tankesmie – Store norske leksikon (original) (raw)
Tankesmie er ein organisasjon som har til føremål å stimulera til langsiktig, kreativ tenking. Ordet tankesmie, eller tenkjetank, som også blir brukt, er direkte omsett frå engelsk «think tank».
Faktaboks
Også kjend som
tenketank, tenkjetank, engelsk: think tank
Tankesmiene er akademiske verkstader som først og fremst har som offisiell grunngjeving å vera frittståande debattforum. Gjennom seminar, møteverksemd, bokutgjevingar, artikkelproduksjon og utgreiingar er ambisjonen til tankesmiene å vera til støtte for politikarar og avgjerdstakarar elles når dei til dømes skal driva langtidsplanlegging. Men tankesmiene er ikkje forskingsinstitutt.
Fenomenet tankesmie blei for alvor introdusert i Noreg i 2003 med den liberalkonservative Civita som henta inspirasjon frå svenske Timbro og danske Cepos. Seinare blei det etablert fleire tankesmier på venstresida, mellom anna Res Publica i 2006, Manifest i 2009, Progressiv i 2011 og Agenda i 2014. Multikulturelle Minotenk frå 2009 og den kristenkonservative Skaperkraft frå 2011 er andre profilerte tankesmier.
Utanlandske tankesmier
Det siste tiåret er det etablert ei lang rekkje meir eller mindre uavhengige tankesmier i Noreg. Men internasjonalt er dei eit fenomen som strekkjer seg tilbake til mellomkrigstida.
I USA kom dei til å spela ei sentral rolle, særleg i militærstrategisk tenking. Rand Corporation og Heritage Foundation er blant dei meir kjende tankesmiene.
Også i Europa har det vakse fram mange innverknadsrike tankesmier, særleg i kjølvatnet av den europeiske integrasjonen. Center for European Reform og Institute of Economic Affairs er to av dei.
Per Kleppe som organisator
Ein forløpar for tankesmiene i Noreg, slik me i dag kjenner dei, var Arbeiderbevegelsens utredningskontor 1967–1971 og 1972–1973 med seinare finansminister Per Kleppe som organisator og leiar.
I nyare tid har tankesmiene lagt vekt på å ha ein meir uavhengig status, sjølv om fleire av dei både ideologisk og økonomisk har solidaritetsband til bestemte parti eller interesseorganisasjonar.