Wojtek Rajpold | University of Rzeszów (original) (raw)

Papers by Wojtek Rajpold

Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego t.44, 2023

In the Castle Museum in Sandomierz, there is a small copper battle axe whose place and circumstan... more In the Castle Museum in Sandomierz, there is a small copper battle axe whose place and circumstances of discovery are unknown. It is only known
that this item was found in the vicinity of Sandomierz. The discussed artefact represents the Nógrádmarcal type, characterized by a distinctive
haft, a ring near the haft hole, two opposing blades/arms, and a lowered horizontal arm in relation to the apex of the haft opening and the vertical
blade. This form is particularly prevalent in the northern Carpathian region, especially in present-day Czech Republic and Slovakia. Additionally,
similar specimens are also recorded in northern Hungary and Romania. In formal terms, this item corresponds to the C2 type according to Julie
Heeb’s typology, which is numerous in the western part of the Carpathians, especially in the Czech Republic. The majority of them were discovered
in contexts unfavourable to chronological studies. It is not excluded that these specimens survived until the younger Eneolithic period. It seems that
the safest way to date them is to the turn of the 5th/4th millennium BC or the beginning of the 4th, and associate them with late influences of the
Polgar cycle. The presented artefact is most likely to be seen as an import from the south-western or southern direction into the environment of the
Lublin-Volhynian culture. It is another copper artefact from the Eneolithic period discovered in the Sandomierz Upland, indicating lively contacts
between these areas and those located further south and southwest

Praehistorische Zeitschrift, 2022

Zusammenfassung: Der Artikel stellt die Methodik der archäologischen Forschung auf dem Hügel von ... more Zusammenfassung: Der Artikel stellt die Methodik der archäologischen Forschung auf dem Hügel von Chotyniec im Südosten Polens vor. Neben anderen Elementen umfasste das Forschungsprojekt die Entdeckung und Untersuchung einer Befundgattung, die als Zolnik bezeichnet werden. Ein Zolnik ist ein einzigartiges Objekt, das als Kultort fungierte und an dem Rituale in Form von Gemeinschaftsfesten durchgeführt wurden. Ähnliche Befunde finden sich in der Waldsteppenzone Osteuropas, die in der frühen Eisenzeit von der skythischen Kultur beeinflusst wurde. Die im Artikel vorgestellte Forschungsmethodik weicht deutlich von jener ab, die bislang in Bezug auf die Untersuchung von Zolniks angewendet wurde. Dies ist auf den Fokus auf die Identifizierung eines möglichst vollständigen räumlichen und funktionalen Kontextes sowie auf die Erstellung einer permanenten Grabungsdokumentation für weitere Analysen und Überprüfungen zurückzuführen. Besonderer Wert wurde auf eine genaue und detailierte Befunddokumentation gelegt, die ohne die Anwendung und Implementie

MSROA43, 2022

Archaeological research at the site Tarnobrzeg 5 site was carried out by Jan Gurba and Marek Flor... more Archaeological research at the site Tarnobrzeg 5 site was carried out by Jan Gurba and Marek Florek in 1992, uncovering settlement materials of the
Tarnobrzeg Lusatian culture (TLC) and the Trzciniec culture (TC). The latter were not very numerous and representative, so they did not give grounds
for a specific determination of the chronology. Undoubtedly, the most interesting artefact was a bronze sickle with a knob, referring to the III and
IV period of the Bronze Age. The TLC materials, which almost entirely can be referred to the III phase of its development, turned out to be crucial
for determining the chronology of the site. In terms of pottery forms, the most numerous were egg-shaped pots with holes under the edge of the
rim, finger hollows and plastic strips. An interesting form was also a bowl on an empty leg. Both egg-shaped pots and a bowl with an empty leg
may be evidence of Eastern cultural influences. It is also worth noting two fragmentarily preserved vases, which – as it seems – can be dated to
the turn of the II and III phases of the TLC, which would indicate the existence of chronologically older material. Bronze and iron tweezers have also
been recorded here, which may document the dissemination of iron.

Praehistorische Zeitschrift

Childhood is the moment in every man’s life when they learn the rules governing the society to wh... more Childhood is the moment in every man’s life when they learn the rules governing the society to which they belong. This process of learning certain principles usually ends when the individual reaches the appropriate age. In primitive communities it was necessary to undergo complex and sometimes painful initiation processes. These moments could be different from one another depending on the community and gender, and what is more, it was often multi-stage. It usually occurred at the age of 14/15 for boys and even a little earlier for girls. It is assumed that up to 60 % of people in the prehistoric populations were under 18 years of age, so it should be assumed that the very moment of initiation could have occurred particularly early. As part of this study, which is the result of NSC grant implemented by the author concerning age and gender determinants in the graves of Tarnobrzeg Lusatian Culture, the author has developed a logit mathematical model that allows to determine on the basi...

Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 2021

The great motorway research and construction investments have brought and are still bringing a hu... more The great motorway research and construction investments have brought and are still bringing a huge set of new data. In 2019 alone, one million
new archaeological artefacts were sourced. Therefore, there is a problem of systematic and comprehensive development of the obtained sources,
in which statistics may be helpful. The article introduces selected statistical methods and shows examples of their use. It focuses on their usefulness
in archaeological research, and thus it may become a boost for their wider use in the development of archaeological sources

Folia Praehistorica Posnaniensia, 2020

It is truism to say that for an archaeologist the question of chronology is particularly importan... more It is truism to say that for an archaeologist the question of chronology is particularly important. In relation to Tarnobrzeg Lusatian Culture, this topic was frequently raised, which in the case of its early and late stages gave satisfactory results. There are numerous determinants of these phases, and they can also be divided into smaller periodical stages. The dynamics of change is well understood. However,p hase II is far more problematic. Basically, it is represented by one type of vessel. In addition, the 150–200 year phase is very compact in terms of inventory and it is almost impossible to identify older or younger materials. The problem of its decline also needs to be emphasized, where when treated through the prism of the San River style as it usually is, it should be prolonged to HaD. The author, using the correspondence board, tries to indicate materials which can be related to the older and younger episode of the second phase of Tarnobrzeg Lusatian Culture.

Zastosowanie analizy korespondencji do klasyfikacji materiałów z późnej epoki brązu na przykładzie obiektów funeralnych z polski południowo-wschodniej, 2020

It is truism to say that for an archaeologist the question of chronology is particularly importan... more It is truism to say that for an archaeologist the question of chronology is particularly important. In relation to Tarnobrzeg Lusatian Culture, this topic was frequently raised, which in the case of its early and late stages gave satisfactory results. There are numerous determinants of these phases, and they can also be divided into smaller periodical stages. The dynamics of change is well understood. However, phase II is far more problematic. Basically, it is represented by one type of vessel. In addition, the 150-200 year phase is very compact in terms of inventory and it is almost impossible to identify older or younger materials. The problem of its decline also needs to be emphasized, where when treated through the prism of the San River style as it usually is, it should be prolonged to HaD. The author, using the correspondence board, tries to indicate materials which can be related to the older and younger episode of the second phase of Tarnobrzeg Lusatian Culture.

Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 2017

The article presents the results of the trial excavations carried out in 2016 at the fortified se... more The article presents the results of the trial excavations carried out in 2016 at the fortified settlement in Chotyniec, Jarosław district. It is an object which has been known and mentioned in archaeological literature for a long, but without its precise chronological affiliation, due to the lack of excavations. However, it was most often combined with the Middle Ages. The conducted research requires significant adjustments. All the sources
and contextual records allow us to link this large fortified settlement in Chotyniec with the Early Iron Age and the forest steppe variant of the Scythian cultural circle. This unique site will be researched in the next excavation seasons.

Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego , 2017

Celem poniższego tekstu jest próba zaprezentowania zmian w rozmieszczeniu brązowych i żelaznych s... more Celem poniższego tekstu jest próba zaprezentowania zmian w rozmieszczeniu brązowych i żelaznych szpil na obszarze zajmowanym przez ludność TKŁ. Na podstawie tych zmian autor będzie się zastanawiał nad zmianami w sposobie podejścia do żelaza. Zasadniczo dokładniejsze spojrzenie na szpile może dać tu bardzo interesujące wyniki, gdyż jest to jedyny przedmiot w TKŁ który był na szerszą skalę wykonywany zarówno z brązu i jak żelaza. Stąd rozpatrzenie tego nie wątpliwie ważnego przedmiotu pod kątem archeologii osadnictwa, jak również spojrzenie na jego kulturowe uwarunkowania, może dać ciekawe informacje odnośnie zmian jakie wprowadzało pojawienie się żelaza. Do tego autor dokona tutaj podziału szpil na poszczególne podgrupy. Zastanowi się też czy nie istniał związek między typem szpili oraz jej wielkością a wiekiem i płcią osoby zmarłej. Zostaną tu więc poruszone zarówno kwestie zmian jakie wprowadzało pojawienie się żelaza jak i związek samych szpil z wiekiem oraz płcią ich użytkowników.

The purpose of the text below is an attempt to present changes in the distribution of bronze and iron pins in the area occupied by the
population of the Tarnobrzeg Lusatian culture. Based on these changes, an issue of iron will be investigated. Pins are the only objects in the Tarnobrzeg Lusatian culture TLC, which were made on a larger scale from both bronze and iron. Therefore, considering this issue in terms of settlement archaeology, as well as a view at its cultural conditions, it may provide interesting information about the changes introduced by the appearance of iron. In the course of the research the division of pins into individual subgroups was made and the relationship between the type of these pins together with their size in the light of age and gender of the deceased was analyzed. The article will discuss both the issues of changes that were caused by the appearance of iron, and the relationship of the pins with age and the gender of their users.

Materials of the Trzciniec culture and Tarnobrzeg Lusatian culture coming from the site Wierzawi... more Materials of the Trzciniec culture and Tarnobrzeg Lusatian culture coming from the site Wierzawice 4 in the light of archaeological analyses The subject of the present article is to describe the materials of the Trzciniec culture (KT) and the Tarnobrzeg Lusatian culture (TKŁ) coming from the studies conducted by K. Moskwa in 1978 and K. Ormian in 2001 at the site Wierzawice 4. KT materials, coming from this site, are represented by settlement features and sherds of pottery which can be dated to the classical phase of this culture. While TKŁ materials are represented by 23 burial complexes (21 urn cremation burials, single urnless cremation and inhumation burials) dated to I phase and the beginning of II phase of this culture, whereas the younger settlement materials came from III phase.

Bronze artefacts and settlement archaeology on the example of southeastern Poland The following t... more Bronze artefacts and settlement archaeology on the example of southeastern Poland The following text refers to the distribution of bronze artefacts in Podkarpacie during the development of the Tarnobrzeg Lusatian culture. The author tries to distinguish the areas of sites containing such items. He also presents the differences between the number, arrangement and type of sites within each of these clusters. key words: Podkarpacie, Tarnobrzeg Lusatian culture, Bronze Age, Early Iron Age

The issues discussed in the text below refer to changes in the settlement of the Tarnobrzeg - Kop... more The issues discussed in the text below refer to changes in the settlement of the Tarnobrzeg - Koprzywnica region from the fourth period of the Bronze Age to the Early Iron Age. During this period, the Tarnobrzeg Lusatian culture was being developed here and as for HaC and D phases the Pomeranian culture also appeared. The article draws attention to the difference considering the population of the Tarnobrzeg Lusatian culture in I and III phase of its development. It mainly emphasizes the issue of rapid population growth in the third phase. It seems that it cannot only be explained by a gradual process of increasing population. This growth can be partially explained by means of the emergence of the Pomeranian culture. However, regarding the areas of the east Vistula river the flow of mentioned population was small and it could not provide the expected results. What is more, with regard to the Połaniec Basin this culture did not appear in general. Only as far as the Sandomierz Upland is concerned, the impact of the mentioned culture was marked more intensely, but it seems that it was a place where a combination of the two groups appeared and the formation of the mixed Pomeranian - Lusatian group took place. It forces us to trace also other directions of people influx which could explain the occurring differences.

Books by Wojtek Rajpold

Wyznaczniki wieku i płci w grobach tarnobrzeskiej kultury łużyckiej w świetle analiz statystycznych, 2021

This is a summary (in Polish and English) of the book “Settlement changes of the lower part of th... more This is a summary (in Polish and English) of the book “Settlement changes of the lower part of the upper Vistula River in the Bronze Age and early Iron Age" released in the series of Collectio Archaeological Ressoviensis. There is also a catalog of archaeological site used when writing the above work.
Jest to streszczenie (po polsku i angielsku) książki "Przemiany osadnicze nad dolnym odcinkiem górnej Wisły w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza" która ukażała się w serii Collectio Archeologica Ressoviensis. Jest tu też katalog stanowisk wykorzystanych przy pisaniu powyższej pracy.

Book Reviews by Wojtek Rajpold

It is review of the book Rastko Vasica about the necklaces of the Central Balkans

Posters by Wojtek Rajpold

Badania archeologiczne w Polsce środkowowschodniej, zachodniej Białorusi i Ukrainie 26–27 maja 2021 roku, 2021

Celem modelowania jest stworzenie na podstawie wyników badań empirycznych formuły (wzoru matematy... more Celem modelowania jest stworzenie na podstawie wyników badań empirycznych formuły (wzoru matematycznego), która będzie opisywać zmienną zależną (np. płeć, wiek) za pomocą zmiennych niezależnych (np. wielkości naczynia, ilości szczątków kostnych, niezależnych elementów naczyń). W matematyce znanych jest wiele różnych wariantów modeli. Na potrzeby referatu zaprezentujemy model regresji wielorakiej oraz logitowy. Pierwszy wykorzystuje się, gdy mamy wiele cech (w naszym przypadku: wielkość naczynia, wielkość pokrywy, ilość szczątków kostnych itp.) mogących wpływać na interesujące nas zjawisko (w naszym przypadku: wiek). Mając do dyspozycji wiele cech, trudno wybrać najważniejsze. Metoda ta ma za zadanie wyznaczenie tych najodpowiedniejszych i sprawdzenie ich
wpływu na interesujące nas zagadnienie. W drugim modelu (logitowym), zmienna Y jest zmienną jakościową, którą można mierzyć na skali porządkowej i nominalnej (modele nominalne i porządkowe). W naszym przypadku wykorzystaliśmy jedne i drugie. Modele te mogą badać dwie zmienne, czyli np.: wiek w podziale na dzieci i dorosłych, płeć czy też kwestie chronologii (w podziale starszy – młodszy), ale można tworzyć też na ich podstawie modele wielomianowe, gdzie mamy więcej zmiennych, czyli większą liczbę faz lub szerszy podział na grupy wiekowe (np. dzieci, dorośli i starcy).Modele te dają bardzo szerokie spektrum zastosowań w archeologii. Aby zaprezentować ich działanie przedstawię modele opracowane na potrzeby mojego grantu NCN pt. Wyznaczniki wieku i płci w grobach tarnobrzeskiej kultury łużyckiej (DEC-2016/23/N/HS3/00666). Niewątpliwie najciekawszym z nich jest model, który uwzględnia wielkość popielnicy, jej formę, liczbę elementów zdobniczych (gdzie przez 0 oznaczamy brak zdobienia) oraz cech morfologicznych szyjki i brzuśca naczynia (popielnicy). Algorytm ten, w odniesieniu do dorosłych był bardzo skuteczny, posiadał bowiem ponad 90% trafnych wskazań. Jego skuteczność w przypadku dzieci była niższa (nieco ponad 50%). W przypadku płci z kolei, opracowano model na podstawie wielkości popielnicy i jej formy, obecności zdobienia i guzków na popielnicy, obecności lub braku skrętu brązowego, oraz rangi bogactwa. Jego skuteczność w przypadku mężczyzn była dosyć wysoka, bo wynosiła 71%. W przypadku kobiet jego wartość była niższa – 47%. Dla potrzeb określenia płci opracowano też nieco uproszczone i dużo skuteczniejsze
modele, które operowały już jednak na cechach stricte antropologicznych (wymagane było określenie wieku zmarłego). Prócz prezentacji powyższych modeli pokazujących zastosowanie modelowania w archeoologii funeralnej, podczas wystąpienia zostanie również zaprezentowana propozycja algorytmów dla stanowisk osadowych. Jako przykład posłuży nam osada ludności kultury trzcinieckiej w Pawłosiowie. Na osadzie tej udało się wyróżnić 5 faz rozwoju. Nasz model, na podstawie takich cech jak grubość ścianek ceramiki oraz barwy, pokazuje procentowe szanse na przyporządkowanie danego fragmentu do jednej z tych faz. Znajduje więc zastosowanie w archeologii osadniczej oraz przy tworzeniu periodyzacji.

Poster z XXXII rzeszowskiej konferencji Na stanowisku Tarnobrzeg 5 w roku 1992 badania archeo... more Poster z XXXII rzeszowskiej konferencji

Na stanowisku Tarnobrzeg 5 w roku 1992 badania archeologiczne przeprowadzili Jan Gurba i Marek Florek odkrywając materiały osadowe TKŁ i KT, oraz nieliczne fragmenty naczyń KPR pochodzące być może z cmentarzyska.
Materiały KT nie były zbyt liczne i reprezentacyjne (186 fragmentów ceramiki) stąd nie dawały podstaw pod datowanie. Niewątpliwie najciekawszy był brązowy sierpik z guzkiem odnoszący się do III i IV okresu epoki. Warta odnotowania jest także niewielka dwuścienna siekierka z krzemienia święciechowskiego. Prócz tego z czterech obiektów które można łączyć z KT dwa prawdopodobnie miały mieszkalny charakter. Liczniejsze i bardziej reprezentacyjne były materiały TKŁ (350 fragmentów i 8 w dużym stopniu zachowanych naczyń), które niemal w całości można odnosić do jej III fazy rozwoju. Pod względem form najliczniejsze były garnki jajowate z otworkami pod krawędzią wylewu, dołkami palcowymi oraz plastycznymi listwami. Ciekawą formą była misa na pustej nóżce. Zarówno garnki jajowate jak i misa na pustej nóżce mogły dokumentować wschodnie oddziaływania kulturowe. Warto też zwrócić uwagę na dwie fragmentarycznie zachowane wazy, które jak się wydaje można datować na przełom II i III fazy wyznaczały by więc one najstarsze materiały. Mieliśmy tu także brązowe oraz żelazne szczypczyki, które mogłyby dokumentować rozpowszechnianie się żelaza. Na stanowisku tym odkryto także niewielki brązowy skręcik z jednym końcem zaostrzonym drugim zwiniętym w spiralną tarczkę. Wreszcie warto wspomnieć o 4 obiektach TKŁ które wszystkie stanowiły jamy zasobowe co pozwala przyjąć, iż rozpoznano część tej osady o gospodarczym przeznaczeniu.Materiały KPR jak wspomniano nie prezentują się specjalnie bogato mamy zaledwie 9 fragmentów ceramiki oraz trzy naczynia zachowane w nieco większym stopniu. Nie daje to podstaw pod szersze analizy niemniej w świetle obecności szczątków kostnych oraz informacji o wykopywaniu tutaj przed rokiem 1961 urn wydaje się, iż zabytki te można próbować łączyć z cmentarzyskiem KPR.

Poster z XXXIII rzeszowskiej konferencji sprawozdawczej Niewątpliwie jednymi z najlepiej rozpozn... more Poster z XXXIII rzeszowskiej konferencji sprawozdawczej

Niewątpliwie jednymi z najlepiej rozpoznanych stanowisk archeologicznych tarnobrzeskiej kultury łużyckiej są jej cmentarzyska. Materiały te dają nam bezpośredni kontakt z ludźmi, których dotyczą nasze badania. Pozwalały także wniknąć w sferę duchową człowieka w pradziejach. Wreszcie w porównaniu do badań na osadach tutaj interpretacja jest znacznie łatwiejsza, a materiały prezentują często dużo lepszy stan zachowania. Nie powinno, więc dziwić, że to właśnie tego typu stanowiska są najlepiej rozpoznane. Jednak warto zastanowić się jak wiele cmentarzysk mogło istnieć oraz ile osób było na nich pochowanych i jak przekłada się to na obecny stan wiedzy.
Tematem poniższego posteru będzie właśnie próba przedstawienia tych kwestii. W tym celu spróbowano ustalić potencjalną liczbę ludności TKŁ w jej I rozwoju. Tutaj przyjęto ustalenia z lepiej rozpoznanych regionów TKŁ dla których średnia liczba ludności wynosiła ok. 0,4 osoby na km2 ten wynik przemnożono przez obszar zajmowany przez TKŁ w jej I fazie rozwoju. Tak otrzymana liczba stanowiła dane wyjściowe. Dalej zakładając przyrost naturalny na około 1‰, a czas wymiany pokoleniowej na około 30 lat i dodatkowo biorąc poprawkę na gwałtowny wzrost liczby ludności w III fazie rozwoju by może spowodowany napływem nowych osób można było określić dynamikę przemian demograficznych TKŁ. To także pozwalało nam na stwierdzenie ile potencjalnie osób zmarło w czasie rozwoju TKŁ. Tu należało określić średnią liczbę pochówków na cmentarzyskach TKŁ. I w ten sposób udało się nam określić potencjalną liczbę nekropolii TKŁ oraz liczbę osób na nich pochowanych, oczywiście tylko przy założeniu, że każda osoba była chowana na cmentarzysku.
Porównanie tych danych z tym co wiemy o cmentarzyskach pokazało iż wiemy o aż 60% z potencjalnie istniejących cmentarzysk TKŁ. Jednak już stan rozpoznania tych cmentarzysk jest bardzo niski gdyż okazuje się, że wiemy o 4,6% pochówków co w dodatku przy braku opracowania materiałów chociażby z Tarnobrzega-Machowa 20, Piganach czy Wierzawic 18 pokazuje, iż dalsze badania mogą nam tu przynieść jeszcze bardzo dużo wiadomości. Warto jednak podkreślić, iż i tak stan rozpoznania cmentarzysk TKŁ prezentuje się relatywnie dobrze zwłaszcza w porównaniu z nekropolami na Lubelszczyźnie.

Jest to poster z XXXII Lubelskiej konferencji sprawozdawczej prezentujący materiały z osady kultu... more Jest to poster z XXXII Lubelskiej konferencji sprawozdawczej prezentujący materiały z osady kultury trzcinieckiej i cmentarzyska tarnobrzeskiej kultury łużyckiej z cmentarzyska w Wierzawicach 4

Conference Presentations by Wojtek Rajpold

Wyznaczniki wieku i płci w grobach tarnobrzeskiej kultury łużyckiej w świetle analiz statystycznych Autoreferat , 2019

Autoreferat z obrony doktoratu- mgr Wojciecha Rajpolda która odbyła się 5 listopada 2019. Tematem... more Autoreferat z obrony doktoratu- mgr Wojciecha Rajpolda która odbyła się 5 listopada 2019. Tematem mojej dysertacji doktorskiej, a także realizowanego przeze mnie grantu NCN (DEC- 2016/23/N/HS3/00666) były wyznaczniki wieku i płci w grobach tarnobrzeskiej kultury łużyckiej w świetle analiz statystycznych.