zlot Chorągwi Stołecznej „Synergia” w 2016

Komendantka Chorągwi Stołecznej ZHP hm. Paulina Gajownik oraz przewodnicząca rady chorągwi hm. Joanna Nurek

Chorągiew Stołeczna ZHP im. Bohaterów Warszawy – jednostka terenowa Związku Harcerstwa Polskiego, nosząca tę nazwę od 1967 (wcześniej Chorągiew Warszawska).

Od 1975, wraz z wprowadzonym wtedy nowym podziałem administracyjnym kraju, Chorągiew Stołeczna ZHP obejmowała miasto stołeczne Warszawę i ówczesne województwo stołeczne warszawskie.

Po kolejnej zmianie podziału administracyjnego z 1999 zasięg działania Chorągwi Stołecznej nie zmienił się i obejmuje część obecnego województwa mazowieckiego – w chorągwi działa 25 hufców (2023) na obszarze:

Siedzibą władz chorągwi jest Warszawa.

Od początków harcerstwa Warszawa stanowiła ważny ośrodek tworzenia się tego ruchu. Według Leksykonu harcerstwa pierwsza drużyna w Warszawie (późniejsza 27 Warszawska Drużyna Harcerska im. Szymona Konarskiego) powstała przy szkole Witolda Wróblewskiego jesienią 1910[1] (od 1918 gimnazjum im. Tadeusza Czackiego).

Podczas I wojny światowej warszawscy harcerze podejmowali służbę łącznościową (roznoszenie poczty), samarytańską w szpitalach, organizowano kursy instruktorskie. Wielu harcerzy starszych działało równocześnie w Polskiej Organizacji Wojskowej. Harcerze uczestniczyli w uroczystościach patriotycznych, m.in. w postawieniu w 1916 krzyża-pomnika w Olszynce Grochowskiej. W maju 1916 harcerze warszawscy zorganizowali w Dolinie Szwajcarskiej prezentację sprawności drużyn i defiladę.

1 listopada 1916 cztery organizacje skautowe działające na terenie Królestwa Polskiego utworzyły w Warszawie Związek Harcerstwa Polskiego. Na terenie Warszawy powstał I Okręg ZHP, którego komendę stanowiła Rada Hufcowych. w marcu 1917 podzielono go na Okręg IA (męski), liczący ok. 3 tysięcy harcerzy w 27 drużynach, i Okręg IB (żeński).

W listopadzie 1918 starsi harcerze wspólnie z POW rozbrajali Niemców, a po mobilizacji utworzyli Batalion Harcerski, istniejący do kwietnia 1919. Młodsi pełnili służbę wartowniczą, łącznościową i porządkową w Pogotowiu Młodzieży. Starsi harcerze i instruktorzy warszawscy brali udział w akcji plebiscytowej na Warmii i Mazurach. W lipcu 1920 w związku z wybuchem wojny polsko-bolszewickiej kilkuset warszawskich harcerzy zgłosiło się do armii ochotniczej.

W styczniu 1921 utworzono Oddział Warszawski ZHP, w którym powołano oddzielne chorągwie harcerzy i harcerek.

Harcerze z Hufca ZHP Wołomin biorący udział w rekonstrukcji Bitwy Warszawskiej

Chorągiew Warszawska Męska działała od 1921 na obszarze województwa warszawskiego i kilku przylegających powiatów sąsiednich województw. W 1925 nastąpił jej podział na chorągiew wojewódzką oraz działającą na terenie miasta stołecznego Warszawy Chorągiew Stołeczną Męską. Jej nazwę zmieniano kilkakrotnie, od marca 1927 była to Chorągiew Warszawska Męska, a od 1933 – Warszawska Chorągiew Harcerzy. Chorągwie warszawskie (stołeczne) męska i żeńska (w 1925–1931 dodatkowo z chorągwiami mazowieckimi) tworzyły Oddział (Okręg) Warszawski ZHP. Siedzibą komend chorągwi była Warszawa.

W okresie międzywojennym Chorągiew Harcerzy dzieliła się w różnych okresach na 5–14 hufców (okręgów wizytacyjnych). W 1934 ustalono podział na 8 hufców terytorialnych, będących jednostkami organizacyjno-programowymi, z własnymi komendami: Grzybów, Mokotów, Powiśle, Praga, Śródmieście, Ujazdów, Wola i Żoliborz.

Trzykrotnie (w 1922 na Bielanach, w 1925 w Płudach i w 1937 w Pomiechówku) odbyły się zloty chorągwi. Stołeczni harcerze licznie uczestniczyli w narodowych zlotach harcerskich i Jamboree. W Warszawie były aktywne zrzeszenia starszego harcerstwa (Gromada św. Jerzego, Kuźnica, Akademicka Drużyna Harcerska i inne).

W 1937–1938 w chorągwi męskiej działało 5200 harcerzy, 675 harcerzy starszych i 2215 zuchów w 168 drużynach i zrzeszeniach, oraz 245 mianowanych instruktorów; w chorągwi żeńskiej było 3540 harcerek[1].

Dzięki organizowanym co roku od 1922 kursom instruktorskim, w tym od 1924 najbardziej znanym kursom nad jeziorem Wigry, chorągiew miała liczną i dobrze wykształconą kadrę harcerską. Niestety w latach 1937–1939, wskutek konfliktu z władzami ZHP (sprawa Ludwiga) ok. 100 instruktorów zostało usuniętych lub wystąpiła ze związku, część z nich utworzyła później organizację Wigry.

Harcerze Zawiszy – Harcerska Poczta Polowa w powstaniu warszawskim

Warta honorowa podczas corocznego zlotu organizowanego przez harcerzy ze stołecznego hufca Mokotów w rocznicę akcji pod Arsenałem

W okresie 1939–1944 harcerstwo warszawskie stanowiło trzon najważniejszych harcerskich organizacji konspiracyjnych, takich jak Szare Szeregi, Wigry, Harcerstwo Polskie, Organizacja Harcerek.

Chorągiew Harcerzy działała w konspiracji, w Szarych Szeregach, nosiła w tym czasie kryptonim „Wisła”. Organizacyjnie dzieliła się na 3 okręgi: Praga,-Południe (PD) i-Północ (PN), w 1941 powstał czwarty okręg – Centrum (CT). W listopadzie 1942 została zorganizowana według grup wiekowych: Zawisza, Bojowe Szkoły (6 hufców) i Grupy Szturmowe (4 hufce). W 1943 spośród harcerzy GS utworzono Batalion „Zośka” i wydzieloną kompanię „Agat” (późniejszy Batalion „Parasol”), a następnie całe Grupy Szturmowe przeszły pod bezpośredni nadzór Głównej Kwatery Szarych Szeregów.

W 1944 nastąpił nowy podział chorągwi na 6 bloków: Bazylika (Praga), Cytadela (Żoliborz), Prochownia (Ochota), Radiostacja (Mokotów), Reduta (Wola) i Zamek (Śródmieście).

Harcerze warszawscy prowadzili mały sabotaż w organizacji Wawer. Uczestnicy Grup Szturmowych przeprowadzili wiele spektakularnych akcji dywersyjnych i bojowych: m.in. wysadzano tory kolejowe, odbito więźniów 26 marca 1943 w Akcji pod Arsenałem oraz 20 kwietnia w Celestynowie, a 1 lutego 1944 dokonano zamachu na Kutscherę. Organizowano akcję „M” dla młodzieży niezrzeszonej i prowadzono kursy szkoły podchorążych Szarych Szeregów. Pracę konspiracyjną prowadziła też Chorągiew Harcerek.

Działalność warszawskiego harcerstwa w okresie okupacji opisano w wielu książkach, wydawnictwach i artykułach, m.in.:

Upadek powstania warszawskiego przyniósł kres działalności Chorągwi Warszawskiej w konspiracji.

Przez cały okres PRL w Warszawie istniało duże zróżnicowanie pracy poszczególnych środowisk harcerskich: od działających w duchu tradycyjnych ideałów harcerskich i skautowych metod wychowawczych, często w sposób półkonspiracyjny i nieformalny, do ulegających naciskom władz reżimowych, silnemu upolitycznieniu i ideologizacji.

Zaraz po wojnie spontanicznie odradzały się dawne drużyny harcerskie, najwcześniej w 1944 na Pradze i Grochowie. W 1945 w skład Chorągwi Harcerzy weszło 13 hufców: Falenica, Legionowo, Mokotów, Nadwiśle, Ochota, Praga, Pruszków, Rembertów, Śródmieście, Wilanów, Włochy, Wola i Żoliborz. W 1947 chorągiew liczyła 6891 zuchów i harcerzy w 179 drużynach[1]. Harcerze uczestniczyli w odgruzowywaniu i odbudowie Warszawy.

W 1948[2]–1949[1] obie chorągwie warszawskie – męska i żeńska zostały połączone w jedną. Usunięto wielu instruktorów. W 1950 ZHP został zlikwidowany, powstała Organizacja Harcerska Związku Młodzieży Polskiej, wzorowana na radzieckich pionierach.

W latach 1944–1956 działało w Warszawie co najmniej kilkanaście organizacji tzw. II konspiracji harcerskiej[3]: Garstka, Harcerska Zbrojna Służba Ojczyźnie, Harcerski Ruch Oporu, Harcerstwo Polskie (Hufce Polskie), Harcerze Armii Krajowej, Konspiracyjna Drużyna Harcerska Osy, 21 Konspiracyjna Drużyna Harcerska, Młodzieżowy Ruch Oporu „Komitet Wyzwoleńczy”, Podziemna Organizacja Harcerstwa WiN (Obrońcy Korony), Podziemna Organizacja ZHP Orlęta, Ruch Oporu Młodzieży Harcerskiej, Skorpiony, Waszyngton, Zarzewie, Zośkowcy i Związek Młodzieży Polskiej.

Po okresie stalinizmu, po reaktywowaniu ZHP (4 grudnia 1956) oraz po Krajowym Zjeździe Działaczy Harcerskich (8–10 grudnia 1956), od grudnia 1956 na nowo organizowały się drużyny oraz hufce. Do służby zgłaszali się instruktorzy przedwojenni, z Szarych Szeregów oraz działający w Organizacji Harcerskiej Polski Ludowej. W okresie 1956–1967 harcerstwo warszawskie tworzyło Chorągiew Warszawską ZHP.

18 stycznia 1957 ukazał się pierwszy rozkaz, podający skład komendy chorągwi, cofający wszystkie dotychczasowe numery drużyn oraz zakazujący przeprowadzania prób na stopnie harcerskie i przyjmowania przyrzeczenia harcerskiego. W ciągu kolejnych miesięcy utworzono hufce i mianowano ich komendantów: Grochów, Mokotów, Praga, Rembertów, Śródmieście, Wawer, Wilanów i Żoliborz, a następnie Ochota, Bródno i Wola. 27 kwietnia 1957 komendant chorągwi rozkazem L.12/57 przyjął do ZHP, nadając numery, zatwierdzając bohaterów i mianując drużynowych 143 drużyn. W czerwcu 1957 w 11 hufcach istniało już 273 drużyn, w których działało ok. 8000 zuchów, harcerek, harcerzy, instruktorek i instruktorów. Rok później było już 349 drużyn[4].

W latach 1957–1958 z podziału dotychczasowych hufców powstały 24 nowe hufce środowiskowe: z hufca Ochota – wyodrębniono Włochy, ze Starego Miasta – Hufiec Harcerek Stare Miasto, Hufiec Harcerzy Stare Miasto i Hufiec Harcerzy Stare Miasto-Grzybów, z Grochowa – Saską Kępę, z Pragi – Pragę Centralną, Pragę Nową i Targówek, z hufca Śródmieście – Agrikola i Filtry, z hufca Żoliborz – Bielany, z hufca Wola – Koło, Młynów i Redutę. Powstał też oddzielny Hufiec Walterowski (początkowo eksterytorialny, później określono szkoły z drużynami należącymi do tego hufca).

Hufce Chorągwi Warszawskiej w 1958[4]

Agrikola (Agricola) Bielany Bródno Filtry Grochów Grzybów Koło Młynów Mokotów-Wschód Mokotów-Zachód Ochota Powiśle Praga Centralna Praga Nowa Reduta Rembertów Saska Kępa Stare Miasto Śródmieście Targówek Wawer Włochy Wilanów Żoliborz Hufiec Walterowski

W latach 1960–1963 ponownie połączono je w duże hufce dzielnicowe, z etatowymi komendantami, pomimo protestów drużyn i instruktorów. Tym samym dostosowano liczbę i granice hufców do nowo utworzonych 7 dzielnic Warszawy. W 1961 komenda chorągwi otrzymała od władz miasta teren na Cyplu Czerniakowskim, gdzie stworzono bazę żeglarską – Harcerski Ośrodek Wodny. Uzyskał on wówczas również uprawnienia hufca, skupiającego wszystkie drużyny z terenu chorągwi o specjalności wodnej, później przekształconego w Chorągwiany Ośrodek Specjalności Wodnych i Żeglarskich[4].

Organizowano wypoczynek letni w ramach Harcerskiej Akcji Letniej (HAL), Harcerskiej Akcji Letniej Młodzieży Starszej (HALMS), akcji obozowej „Warmia i Mazury” (WiM), Akcje Nieobozowego Lata (NAL). Powstawały drużyny specjalnościowe: fotograficzne, teleradiotechniczne, motoryzacyjne i inne, z własnymi pracowniami, drużyny Młodzieżowej Służby Ruchu. W chorągwi działał teatr harcerski „Gawęda” pod kierownictwem hm. Andrzeja Kieruzalskiego oraz harcerski Chór Chorągwi Warszawskiej pod batutą hm. Władysława Skoraczewskiego.

Pomnik Małego Powstańca w Warszawie

Komendant Chorągwi Stołecznej Waldemar Kowalczyk sadzi dąb w alei stulecia harcerstwa w Parku Bródnowskim, maj 2010

Święto Chorągwi Stołecznej w 2016 – harcerki składają kwiaty pod pomnikiem Małego Powstańca

Defilada harcerzy na placu Trzech Krzyży, 7 maja 2017 r.

Chorągiew Stołeczna została utworzona 1 czerwca 1967 rozkazem L.5/67 Naczelnika ZHP. W dniu 7 maja 1967 na stadionie Legii przy udziale ok. 30 tysięcy harcerzy chorągiew przyjęła nazwę Chorągwi Stołecznej i otrzymała imię Bohaterów Warszawy. W latach 1965–1969 imiona przyjmowały także hufce warszawskie, w zamyśle komendy chorągwi miały to być organizacje lub formacje wojskowe zasłużone dla Warszawy – tak hufiec Mokotów przyjął imię Szarych Szeregów. Jednak pod naciskiem komitetów dzielnicowych PZPR[2] nadawano hufcom imiona formacji komunistycznych i lewicowych: hufcowi Praga-Południe – imię 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, Żoliborz – Batalionu AL Czwartacy, oraz bohaterów socjalistycznych i komunistycznych: Stanisława Dubois, Władimira Komarowa, gen. Karola Świerczewskiego.

W 1973 powstał program Harcerskiej Służby Polsce Socjalistycznej obejmujący drużyny starszoharcerskie. Część drużyn bojkotowała jednak HSPS.

Początkowo chorągiew obejmowała 7 hufców z obszaru miasta stołecznego Warszawy. W 1975 w związku z reformą administracyjną państwa zlikwidowana została Chorągiew Mazowiecka, a Chorągiew Stołeczna przejęła część jej hufców[2]. Składała się odtąd z 33 hufców i 19 gminnych i miejskich związków drużyn, liczba hufców często jednak ulegała zmianom.

W 10. rocznicę nadania chorągwi imienia, w maju 1977 sztandar chorągwi udekorowano Krzyżem Za zasługi dla ZHP.

W okresie PRL, a zwłaszcza w latach 70. zuchy, harcerze i instruktorzy uczestniczyli w różnorodnych imprezach propagandowych: pochodach pierwszomajowych, obchodach rocznic powstania PRL i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[4], w uroczystościach 1000-lecia Państwa Polskiego, kampanii „Iskra” z okazji 100. rocznicy urodzin Włodzimierza Lenina, czynach partyjnych. Brali też udział w alertach naczelnika ZHP, kampanii Dwadzieścia lat siedemsetletniej Warszawy, uczestniczyli w budowie Centrum Zdrowia Dziecka, w operacji 1001-Frombork i Bieszczady-40. Organizowali harcerskie festyny młodzieży szkolnej na Starym i Nowym Mieście oraz na Podzamczu.

W 1979 Chorągiew Stołeczna liczyła 114 tysięcy zuchów, harcerzy i instruktorów, a w jej skład wchodziło 45 hufców.

22 listopada 1980 powstało w Warszawie porozumienie Kręgów Instruktorów Harcerskich im. A. Małkowskiego (KIHAM), którego głównym założeniem było odrodzenie moralne harcerstwa w duchu tradycyjnego tekstu Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego (z 1932 roku) i odkomunizowanie ruchu.

1 października 1983 na Podwalu odsłonięto Pomnik Małego Powstańca, zbudowany z inicjatywy warszawskich harcerzy za zebrane przez nich fundusze[5].

W 1983 i 1987 podczas pielgrzymek Jana Pawła II harcerze ze środowisk KIHAM, a następnie półtajnego Ruchu Harcerskiego Rzeczypospolitej wbrew zakazom władz organizowali służbę sanitarną i porządkową – Białą Służbę, wspierającą służby kościelne. Niektórych jej uczestników spotykały potem kary i represje (jednego z liderów Ruchu Harcerskiego uczestniczącego w Białej Służbie zwolniono z funkcji drużynowego, a działalność 16 WDH władze hufca zawiesiły).

W 1988 w chorągwi istniały 43 hufce (w tym 7 dzielnicowych, 12 miejskich, 12 miejsko-gminnych i 12 gminnych), skupiające łącznie: 16.679 zuchów, 23.276 harcerzy, 6.448 harcerzy starszych i 3.101 instruktorów[6].

Hufce dzielnicowe Hufce miejskie Hufce miejsko-gminne Hufce gminne
Warszawa-Mokotów im. Szarych Szeregów Warszawa-Ochota im. płk. Cypriana Godebskiego Warszawa-Praga-Południe im. I Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki Warszawa-Praga-Północ im. Stanisława Dubois Warszawa-Śródmieście Warszawa-Wola im. gen. Karola Świerczewskiego Warszawa-Żoliborz im. Batalionu Czwartaków AL Józefów Legionowo im. Rodziny Skoneckich Marki im. Cypriana Kamila Norwida Milanówek im. Janusza Kusocińskiego Otwock im. I Praskiego Pułku Piechoty Piastów Pruszków im. Bolesława Bieruta Sulejówek im. Batalionu „Zośka” Wesoła im. kpt. Władysława Wysockiego Ursus im. Mieczysława Bema Ząbki im. Bohaterów Lotnictwa Polskiego Zielonka im. Janusza Korczaka Błonie im. hm. Edwarda Przybysza Brwinów-Podkowa Leśna Grodzisk Mazowiecki im. Leonida Teligi Góra Kalwaria im. 4 Dywizji Piechoty im. J. Kilińskiego Karczew im. Bohaterów Powstania Styczniowego Konstancin-Jeziorna Nowy Dwór Mazowiecki im. por. Mieczysława Kalinowskiego Ożarów Mazowiecki Piaseczno im. Bohaterów Pokoju Radzymin im. Juliusza Dąbrowskiego Serock im. Bolesława Kowalskiego ps. Ryszard Wołomin im. hm. Mieczysława Cicheckiego Celestynów im. Bohaterów Akcji pod Celestynowem Czosnów im. Gwardii Ludowej Jabłonna im. Synów Pułku Kampinoski Leszno im. Bohaterów Puszczy Kampinoskiej Lesznowola Łomianki Michałowice Nadarzyn im. 4 Dywizji Piechoty im. J. Kilińskiego Raszyn im. Legionów Dąbrowskiego Skrzeszew im. Ludwika Waryńskiego Tarczyn

Po powstaniu w 1989 Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej i ZHP-1918 przeszła do nich część drużyn Chorągwi Stołecznej.

Na początku lat 90. chorągiew wydawała „Na szlaku. Pismo warszawskiego harcerstwa”.

Po zniesieniu w 1995 przez Zjazd ZHP wersji Przyrzeczenia Harcerskiego, w której nie składa się ślubu służby Bogu, od związku odłączył się ówczesny hufiec Warszawa-Śródmieście i utworzył w 1996 odrębną organizację – Stowarzyszenie Harcerskie. Obecnie na terenie dzielnicy Śródmieście działa Hufiec ZHP Warszawa-Centrum.

Stan organizacyjny w 2010 wynosił ok. 9200 osób, w tym ok. 600 członków drużyn Nieprzetartego Szlaku i ok. 1500 instruktorów i wędrowników pełniących funkcje instruktorskie[7].

W latach 2010–2011 w ramach obchodów stulecia harcerstwa w Warszawie zorganizowano m.in. sadzenie dębów stulecia w Parku Bródnowskim i wystawę Czuwaj Prago! Stulecie harcerstwa w prawobrzeżnej Warszawie w Muzeum Warszawskiej Pragi. W dniach 11–12 czerwca 2011 na Polu Mokotowskim zorganizowano chorągwiany Stołeczny Zlot Stulecia Harcerstwa „Warszawa 2011”[8]. Z okazji stulecia harcerstwa Rada m.st. Warszawy uhonorowała Chorągiew Stołeczną medalem Zasłużony dla Warszawy. Podczas uroczystej XXI sesji rady odznaczenie odebrał komendant chorągwi hm. Waldemar Kowalczyk.

W 2012 Chorągiew Stołeczna obchodziła 45-lecie utworzenia.

W dniu 16 czerwca 2012, po 19 latach pełnienia funkcji przez hm. Waldemara Kowalczyka, na komendantkę Chorągwi Stołecznej wybrana została hm. Paulina Gajownik.

Od 2013 chorągiew wydaje miesięcznik „Instruktor”.

W 2014 harcerze Chorągwi i 3 innych organizacji harcerskich działających w Warszawie uczestniczyli wspólnie w obchodach 70. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, zorganizowanych pod hasłem Harcerki i harcerze łączą miasto. W tym samym roku powołano Szkołę Instruktorską Chorągwi Stołecznej „Iluminacja”.

W maju 2016 zorganizowano zlot chorągwi „Synergia”.

W 2017 Chorągiew Stołeczna obchodziła 50-lecie nadania jej imienia Bohaterów Warszawy. Z tej okazji zorganizowano cykl imprez, m.in. 7 maja – zbiórkę chorągwi.

Obecnie (2024) stan liczebny wynosi ok. 11 600 osób, w tym ok. 500 członków drużyn NS oraz ok. 1600 instruktorów i wędrowników pełniących funkcje instruktorskie.

W chorągwi działają:

Co roku 1 października obchodzone jest Święto Chorągwi, które kończy się złożeniem kwiatów pod Pomnikiem Małego Powstańca.

Zuchy i harcerze Chorągwi Stołecznej mogą zdobywać Odznakę Chorągwianą. Warunkiem jej zdobycia są m.in. podjęcie działań społecznie użytecznych na rzecz miasta i województwa oraz lepsze poznanie miasta i jego historii.

W skład chorągwi wchodzi 25 hufców (według stanu na wrzesień 2023)[10]:

Hufce podwarszawskie Hufce warszawskie
Hufiec Błonie im. Edwarda Przybysza, komendantka – hm. Monika Psujek, ul. Lipowa 3, 05-860 Płochocin Hufiec Celestynów im. Bohaterów Akcji pod Celestynowem, komendantka – phm. Anna Krzemińska, ul. Regucka 3, 05-430 Celestynów Hufiec „Orłów” Garwolin, komendantka – phm. Izabela Lach-Kawczyńska, ul. Żwirki i Wigury 16, 08-400 Garwolin Hufiec Grodzisk Mazowiecki im. Leonida Teligi, komendant – phm. Piotr Skuba, ul. Sowińskiego 11, 05-827 Grodzisk Mazowiecki Hufiec Legionowo im. Szarych Szeregów – Rój „Tom”, komendantka – hm. Lidia Kitaj, ul. Słowackiego 29, 05-120 Legionowo Hufiec Milanówek im. Janusza Kusocińskiego, komendantka – phm. Piotr Kowalczyk, ul. Królewska 69, 05-822 Milanówek Hufiec Nowy Dwór Mazowiecki im. Korpusu Kadetów nr 2, komendant – hm. Marcin Janiszewski, ul. Paderewskiego 22, 05-100 Nowy Dwór Mazowiecki Hufiec Otwock im. Roju „Sosny” Szarych Szeregów, komendant – hm. Tomasz Grodzki, ul. Poniatowskiego 10, 05-400 Otwock Hufiec Piaseczno im. Bohaterów Pokoju, komendant – pwd. Sławomir Pułka, pl. Piłsudskiego 9, 05-500 Piaseczno Hufiec Piastów im. prof. hm. Aleksandra Kamińskiego „Kamyka”, komendantka – phm. Jolanta Rybińska, ul. Bohaterów Wolności 23, 05-820 Piastów Hufiec Pruszków, komendantka – phm. Iwona Horsztyńska, ul. Jasna 2, 05-804 Pruszków Hufiec Sulejówek im. Batalionu „Zośka”, komendant – phm. Łukasz Sobierajski, ul. 3 Maja 21, 05-071 Sulejówek Hufiec Wołomin im. Mieczysława Cicheckiego, komendant – phm. Norbert Krupa, ul. Długa 34, 05-200 Wołomin Hufiec Ząbki im. Bohaterów Lotnictwa Polskiego, komendantka – hm. Sylwia Kubicka, ul. Westerplatte 11, 05-091 Ząbki Hufiec Zielonka im. Janusza Korczaka, komendantka – phm. Jagoda Szkarłat, ul. 11 listopada 33, 05-220 Zielonka Hufiec Uroczysko Konstancin, komendant hm. Robert Bokacki, ul. Sobieskiego 6, 05-510 Konstancin-Jeziorna Hufiec Warszawa-Centrum im. Księcia Janusza I Mazowieckiego, komendantka – phm. Marta Modelska, ul. Lewartowskiego 2, 00-190 Warszawa Hufiec Warszawa-Mokotów, komendant – hm. Michał Michałowski, ul. Chełmska 50/80, 00-725 Warszawa Hufiec Warszawa-Ochota im. płk. Cypriana Godebskiego, komendantka – phm. Katarzyna Dzięciołowska, ul. Raszyńska 22a, 02-026 Warszawa Hufiec Warszawa-Praga-Południe im. I Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, komendantka – phm. Krystyna Mamak, ul. Wał Miedzeszyński 375, 03-980 Warszawa Hufiec Warszawa-Praga-Północ im. Wigierczyków, komendant – phm. Bartosz Romaniuk, ul. św. Wincentego 85, 03-291 Warszawa Hufiec Warszawa-Ursus-Włochy im. Mieczysława Bema, komendant – hm. Paweł Chempiński, ul. Adamieckiego 1, 02-495 Warszawa Hufiec Warszawa-Wawer, komendant – pwd. Marcin Świderski, ul. Alpejska 16, 04-628 Warszawa Hufiec Warszawa-Wola, komendantka – hm. Katarzyna Kuligowska, ul. Ożarowska 69a, 01-408 Warszawa Hufiec Warszawa-Żoliborz, komendant – hm. Paweł Błasiak, ul. Przybyszewskiego 32/34 lok. 111, 01-824 Warszawa

Spośród działających w Warszawie jednostek harcerskich do Chorągwi Stołecznej ZHP należy większość, pozostałe funkcjonują w strukturach organizacji innych niż ZHP (Stowarzyszenie Harcerskie, Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego „Zawisza” Federacja Skautingu Europejskiego, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej).

  1. ↑ a b c d Leksykon harcerstwa, Warszawa 1988.
  2. ↑ a b c Biuletyn Historyczny Chorągwi Stołecznej ZHP im. Bohaterów Warszawy. Nr 1 (47), Warszawa 2003. ISSN 1426-9104.
  3. ↑ Ryszard Jakubowski: II konspiracja harcerska 1944-1956. 2003-2012. [dostęp 2012-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-20)].
  4. ↑ a b c d Stefan Romanowski: Chorągiew Stołeczna ZHP w latach 1956–1996, część I-III. Warszawa: Instruktorski Krąg Pokoleń „Romanosy”, Harcerskie Biuro Wydawnicze „Horyzonty”, 2000–2001. ISBN 83-86873-74-4.
  5. ↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 105. ISBN 83-7005-211-8.
  6. ↑ Historia Chorągwi Stołecznej Związku Harcerstwa Polskiego w latach 1956–2010 kadencjami pisana. T. II. Warszawa: Chorągiew Stołeczna ZHP, 2012, s. 8–9.
  7. ↑ Sprawozdanie merytoryczne z działalności Chorągwi Stołecznej Związku Harcerstwa Polskiego za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r.. [dostęp 2012-05-09].
  8. ↑ ZHP Warszawa 2011 – Stołeczny Zlot Stulecia Harcerstwa. [dostęp 2011-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-06)].
  9. ↑ Komendanci chorągwi. [w:] Alert 45 [on-line]. Chorągiew Stołeczna ZHP. [dostęp 2012-06-19].
  10. ↑ Hufce Chorągwi Stołecznej ZHP. Chorągiew Stołeczna Związku Harcerstwa Polskiego. [dostęp 2017-12-13].
  11. ↑ Ośrodek Szkolenia Wolontariuszy „Dąbrowa”. [dostęp 2012-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-28)].
  12. ↑ Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy w Kamionie. [dostęp 2012-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-11)].
  13. ↑ Ocypel – Słoneczna Republika Hufca ZHP Warszawa-Praga-Południe im. I Dywizji Piechoty Tadeusza Kościuszki. [dostęp 2012-03-30].
  14. ↑ Hufiec ZHP Garwolin, Stanica Hufca ZHP Garwolin w Polewiczu. [dostęp 2012-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-13)].
  15. ↑ Stanica Hufca ZHP Otwock w Przerwankach. [dostęp 2012-03-30].
  16. ↑ Warszawska Nike. Chorągiew Stołeczna Związku Harcerstwa Polskiego. [dostęp 2017-12-13].