Cezary Rudnicki | Maria Curie - Skłodowska University (original) (raw)
Books by Cezary Rudnicki
The "Metaphysics of Cooperation" presents the intellectual achievements of the Polish associative... more The "Metaphysics of Cooperation" presents the intellectual achievements of the Polish associative socialist and pioneer of social sciences, Edward Abramowski. The volume is divided into five sections, each of them contains an analysis of Polish philosopher’s work according to the issues he dealt with: sociology, ethics, politics, cooperativism, and psychology. Each part also contains a selection of his writings. Its intention is to show Abramowski’s works in the context of global intellectual history and to include them in the current political debates. Abramowski makes fraternity or cooperation the main concepts of his social metaphysics. The Polish version of cooperativism can be inspiring both for contemporary researchers and political activists in the post-economic-crisis Europe. It also opens up a space for creating more democratic political and economic institutions.
Etyka, czyli filozofia praktyczna, rodzi się w Grecji okresu klasycznego. Nie jest ona ani moraln... more Etyka, czyli filozofia praktyczna, rodzi się w Grecji okresu klasycznego. Nie jest ona ani moralnością, to znaczy zbiorem praw, którym ludzie zobowiązani są podporządkować swoje czyny, ani teorią tejże moralności. Etyka to raczej techne tou biou (sztuka życia), czyli złożona i wielowymiarowa praktyka kształtowania własnej podmiotowości, własnej formy egzystencji. Niniejsza książka zawiera nie tylko rekonstrukcję struktury tak określonej etyki, ale również opis procesów odpowiedzialnych za jej przekształcenie w – towarzyszącą nam po dziś dzień – moralność. Punktem wyjścia przedstawionych tu rozważań są wykłady wygłoszone przez Michela Foucaulta w Collège de France. Monografia nie ogranicza się jednak do ich zreferowania, ale przede wszystkim zawiera analizę obszernego zbioru tekstów napisanych przez starożytnych autorów pogańskich oraz starożytnych i wczesnośredniowiecznych autorów chrześcijańskich. Tekstów szczególnego rodzaju, określonych przez Foucaulta mianem gatunku mniejszego: nie traktatów teoretycznych, lecz pism preskryptywnych, prezentujących konkretne zalecenia dotyczące dobrego prowadzenia się. Innymi słowy, rekonstrukcja struktury etyki oraz stopniowo ją wypierającej struktury moralności została dokonana w oparciu o analizę literatury z zakresu doradztwa egzystencjalnego, m.in. diatryb, apoftegmatów, listów, żywotów mędrców i świętych, traktatów ascetycznych, reguł klasztornych oraz kościelnych kazań.
Książka "O przyjemności" jest krótkim, nieakademickim esejem filozoficznym poświęconym tytułowemu... more Książka "O przyjemności" jest krótkim, nieakademickim esejem filozoficznym poświęconym tytułowemu zagadnieniu. Wychodząc od dwóch, dominujących sposobów rozumienia rozkoszy – które określam mianem konserwatywnego oraz liberalnego – poszukuję innego, alternatywnego sposobu jej pojmowania i doświadczania. Takiego, w którym będzie ona postrzegana jako coś pozytywnego i wartego poszukiwania, wbrew wszelkim krytykom nihilistycznego hedonizmu, który rzekomo dominuje dziś na Zachodzie. A zarazem jako coś relacyjnego i wspólnototwórczego, wbrew różnym atomizującym teoriom szczęścia, sprowadzającym je do indywidualnych doznań.
Usiłując skonstruować to nowe pojęcie przyjemności poruszam kwestie prawa do lenistwa, relacji pomiędzy rozkoszą a przyjaźnią i solidarnością, a nawet zgłębiam mroczną domenę specyficznie faszystowskiego sposobu doświadczania zadowolenia. Cechą charakterystyczną zawartych w eseju rozważań jest ukazanie politycznego znaczenia przyjemności. Widzę w niej bowiem ważny element terapii, która pozwoli nam nie tylko wywikłać się z coraz bardziej osaczającego nas kapitalizmu, ale również obronić się przed odradzającym się faszyzmem.
Papers by Cezary Rudnicki
KRONOS. METAFIZYKA, KULTURA, RELIGIA, 2021
According to an acquired belief, certified by the authority of schools and age-old wisdom, the mo... more According to an acquired belief, certified by the authority of schools and age-old wisdom, the most important purpose of philosophy is the search for truth. Let us not forget that truth itself is one of philosophical concepts, or at least - that there is a thing called the concept of truth. It determines the way we think about truth, it determines how we conceive of it. At the same time, the concept, like all concepts, can be analyzed, subjected to criticism, elaborated on, and above all: de- and re-constructed; the effect of the last procedure is a transformation of our understanding of what thruth is. A transformation or a shift of the way we experience some aspects of being as true. The subject of this article is a certain - never voiced explicitly - polemic, or rather, a certain reaction, a resonance that Martin Heidegger's writings have provoked in the thought of his ardent Freanch reader Michel Foucault.
Praktyka Teoretyczna, Sep 15, 2017
Niniejszy tekst stanowi próbę ukazania związków pomiędzy myślą Marksa a przedstawioną w "Anty-Edy... more Niniejszy tekst stanowi próbę ukazania związków pomiędzy myślą Marksa a przedstawioną w "Anty-Edypie" ontologią pragnienia. Zabiegiem kluczowym dla wydobycia relacji pomiędzy tymi dwoma projektami filozoficznymi będzie pominięcie wszelkich odniesień do psychoanalizy. Toteż podstawowe, organizujące siatkę teoretyczną "Anty-Edypa" pojęcia, takie jak pragnienie, ciało, nieświadomość, kod, brak, a nawet Edyp, zostaną objaśnione bez odniesienia do pism Freuda, Lacana czy Melanie Klein. Tym ostatnim poświęcano dotąd zbyt wiele uwag, w efekcie zawężając krąg odbiorców dzieła Deleuze’a i Guattariego. Wydaje się, że komunikacyjna blokada powstała przede wszystkim pomiędzy "Anty-Edypem" a środowiskiem marksistowskim (nie licząc kilku drobnych wyjątków). Jest to kanał, który należałoby wreszcie udrożnić.
Czas Kultury, 2021
This article discusses the four-volume study "The History of Sexuality" written by Michel Foucaul... more This article discusses the four-volume study "The History of Sexuality" written by Michel Foucault in the last years of his life. The text begins by considering the reasons for the famous “turn” that took place in the project between the first and subsequent volumes of the work. Then, the specificity of the history of thinking (or the history of problematization) is briefly explained, i.e. the Foucauldian method of analyzing cultural phenomena. Finally, the article discusses in detail the leitmotif of Foucault’s work, i.e. an attempt to answer the question of how Western sexual ethics was shaped, and the concept of desire, central to the sexual discourse. The analysis of The History of Sexuality was deepened by the content of the lectures given by the philosopher at the Collège de France.
"Praktyka Teoretyczna", 2018
A political philosophy of communism must pose the twofold question of the subject and of the prax... more A political philosophy of communism must pose the twofold question of the subject and of the praxis of communist politics. Who is the subject? It is the oppressed, pushed to action by miserable social and economic conditions? Or is it the educated, conscious avant-garde, proponents of humanist ideals leading the way for the masses? And what form should a communist politics take? That of a revolutionary party with the task of taking over the state apparatus? Or that of the spontaneity of the masses, whose accumulated rage pushes them towards direct political action? The following article discusses the answers given to these questions by the Polish philosopher Edward Abramowski (1868–1918), probably the most influential ideologue of the Polish cooperative movement.
Civitas. Studia z filozofii polityki, 2017
Celem niniejszego artykułu jest analiza Foucaultowskiego ujęcia relacji pomiędzy prawdą a polityk... more Celem niniejszego artykułu jest analiza Foucaultowskiego ujęcia relacji pomiędzy prawdą a polityką (rozumianą jako gra polityczna, jako rządzenie bądź stosowanie różnorodnych technik władzy). Sama prawda jest tu ujmowana w kategoriach ontologicznych (tzn. poprzez odniesienie do procesu ujawniania, odsłaniania), nie zaś językowych i epistemologicznych (które odnoszą prawdę do aktu sądzenia). Poprzez zarysowanie wzajemnych relacji pomiędzy polityką i prawdą, staram się pokazać jak polityka/władza determinuje prawdę oraz jak prawda oddziałuje na politykę. Szczególną uwagę poświęcam przy tym praktyce parezji (od greckiego parresia), będącej taką formą prawdo-mówności, która posiada emancypacyjny, a może nawet rewolucyjny potencjał. A to za sprawą różnicy, jaką jest ona zdolna wprowadzić do funkcjonujących w danym momencie relacji władzy.
Praktka Teoretyczna, 2016
Niniejszym artykułem chciałbym dołączyć swój głos do podjętej przez Jana Sowę próby odzyskania dl... more Niniejszym artykułem chciałbym dołączyć swój głos do podjętej przez Jana Sowę próby odzyskania dla lewicy fenomenu "Solidarności". Równocześnie podobnego zabiegu odzyskiwania pragnę dokonać na myśli "późnego" Michela Foucaulta. O ile koncepty takie jak dyscyplina i biopolityka, metoda genealogicznej analizy relacji władzy, a nawet pojęcie przedsiębiorcy samego siebie zostały przez lewicę bardzo szybko przyswojone, o tyle z jakichś niezrozumiałych dla mnie powodów rozważania skupione wokół problematyki "troski o siebie i innych" traktowane są na ogół jako, co najwyżej, ciekawostka. To milczenie zostało wykorzystane przez liberalnych komentatorów Foucaulta, a także jako fundament dla neokonserwatywnego projektu Petera Sloterdijka (którego rdzeń został przedstawiony w obszernym eseju "Musisz życie swe odmienić. O antropotechnice"). Rzecz tym bardziej niepokojąca, iż to właśnie w etyce Siebie Foucault widział najważniejszy punkt oporu wobec neoliberalizmu. Dokonana w poniższym tekście analiza wydarzeń Sierpnia '80 za pomocą niektórych pojęć opracowanych przez francuskiego filozofa w latach 1980–1984 jest zarazem próbą wskazania ich użyteczności dla rewolucyjnych praktyk i teorii.
KRONOS. METAFIZYKA, KULTURA, RELIGIA, 2015
Celem artykułu jest prześledzenie pewnego motywu powtarzającego się w kolejnych tekstach Deleuze'... more Celem artykułu jest prześledzenie pewnego motywu powtarzającego się w kolejnych tekstach Deleuze'a, przede wszystkim tych, napisanych wspólnie z Guattarim. Chodzi mianowicie o dwa typy zagrożeń drążących od wewnątrz każdą strukturę/maszynę. Wątek ten zostanie omówiony wpierw na poziomie czysto ontologicznym, a następnie rozpatrzony na trzech przykładach: myślenia, ciała oraz społeczeństwa. Poszczególne etapy rozważań zostaną uzupełnione strategicznymi wskazówkami jak przeciwdziałać owym zagrożeniom.
Cel niniejszego artykułu jest dwojaki. Z jednej strony zamierzam wskazać, w którym miejscu leży... more Cel niniejszego artykułu jest dwojaki. Z jednej strony
zamierzam wskazać, w którym miejscu leży punkt ciężkości
Foucaultowskiego projektu wolnościowego, z drugiej –
pragnę ów projekt uzasadnić na poziomie ontologicznym
poprzez wprowadzenie „języka maszynowego” (wyraźnie
zainspirowanego dwutomowym dziełem "Capitalisme
et schizophrénie" Deleuze’a i Guattariego). W tym celu
skonstruuje pewne mininarzędzie badawcze, za pomocą
którego będę analizował różnicę pomiędzy dyscypliną
a reżymem. Ponadto w zakończeniu wskażę kilka słabości
propozycji autora "Historii seksualności", które ujawniają się
dzięki zaproponowanej przeze mnie perspektywie.
Estetyka i Krytyka, 2013
Artykuł ten poświęcony jest koncepcji „aury immanentnej”. W pierwszej, historyczno-filozoficznej ... more Artykuł ten poświęcony jest koncepcji „aury immanentnej”. W pierwszej, historyczno-filozoficznej części omawiam teorię sztuki przedstawioną przez Deleuze’a i Guattariego w dziele "Co to jest filozofia?" W części drugiej przy użyciu zaczerpniętych od tych filozofów pojęć analizuję wybrane dzieła, zaliczane do kultury rozrywkowej (m.in. muzykę black i viking metal oraz gry komputerowe). Staram się wykazać, że można je uważać za dzieła sztuki, ponieważ spełniają one wymogi postawione przez Deleuze’a i Guattariego. W ostatniej części dyskutuję z Benjaminowską koncepcją „aury” dzieła sztuki, by wykazać, że masowa reprodukowalność i dostępność dzieł sztuki nie powoduje jej zaniku, ale przemianę: aura z transcendentnej staje się immanentna.
Book Reviews by Cezary Rudnicki
Poniższy tekst jest próbą krytyki takiego ujęcia relacji między władzą a naturą, które - za Fouca... more Poniższy tekst jest próbą krytyki takiego ujęcia relacji między władzą a naturą, które - za Foucaultem - można by nazwać "hipotezą represji". Owa "hipoteza" opisuje taki sposób myślenia, wedle którego władza jest czymś zdolnym jedynie uciskać, blokować, usuwać, zakazywać, natura zaś - jedynym produktywnym i twórczym elementem. Jak staram się pokazać, taki sposób myślenia uniemożliwia, z jednej strony, dostrzeżenie innej - być może istotniejszej - twarzy władzy (prowadzenia, zarządzania), z drugiej zaś, "represyjnych" tendencji istniejących w samej naturze.
Impulsem do podjęcia namysłu nad tą kwestią była książka "Zatrzymać historię. Walter Benjamin i mniejszościowy materializm" Michała Pospiszyla.
KRONOS. METAFIZYKA, KULTURA, RELIGIA, 2014
Chapters in books by Cezary Rudnicki
Poniższy tekst stanowi komentarz naukowy do polskiego wydania książki Giorgio Agambena "Opus Dei.... more Poniższy tekst stanowi komentarz naukowy do polskiego wydania książki Giorgio Agambena "Opus Dei. Archeologia obowiązku. Homo sacer II, 5". Poświęcony jest rekonstrukcji ontologicznego oraz etycznego wymiaru opisanego przez Agambena paradygmatu efektywności.
G. Deleuze, F. Guattari, "Kakfa. Ku literaturze mniejszej", 2016
Poniższy tekst stanowi wstęp redaktora naukowego do polskiego wydania książki Gilles'a Deleuze'a ... more Poniższy tekst stanowi wstęp redaktora naukowego do polskiego wydania książki Gilles'a Deleuze'a i Felixa Guattariego "Kafka. Ku literaturze mniejszej" (Wydawnictwo Eperons-Ostrogi, Kraków 2016).
Antyk i współczesność. Recepcja filozofii starożytnej w myśli współczesnej. Od czasów Nietzschego do początków XXI wieku, Dec 18, 2015
Niniejszy tekst jest próbą wskazania, że Foucaultowskie skierowanie badań ku starożytności i zaga... more Niniejszy tekst jest próbą wskazania, że Foucaultowskie skierowanie badań ku starożytności i zagadnieniu technik Siebie nie wynika z żadnego teoretycznego "zwrotu", nie jest też efektem "zwykłego" zainteresowania historią, lecz wynikiem konsekwentnie realizowanego przedsięwzięcia poszukiwania strategii oporu wobec aktualnie funkcjonujących mechanizmów władzy (a właściwie: technik rządzenia).
Ponadto artykuł zawiera krótkie rozważania dotyczące zagadnień nawrócenia się na Siebie, trzech koniecznych do tego "zapośredniczeń" oraz końcowego efektu owych zabiegów koło siebie.
Journal Issues by Cezary Rudnicki
For a historian of socialist and communist ideas, the left’s identity is of key importance to und... more For a historian of socialist and communist ideas, the left’s identity is of key importance to understanding the diverse political and economic strategies used by theoreticians and activists belonging to emancipatory movements. Moreover, the contemporary transformation of global, cognitive, extractive and financialised capitalism, together with the development of new forms labour and accumulation, make it imperative to redefine the inherited categories of class struggle and to define the subject of emancipatory politics and the very stakes of social conflicts today. This is also tied indirectly to the crisis of the left as such and the negation of communism, as an idea discredited by its implementations to date in the countries of the Soviet bloc or the South American social experiments, a problem that has affected both the traditional parliamentary social democracy of the ―old Europe as well as the latest anticapitalist collectives of the likes of Occupy Wall Street. These problems apply to questions of key importance to all modern mass political movements: what is the multitude as the subject of politics, what is its relation to existing social groups and how does the practice of the multitude, its constituent and transformational power, make itself apparent in the social
field?
Na 2017 rok przypada 150-lecie publikacji pierwszego tomu Kapitału Karola Marksa, książki, która ... more Na 2017 rok przypada 150-lecie publikacji pierwszego tomu Kapitału Karola Marksa, książki,
która od momentu wydania jest przedmiotem ciągłych debat i reinterpretacji. Z tego powodu
w niniejszym numerze “Praktyki Teoretycznej” proponujemy spojrzeć na Kapitał jako dzieło
otwarte na reinterpretacje, wciąż posiadające olbrzymi potencjał polityczny. Owocna lektura
Kapitału nie polega przecież na kanonicznej wykładni tez Marksa i utrwalaniu dogmatów.
Biograf Marksa, Francis Wheen zwracał uwagę, jak dynamicznym projektem był Kapitał –
jego autor nie mógł go domknąć, ponieważ XIX-wieczna rzeczywistość industrializacji,
urbanizacji czy rozwoju rynku światowego stale zmuszała Marksa do kolejnych wysiłków
poznawczych (Wheen 2005). W jeszcze bardziej płynnych realiach globalnej akumulacji
wspierającej się finansjalizacją i karmiącą się kryzysami, potrzebujemy Kapitału takim, jakim
zostawił go Marks: nieukończonego, prowokującego do dalszych badań i praktyki politycznej.
Świadomość historyczności teorii to podstawowy rys myśli Marksa i należy ją konsekwentnie
stosować również do jego własnych osiągnięć. Zaproponowane przez niego kategorie mogą
pozostać żywe jedynie pod warunkiem, że za każdym razem będą krytycznie konfrontowane
z aktualnym stanem walk klasowych oraz – z drugiej strony – ciągle zmieniającymi się
strategiami kapitału. Każda kolejna lektura powinna zatem nie tylko obierać za cel udzielenie
nowych odpowiedzi, ale także postawienie nowych pytań. Musi być zarazem, by użyć
określenia Hegla, „pracą pojęcia” (Hegel 2002, 55-56), podejmowanym wciąż na nowo
trudem myślenia oraz wykroczeniem poza to, co zastane. Tylko wtedy tej żywej i krytycznej
myśli zostaje oddana sprawiedliwość, a horyzont refleksji pozostanie otwarty na to, co nowe
i nieprzewidziane. Nasz Marks jest, odwołując się do propozycji Antonia Negriego, Marx
Beyond Marx (1991): nie czytamy Kapitału jak świętej księgi zawierającej wszystkie opowiedzi,
ale jako przewodnik do stawiania własnych pytań, podyktowanych aktualnością, z którą się
mierzymy. Wielkość Kapitału jako książki tkwi naszym zdaniem w niezwykłym potencjale
aktualizacji, który otwiera przed swoimi czytelniczkami i czytelnikami. Dlatego czas Marksa nie jest czasem upływającym, lecz nadchodzącym: zwiastuje to, co przychodzi po, obok,
poza kapitałem.
The "Metaphysics of Cooperation" presents the intellectual achievements of the Polish associative... more The "Metaphysics of Cooperation" presents the intellectual achievements of the Polish associative socialist and pioneer of social sciences, Edward Abramowski. The volume is divided into five sections, each of them contains an analysis of Polish philosopher’s work according to the issues he dealt with: sociology, ethics, politics, cooperativism, and psychology. Each part also contains a selection of his writings. Its intention is to show Abramowski’s works in the context of global intellectual history and to include them in the current political debates. Abramowski makes fraternity or cooperation the main concepts of his social metaphysics. The Polish version of cooperativism can be inspiring both for contemporary researchers and political activists in the post-economic-crisis Europe. It also opens up a space for creating more democratic political and economic institutions.
Etyka, czyli filozofia praktyczna, rodzi się w Grecji okresu klasycznego. Nie jest ona ani moraln... more Etyka, czyli filozofia praktyczna, rodzi się w Grecji okresu klasycznego. Nie jest ona ani moralnością, to znaczy zbiorem praw, którym ludzie zobowiązani są podporządkować swoje czyny, ani teorią tejże moralności. Etyka to raczej techne tou biou (sztuka życia), czyli złożona i wielowymiarowa praktyka kształtowania własnej podmiotowości, własnej formy egzystencji. Niniejsza książka zawiera nie tylko rekonstrukcję struktury tak określonej etyki, ale również opis procesów odpowiedzialnych za jej przekształcenie w – towarzyszącą nam po dziś dzień – moralność. Punktem wyjścia przedstawionych tu rozważań są wykłady wygłoszone przez Michela Foucaulta w Collège de France. Monografia nie ogranicza się jednak do ich zreferowania, ale przede wszystkim zawiera analizę obszernego zbioru tekstów napisanych przez starożytnych autorów pogańskich oraz starożytnych i wczesnośredniowiecznych autorów chrześcijańskich. Tekstów szczególnego rodzaju, określonych przez Foucaulta mianem gatunku mniejszego: nie traktatów teoretycznych, lecz pism preskryptywnych, prezentujących konkretne zalecenia dotyczące dobrego prowadzenia się. Innymi słowy, rekonstrukcja struktury etyki oraz stopniowo ją wypierającej struktury moralności została dokonana w oparciu o analizę literatury z zakresu doradztwa egzystencjalnego, m.in. diatryb, apoftegmatów, listów, żywotów mędrców i świętych, traktatów ascetycznych, reguł klasztornych oraz kościelnych kazań.
Książka "O przyjemności" jest krótkim, nieakademickim esejem filozoficznym poświęconym tytułowemu... more Książka "O przyjemności" jest krótkim, nieakademickim esejem filozoficznym poświęconym tytułowemu zagadnieniu. Wychodząc od dwóch, dominujących sposobów rozumienia rozkoszy – które określam mianem konserwatywnego oraz liberalnego – poszukuję innego, alternatywnego sposobu jej pojmowania i doświadczania. Takiego, w którym będzie ona postrzegana jako coś pozytywnego i wartego poszukiwania, wbrew wszelkim krytykom nihilistycznego hedonizmu, który rzekomo dominuje dziś na Zachodzie. A zarazem jako coś relacyjnego i wspólnototwórczego, wbrew różnym atomizującym teoriom szczęścia, sprowadzającym je do indywidualnych doznań.
Usiłując skonstruować to nowe pojęcie przyjemności poruszam kwestie prawa do lenistwa, relacji pomiędzy rozkoszą a przyjaźnią i solidarnością, a nawet zgłębiam mroczną domenę specyficznie faszystowskiego sposobu doświadczania zadowolenia. Cechą charakterystyczną zawartych w eseju rozważań jest ukazanie politycznego znaczenia przyjemności. Widzę w niej bowiem ważny element terapii, która pozwoli nam nie tylko wywikłać się z coraz bardziej osaczającego nas kapitalizmu, ale również obronić się przed odradzającym się faszyzmem.
KRONOS. METAFIZYKA, KULTURA, RELIGIA, 2021
According to an acquired belief, certified by the authority of schools and age-old wisdom, the mo... more According to an acquired belief, certified by the authority of schools and age-old wisdom, the most important purpose of philosophy is the search for truth. Let us not forget that truth itself is one of philosophical concepts, or at least - that there is a thing called the concept of truth. It determines the way we think about truth, it determines how we conceive of it. At the same time, the concept, like all concepts, can be analyzed, subjected to criticism, elaborated on, and above all: de- and re-constructed; the effect of the last procedure is a transformation of our understanding of what thruth is. A transformation or a shift of the way we experience some aspects of being as true. The subject of this article is a certain - never voiced explicitly - polemic, or rather, a certain reaction, a resonance that Martin Heidegger's writings have provoked in the thought of his ardent Freanch reader Michel Foucault.
Praktyka Teoretyczna, Sep 15, 2017
Niniejszy tekst stanowi próbę ukazania związków pomiędzy myślą Marksa a przedstawioną w "Anty-Edy... more Niniejszy tekst stanowi próbę ukazania związków pomiędzy myślą Marksa a przedstawioną w "Anty-Edypie" ontologią pragnienia. Zabiegiem kluczowym dla wydobycia relacji pomiędzy tymi dwoma projektami filozoficznymi będzie pominięcie wszelkich odniesień do psychoanalizy. Toteż podstawowe, organizujące siatkę teoretyczną "Anty-Edypa" pojęcia, takie jak pragnienie, ciało, nieświadomość, kod, brak, a nawet Edyp, zostaną objaśnione bez odniesienia do pism Freuda, Lacana czy Melanie Klein. Tym ostatnim poświęcano dotąd zbyt wiele uwag, w efekcie zawężając krąg odbiorców dzieła Deleuze’a i Guattariego. Wydaje się, że komunikacyjna blokada powstała przede wszystkim pomiędzy "Anty-Edypem" a środowiskiem marksistowskim (nie licząc kilku drobnych wyjątków). Jest to kanał, który należałoby wreszcie udrożnić.
Czas Kultury, 2021
This article discusses the four-volume study "The History of Sexuality" written by Michel Foucaul... more This article discusses the four-volume study "The History of Sexuality" written by Michel Foucault in the last years of his life. The text begins by considering the reasons for the famous “turn” that took place in the project between the first and subsequent volumes of the work. Then, the specificity of the history of thinking (or the history of problematization) is briefly explained, i.e. the Foucauldian method of analyzing cultural phenomena. Finally, the article discusses in detail the leitmotif of Foucault’s work, i.e. an attempt to answer the question of how Western sexual ethics was shaped, and the concept of desire, central to the sexual discourse. The analysis of The History of Sexuality was deepened by the content of the lectures given by the philosopher at the Collège de France.
"Praktyka Teoretyczna", 2018
A political philosophy of communism must pose the twofold question of the subject and of the prax... more A political philosophy of communism must pose the twofold question of the subject and of the praxis of communist politics. Who is the subject? It is the oppressed, pushed to action by miserable social and economic conditions? Or is it the educated, conscious avant-garde, proponents of humanist ideals leading the way for the masses? And what form should a communist politics take? That of a revolutionary party with the task of taking over the state apparatus? Or that of the spontaneity of the masses, whose accumulated rage pushes them towards direct political action? The following article discusses the answers given to these questions by the Polish philosopher Edward Abramowski (1868–1918), probably the most influential ideologue of the Polish cooperative movement.
Civitas. Studia z filozofii polityki, 2017
Celem niniejszego artykułu jest analiza Foucaultowskiego ujęcia relacji pomiędzy prawdą a polityk... more Celem niniejszego artykułu jest analiza Foucaultowskiego ujęcia relacji pomiędzy prawdą a polityką (rozumianą jako gra polityczna, jako rządzenie bądź stosowanie różnorodnych technik władzy). Sama prawda jest tu ujmowana w kategoriach ontologicznych (tzn. poprzez odniesienie do procesu ujawniania, odsłaniania), nie zaś językowych i epistemologicznych (które odnoszą prawdę do aktu sądzenia). Poprzez zarysowanie wzajemnych relacji pomiędzy polityką i prawdą, staram się pokazać jak polityka/władza determinuje prawdę oraz jak prawda oddziałuje na politykę. Szczególną uwagę poświęcam przy tym praktyce parezji (od greckiego parresia), będącej taką formą prawdo-mówności, która posiada emancypacyjny, a może nawet rewolucyjny potencjał. A to za sprawą różnicy, jaką jest ona zdolna wprowadzić do funkcjonujących w danym momencie relacji władzy.
Praktka Teoretyczna, 2016
Niniejszym artykułem chciałbym dołączyć swój głos do podjętej przez Jana Sowę próby odzyskania dl... more Niniejszym artykułem chciałbym dołączyć swój głos do podjętej przez Jana Sowę próby odzyskania dla lewicy fenomenu "Solidarności". Równocześnie podobnego zabiegu odzyskiwania pragnę dokonać na myśli "późnego" Michela Foucaulta. O ile koncepty takie jak dyscyplina i biopolityka, metoda genealogicznej analizy relacji władzy, a nawet pojęcie przedsiębiorcy samego siebie zostały przez lewicę bardzo szybko przyswojone, o tyle z jakichś niezrozumiałych dla mnie powodów rozważania skupione wokół problematyki "troski o siebie i innych" traktowane są na ogół jako, co najwyżej, ciekawostka. To milczenie zostało wykorzystane przez liberalnych komentatorów Foucaulta, a także jako fundament dla neokonserwatywnego projektu Petera Sloterdijka (którego rdzeń został przedstawiony w obszernym eseju "Musisz życie swe odmienić. O antropotechnice"). Rzecz tym bardziej niepokojąca, iż to właśnie w etyce Siebie Foucault widział najważniejszy punkt oporu wobec neoliberalizmu. Dokonana w poniższym tekście analiza wydarzeń Sierpnia '80 za pomocą niektórych pojęć opracowanych przez francuskiego filozofa w latach 1980–1984 jest zarazem próbą wskazania ich użyteczności dla rewolucyjnych praktyk i teorii.
KRONOS. METAFIZYKA, KULTURA, RELIGIA, 2015
Celem artykułu jest prześledzenie pewnego motywu powtarzającego się w kolejnych tekstach Deleuze'... more Celem artykułu jest prześledzenie pewnego motywu powtarzającego się w kolejnych tekstach Deleuze'a, przede wszystkim tych, napisanych wspólnie z Guattarim. Chodzi mianowicie o dwa typy zagrożeń drążących od wewnątrz każdą strukturę/maszynę. Wątek ten zostanie omówiony wpierw na poziomie czysto ontologicznym, a następnie rozpatrzony na trzech przykładach: myślenia, ciała oraz społeczeństwa. Poszczególne etapy rozważań zostaną uzupełnione strategicznymi wskazówkami jak przeciwdziałać owym zagrożeniom.
Cel niniejszego artykułu jest dwojaki. Z jednej strony zamierzam wskazać, w którym miejscu leży... more Cel niniejszego artykułu jest dwojaki. Z jednej strony
zamierzam wskazać, w którym miejscu leży punkt ciężkości
Foucaultowskiego projektu wolnościowego, z drugiej –
pragnę ów projekt uzasadnić na poziomie ontologicznym
poprzez wprowadzenie „języka maszynowego” (wyraźnie
zainspirowanego dwutomowym dziełem "Capitalisme
et schizophrénie" Deleuze’a i Guattariego). W tym celu
skonstruuje pewne mininarzędzie badawcze, za pomocą
którego będę analizował różnicę pomiędzy dyscypliną
a reżymem. Ponadto w zakończeniu wskażę kilka słabości
propozycji autora "Historii seksualności", które ujawniają się
dzięki zaproponowanej przeze mnie perspektywie.
Estetyka i Krytyka, 2013
Artykuł ten poświęcony jest koncepcji „aury immanentnej”. W pierwszej, historyczno-filozoficznej ... more Artykuł ten poświęcony jest koncepcji „aury immanentnej”. W pierwszej, historyczno-filozoficznej części omawiam teorię sztuki przedstawioną przez Deleuze’a i Guattariego w dziele "Co to jest filozofia?" W części drugiej przy użyciu zaczerpniętych od tych filozofów pojęć analizuję wybrane dzieła, zaliczane do kultury rozrywkowej (m.in. muzykę black i viking metal oraz gry komputerowe). Staram się wykazać, że można je uważać za dzieła sztuki, ponieważ spełniają one wymogi postawione przez Deleuze’a i Guattariego. W ostatniej części dyskutuję z Benjaminowską koncepcją „aury” dzieła sztuki, by wykazać, że masowa reprodukowalność i dostępność dzieł sztuki nie powoduje jej zaniku, ale przemianę: aura z transcendentnej staje się immanentna.
Poniższy tekst jest próbą krytyki takiego ujęcia relacji między władzą a naturą, które - za Fouca... more Poniższy tekst jest próbą krytyki takiego ujęcia relacji między władzą a naturą, które - za Foucaultem - można by nazwać "hipotezą represji". Owa "hipoteza" opisuje taki sposób myślenia, wedle którego władza jest czymś zdolnym jedynie uciskać, blokować, usuwać, zakazywać, natura zaś - jedynym produktywnym i twórczym elementem. Jak staram się pokazać, taki sposób myślenia uniemożliwia, z jednej strony, dostrzeżenie innej - być może istotniejszej - twarzy władzy (prowadzenia, zarządzania), z drugiej zaś, "represyjnych" tendencji istniejących w samej naturze.
Impulsem do podjęcia namysłu nad tą kwestią była książka "Zatrzymać historię. Walter Benjamin i mniejszościowy materializm" Michała Pospiszyla.
KRONOS. METAFIZYKA, KULTURA, RELIGIA, 2014
Poniższy tekst stanowi komentarz naukowy do polskiego wydania książki Giorgio Agambena "Opus Dei.... more Poniższy tekst stanowi komentarz naukowy do polskiego wydania książki Giorgio Agambena "Opus Dei. Archeologia obowiązku. Homo sacer II, 5". Poświęcony jest rekonstrukcji ontologicznego oraz etycznego wymiaru opisanego przez Agambena paradygmatu efektywności.
G. Deleuze, F. Guattari, "Kakfa. Ku literaturze mniejszej", 2016
Poniższy tekst stanowi wstęp redaktora naukowego do polskiego wydania książki Gilles'a Deleuze'a ... more Poniższy tekst stanowi wstęp redaktora naukowego do polskiego wydania książki Gilles'a Deleuze'a i Felixa Guattariego "Kafka. Ku literaturze mniejszej" (Wydawnictwo Eperons-Ostrogi, Kraków 2016).
Antyk i współczesność. Recepcja filozofii starożytnej w myśli współczesnej. Od czasów Nietzschego do początków XXI wieku, Dec 18, 2015
Niniejszy tekst jest próbą wskazania, że Foucaultowskie skierowanie badań ku starożytności i zaga... more Niniejszy tekst jest próbą wskazania, że Foucaultowskie skierowanie badań ku starożytności i zagadnieniu technik Siebie nie wynika z żadnego teoretycznego "zwrotu", nie jest też efektem "zwykłego" zainteresowania historią, lecz wynikiem konsekwentnie realizowanego przedsięwzięcia poszukiwania strategii oporu wobec aktualnie funkcjonujących mechanizmów władzy (a właściwie: technik rządzenia).
Ponadto artykuł zawiera krótkie rozważania dotyczące zagadnień nawrócenia się na Siebie, trzech koniecznych do tego "zapośredniczeń" oraz końcowego efektu owych zabiegów koło siebie.
For a historian of socialist and communist ideas, the left’s identity is of key importance to und... more For a historian of socialist and communist ideas, the left’s identity is of key importance to understanding the diverse political and economic strategies used by theoreticians and activists belonging to emancipatory movements. Moreover, the contemporary transformation of global, cognitive, extractive and financialised capitalism, together with the development of new forms labour and accumulation, make it imperative to redefine the inherited categories of class struggle and to define the subject of emancipatory politics and the very stakes of social conflicts today. This is also tied indirectly to the crisis of the left as such and the negation of communism, as an idea discredited by its implementations to date in the countries of the Soviet bloc or the South American social experiments, a problem that has affected both the traditional parliamentary social democracy of the ―old Europe as well as the latest anticapitalist collectives of the likes of Occupy Wall Street. These problems apply to questions of key importance to all modern mass political movements: what is the multitude as the subject of politics, what is its relation to existing social groups and how does the practice of the multitude, its constituent and transformational power, make itself apparent in the social
field?
Na 2017 rok przypada 150-lecie publikacji pierwszego tomu Kapitału Karola Marksa, książki, która ... more Na 2017 rok przypada 150-lecie publikacji pierwszego tomu Kapitału Karola Marksa, książki,
która od momentu wydania jest przedmiotem ciągłych debat i reinterpretacji. Z tego powodu
w niniejszym numerze “Praktyki Teoretycznej” proponujemy spojrzeć na Kapitał jako dzieło
otwarte na reinterpretacje, wciąż posiadające olbrzymi potencjał polityczny. Owocna lektura
Kapitału nie polega przecież na kanonicznej wykładni tez Marksa i utrwalaniu dogmatów.
Biograf Marksa, Francis Wheen zwracał uwagę, jak dynamicznym projektem był Kapitał –
jego autor nie mógł go domknąć, ponieważ XIX-wieczna rzeczywistość industrializacji,
urbanizacji czy rozwoju rynku światowego stale zmuszała Marksa do kolejnych wysiłków
poznawczych (Wheen 2005). W jeszcze bardziej płynnych realiach globalnej akumulacji
wspierającej się finansjalizacją i karmiącą się kryzysami, potrzebujemy Kapitału takim, jakim
zostawił go Marks: nieukończonego, prowokującego do dalszych badań i praktyki politycznej.
Świadomość historyczności teorii to podstawowy rys myśli Marksa i należy ją konsekwentnie
stosować również do jego własnych osiągnięć. Zaproponowane przez niego kategorie mogą
pozostać żywe jedynie pod warunkiem, że za każdym razem będą krytycznie konfrontowane
z aktualnym stanem walk klasowych oraz – z drugiej strony – ciągle zmieniającymi się
strategiami kapitału. Każda kolejna lektura powinna zatem nie tylko obierać za cel udzielenie
nowych odpowiedzi, ale także postawienie nowych pytań. Musi być zarazem, by użyć
określenia Hegla, „pracą pojęcia” (Hegel 2002, 55-56), podejmowanym wciąż na nowo
trudem myślenia oraz wykroczeniem poza to, co zastane. Tylko wtedy tej żywej i krytycznej
myśli zostaje oddana sprawiedliwość, a horyzont refleksji pozostanie otwarty na to, co nowe
i nieprzewidziane. Nasz Marks jest, odwołując się do propozycji Antonia Negriego, Marx
Beyond Marx (1991): nie czytamy Kapitału jak świętej księgi zawierającej wszystkie opowiedzi,
ale jako przewodnik do stawiania własnych pytań, podyktowanych aktualnością, z którą się
mierzymy. Wielkość Kapitału jako książki tkwi naszym zdaniem w niezwykłym potencjale
aktualizacji, który otwiera przed swoimi czytelniczkami i czytelnikami. Dlatego czas Marksa nie jest czasem upływającym, lecz nadchodzącym: zwiastuje to, co przychodzi po, obok,
poza kapitałem.
Doskonale znana jest waga psychoanalizy, etnologii czy lingwistyki Ferdinanda de Saussure’a w ufo... more Doskonale znana jest waga psychoanalizy, etnologii czy lingwistyki Ferdinanda de Saussure’a
w uformowaniu się po drugiej wojnie światowej paradygmatu strukturalistycznego we Francji.
Te trzy dziedziny (wspomagane przez demaskatorską, wywodzącą się z marksizmu,
genealogiczną metodę interpretacji ideologii, której sednem jest krytyka ekonomii politycznej)
odwróciły wzrok ówczesnych adeptów filozofii i nauk społecznych od badania
fenomenologicznej rzeczywistości samoświadomego podmiotu. Zwróciły go przy tym nie tyle
ku regionom niejasnym i mrocznym – mitycznej „podświadomości” – ile ku polu formowania
się tego, co najbardziej oczywiste, jasne i zewnętrzne, a przez to niemogące zostać ujęte w
słowach – czyli nieświadomości. Jak pisał o niej Michel Foucault w 1966 roku1: „już jest,
ale pozostaje w ukryciu, istnieje w niemej trwałości rzeczy, zamkniętego w sobie tekstu, luki w
widzialnym tekście” (Foucault 2007, 336). „Odkrycie nieświadomości”, stanowiące
znamienny moment rozwoju dziewiętnastowiecznej nauki o człowieku i kulturze, w swych
rozmaitych wymiarach – psychologicznym u Sigmunda Freuda, ekonomicznym u Karola
Marksa, etycznym u Friedricha Nietzschego, później zaś w powiązaniu tego, co językowe
z tym, co społeczne u Ferdinanda de Saussure’a oraz Claude’a Lévi-Straussa – dało początek
serii rozważań, które podstawowy przedmiot nauk o człowieku ulokowały poza
świadomością poznającego podmiotu, jednak nie „poza podmiotem samym”.
In 1906 Edward Abramowski (one of the most important Polish philosophers), Stanisław Wojciechowsk... more In 1906 Edward Abramowski (one of the most important Polish philosophers), Stanisław Wojciechowski (the future President of Poland) and Romuald Mielczarski (a socialist and cooperative activist) establish the Cooperativists‘ Society [Towarzystwo Kooperatystów]. The Society’s main objectives were disseminating information about cooperatives, founding new cooperatives, and strengthening the existing ones by linking them in a network. The goal of my lecture is to sketch the history of the Polish cooperative movement, starting with its beginnings during the Partitions, through its intensive development in the interwar period, up until its dismantlement by the communist authorities of the Polish People’s Republic.
The story of the Polish cooperative movement will serve as a background for the theory of cooperativism, as formulated by Edward Abramowski. The Polish philosopher and activist saw the cooperative movement as an economic-political “third way” – a way to develop a truly equal and democratic society. During my lecture I will talk about the goals of cooperativism set by Abramowski, about the dangers and pitfalls surrounding it (which Abramowski foresaw), and, finally, about the solutions offered by Abramowski. I will also show the continuing import of these ideas and their viability today: how the cooperative “third way” could be used to overcome modern political and industrial crises.
The essential problem of my paper is an organizational form of the institutions of the common, es... more The essential problem of my paper is an organizational form of the institutions of the common, especially of the co-ops. I divided my presentation into two parts. At first, I will set up a rather abstract theoretical framework and discuss the organization form problem as such. Then I will present the conception of multilevel federalism, formulated in the first half of 20th century by some Polish cooperative activists and theorists: Edward Abramowski, Jerzy (Karon) Kołakowski and Jan Wolski.
Schizo-analiza filmu animowanego "Jak wytresować smoka".
Badania historyczne wskazują na różnorakie zmiany, jakim podlega religia – zarówno rozumiana ogól... more Badania historyczne wskazują na różnorakie zmiany, jakim podlega religia – zarówno rozumiana ogólnie, jak i w swych poszczególnych przypadkach. Przykładem może tu być przejście od judaizmu do chrześcijaństwa, a następnie przez katolicyzm do protestantyzmu. Da się wyznaczyć pewną linię rozwojową zjawiska judeochrześcijanizmu, szereg ciągłości oraz zerwań. Mają one jednak naturę przede wszystkim „empiryczną” i przynależą do badań historyka, archeologa lub religioznawcy. Filozofia pyta natomiast o to, co umożliwia tę „sferę empiryczną” i na tym poziomie sytuują się moje rozważania. Nie oznacza to jednak, że filozof nie może korzystać z wyników badań tych pierwszych – wprost przeciwnie.
Struktura fenomenu religii składa się z wielu czynników, takich jak dogmaty, rytuały, instytucjonalizacja (czy też jej brak), miejsce w rzeczywistości społeczno-politycznej, stosunek do innych wyznań, stosunek do odstępstw (herezji), itp. Jednym z ważniejszych, być może najważniejszym – choć przypadek buddyzmu każe dokładniej zbadać tę kwestię – jest pojęcie „bóg”. Poniżej zbadam stawanie się tego pojęcia w religii judeochrześcijańskiej, opierając się na tekstach Veyne’a oraz Nietzschego.
Swoją historię ma nie tylko filozofia, ma ją również sam filozof. Oczywiście nie chodzi o indywid... more Swoją historię ma nie tylko filozofia, ma ją również sam filozof. Oczywiście nie chodzi o indywidualną autobiografię autora tego czy innego dzieła. Chodzi o dzieje jakie ma za sobą sam typ – typ filozofa, obok innych typów: kapłana, lekarza, uczonego, wojownika, prawodawcy… O tyle bardziej adekwatne jest tu mówienie nie tyle o historii, co o genealogii. Filozof, jako typ, ma swoje pochodzenie (Herkunft) i swój moment pojawienia się, swoje wyłonienie (Entstehung). Oba te momenty niejako przeciwstawiają się źródłu (Ursprung). To ostatnie jest transhistoryczne, metafizyczne, czy też teologiczne (jak określa je sam Nietzsche w „Przedmowie” do "Z genealogii moralności"). Wiara w źródło, to wiara w istniejącą gdzieś (w świecie idei czy umyśle boga) daną od zawsze, niezmienną i doskonałą postać czegoś, czego konkretne realizacje są tylko przejawami, marnymi kopiami. Natomiast pochodzenie i wyłonienie są jak najbardziej światowe i historyczne, są tym, co „dokumentalne, rzeczywiście dające się stwierdzić, co rzeczywiście istniało” (GM, Przedmowa, §7). Tym samym, pytając o historię filozofa jako typu, sytuujemy się od razu w centrum problematyki nietzscheańskiej. Toteż, w oparciu właśnie o dzieła i notatki Nietzschego, chciałbym zarysować wyłonienie się i kolejne przemiany typu filozofa.
Michel Foucault, w jednym z ostatnich udzielonych wywiadów, stwierdza, że gdyby wcześniej zapozna... more Michel Foucault, w jednym z ostatnich udzielonych wywiadów, stwierdza, że gdyby wcześniej zapoznał się z pismami szkoły frankfurckiej zaoszczędziłoby mu to lat pracy nad relacjami władzy. Być może... Z pewnością jednak kolejnych lat pracy - nad etyką troski o siebie - zaoszczędziłoby mu zapoznanie się z pismami polskiego filozofa: Edwarda Abramowskiego.
Niniejszy artykuł jest próbą odczytania "późnych" pism Edwarda Abramowskiego - poświęconych etyce, komunom oraz związkom przyjaźni - przez pryzmat współczesnych prób innego skonceptualizowania obszaru etycznego.
Poniższy tekst stanowi wprowadzenie do "Kapitalizmu i schizofrenii" Deleuze'a i Guattariego (ze s... more Poniższy tekst stanowi wprowadzenie do "Kapitalizmu i schizofrenii" Deleuze'a i Guattariego (ze szczególnym naciskiem położonym na pierwszy tom tego dzieła). Skupiam się w nim przede wszystkim na materialistycznej ontologii leżącej u podstaw całej myśli Deleuze'a i Guattariego. Jako wątek przewodni wybieram tzw. genezę dynamiczną (w "Anty-Edypie" określaną mianem procesu produkcji).
Poniższy tekst jest nie tyle recenzją "Męskich fantazji" Klausa Theweleita, co raczej próbą zapro... more Poniższy tekst jest nie tyle recenzją "Męskich fantazji" Klausa Theweleita, co raczej próbą zaproponowania czytelniczce i czytelnikowi pewnego punktu wejścia do tego monumentalnego dzieła. Staram się przede wszystkim wyjaśnić metodę, którą Theweleit posługuje się analizując materiały źródłowe pozostawione przez faszystów. Osobną uwagę poświęcam jego rozumieniu sposobu, w jaki funkcjonuje mowa, oraz jego stosunkowi do psychoanalizy. Wreszcie, staram się pokrótce wyjaśnić ontologiczne fundamenty "Męskich fantazji", fundamenty, które mają swe korzenie w "Anty-Edypie" Deleuze'a i Guattariego.