Renata Makarska | Johannes Gutenberg-Universität Mainz (original) (raw)

Papers by Renata Makarska

transcript Verlag eBooks, Dec 31, 2013

Transkulturalität ist in Europa nicht nur ein Phänomen von Migration, Globalisierung und Urbanitä... more Transkulturalität ist in Europa nicht nur ein Phänomen von Migration, Globalisierung und Urbanität im 20. Jahrhundert. In den ehemaligen Landimperien Russland, Österreich und Osmanisches Reich gab und gibt es Räume, in denen Menschen mit unterschiedlichen Sprachen, Religionen, Kulturen und Nationalitäten zusammenlebten und ihre Grenzen untereinander aushandelten. Deshalb bemühen Studien zu Integrationsprozessen in Europa heute gerne diese Gebiete als Vorbilder. Dieser Band geht anhand der Fallbeispiele Westukraine und Bosnien den Besonderheiten multiethnischer Imperien sowie den Unterschieden zwischen historisch gewachsenen und aktuellen Phänomenen der Transkulturalität nach.

Transfer, 2019

Uniwersytet im. Jana Gutenberga w Moguncji (Moguncja/Germersheim) Tekstowa wielojęzyczność w niem... more Uniwersytet im. Jana Gutenberga w Moguncji (Moguncja/Germersheim) Tekstowa wielojęzyczność w niemieckojęzycznych utworach pisarzy polskiego pochodzenia (Artur Becker, Dariusz Muszer, Matthias Nawrat) Streszczenie: Tematem artykułu jest fenomen tzw. literatury migracyjnej w Niemczech rozumianej jako konstrukt, którego zasadność już od wielu lat jest przedmiotem krytyki. "Migracyjność" tekstów literackich nie jest tu uważana za ich integralną cechę, ale za kategorię dyskursywną odnoszącą się przede wszystkim do ich recepcji. Jedną z cech charakteryzujących tzw. literaturę migracyjną jest językowa hybrydyczność-przedstawiona na przykładzie wybranych powieści Dariusza Muszera, Artura Beckera i Matthiasa Nawrata. Według autorki skala użycia hybrydyczności językowej zmienia się w zależności od pokolenia migracji: intensywniej korzystają z tekstowej wielojęzyczności Muszer i Becker, którzy wyemigrowali do Niemiec już jako dorośli (tu język jest jednym z bohaterów powieści-"wirtuozeria języka"), rzadziej sięga po nią Nawrat, który, wyjeżdżając z Polski, był dzieckiem (na plan pierwszy wysuwa się "wirtuozerię narracji"). Analiza poprzedzona jest przeglądem stanu badań literaturoznawczych dotyczących tzw. literatury migracyjnej w Niemczech, polskiej literatury migracyjnej w Niemczech oraz hybrydyczności językowej (wielojęzyczności tekstowej) w literaturze inter-i transkulturowej.

Kultur und soziale Praxis, 2015

In der polnischen Ausgabe der TV-Show »Strictly Come Dancing« sagte 2010 eine der prominenten Tei... more In der polnischen Ausgabe der TV-Show »Strictly Come Dancing« sagte 2010 eine der prominenten Teilnehmerinnen über ihren Tanzpartner: »Er ist ein Roma.« Ohne den dazu gehörenden Kontext könnte die Aussage auf eine essentialistische Verbindung zwischen der ethnischen Herkunft (und Hautfarbe) und der hohen Musikalität hindeuten: Er tanzt so gut, er habe die Musik im Blut. So könnte sie auch von den Zuschauern verstanden werden. Wäre die Äußerung dann rassistisch? Oder einfach ›nur‹ stark stereotypisierend? 1 Die Teilnehmerin meinte jedoch etwas anderes: Auf ihre eigene Polykulturalität angesprochen (ihr Vater stammt aus Kongo), wies sie auf »das Exotische« auch im Aussehen ihres Tanzpartners hin. Etwas, was im Fall einer transkulturellen Biographie eindeutig als eine Ressource angesehen werden kann, wird in Polen, das nach 1945 einer ethnischen und kulturellen Entmischung unterzogen worden ist, oft als ein Makel wahrgenommen. Deswegen ist hier die Reaktion des Tänzers sogar viel interessanter als die Aussage selber: »Nein, ich bin normal.« 2 Entweder war dies ein 1 Wäre der Tänzer ein Roma gewesen, würde der Satz auf jeden Fall einen Verstoß gegen das Minderheitengesetz bedeuten, das besagt, dass niemand dazu verpflichtet werden kann, Informationen über die eigene Zugehörigkeit zu einer (nationalen/ethnischen) Minderheit preiszugeben. (Kap. 1, Art. 4, Abs. 2). Kap. 1 / Art. 4 des Gesetzes: »Nikt nie moĪe byü obowiązany, inaczej niĪ na podstawie ustawy, do ujawnienia informacji o własnej przynaleĪnoĞci do mniejszoĞci lub ujawnienia swojego pochodzenia, jĊzyka, mniejszoĞci lub religii.« 2 Vgl.

Rassismus, Ausgrenzung und Integration in Europa nach 1989 * JOSEF HELD RASSISMUS-EINE KURZE BEGR... more Rassismus, Ausgrenzung und Integration in Europa nach 1989 * JOSEF HELD RASSISMUS-EINE KURZE BEGRIFFSKLÄRUNG Rassismus-was ist das?-Bei der Fußball WM in Südafrika wurde bei der Eröffnungsfeier offiziell gegen Rassismus demonstriert und alle wussten, dass damit gegen die Diskriminierung von Menschen mit anderer Hautfarbe Stellung genommen wurde. Die Wurzel dieses Verständnisses liegt im Kolonialismus, der die Minderwertigkeit von unterworfenen Menschen anderer Länder behauptet hat. Wäre das Phänomen Rassismus so begrenzt und eindeutig, könnte mein Beitrag hiermit beendet werden. Aber so einfach ist das nicht mit dem Rassismus, und der damit verbundenen Ausgrenzung-vor allem in Deutschland. Inzwischen hat sich der Begriff erweitert und differenziert. Es ist wichtig, diesen Begriff zu Beginn kurz zu klären, damit man weiß, worum es im Folgenden geht. Anschließend werden Entwicklungen und Probleme in vier EU-Ländern analysiert. * Für kritische Lektüre und wertvolle Anmerkungen danke ich Petra Klug (Leipzig), Danijel Cubelic und Christian Funke (beide Heidelberg).

This article is a review of Anita Jarzyna’s book Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych języ... more This article is a review of Anita Jarzyna’s book Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich) [Post-koiné. Studies in Non-anthropocentric (Poetic) Languages]. The reviewer discusses the literary material upon which the book’s analysis focuses; the interdisciplinary theoretical basis used by the scholar; the theme of memory, particular the possibilitiesof writing a “shared” universal history without excluding animals; and, last but not least, the theme of the emotional nature of animals, the possibility of representing it in literature, and the question of the place which animals inhabit in language.

OderÜbersetzen 2021/10. Karl Dedecius. Dotykając mitu / Eine Annäherung an den Mythos, 2021

Neue alte Rassismen?

In der polnischen Ausgabe der TV-Show »Strictly Come Dancing« sagte 2010 eine der prominenten Tei... more In der polnischen Ausgabe der TV-Show »Strictly Come Dancing« sagte 2010 eine der prominenten Teilnehmerinnen über ihren Tanzpartner: »Er ist ein Roma.« Ohne den dazu gehörenden Kontext könnte die Aussage auf eine essentialistische Verbindung zwischen der ethnischen Herkunft (und Hautfarbe) und der hohen Musikalität hindeuten: Er tanzt so gut, er habe die Musik im Blut. So könnte sie auch von den Zuschauern verstanden werden. Wäre die Äußerung dann rassistisch? Oder einfach ›nur‹ stark stereotypisierend? 1 Die Teilnehmerin meinte jedoch etwas anderes: Auf ihre eigene Polykulturalität angesprochen (ihr Vater stammt aus Kongo), wies sie auf »das Exotische« auch im Aussehen ihres Tanzpartners hin. Etwas, was im Fall einer transkulturellen Biographie eindeutig als eine Ressource angesehen werden kann, wird in Polen, das nach 1945 einer ethnischen und kulturellen Entmischung unterzogen worden ist, oft als ein Makel wahrgenommen. Deswegen ist hier die Reaktion des Tänzers sogar viel interessanter als die Aussage selber: »Nein, ich bin normal.« 2 Entweder war dies ein 1 Wäre der Tänzer ein Roma gewesen, würde der Satz auf jeden Fall einen Verstoß gegen das Minderheitengesetz bedeuten, das besagt, dass niemand dazu verpflichtet werden kann, Informationen über die eigene Zugehörigkeit zu einer (nationalen/ethnischen) Minderheit preiszugeben. (Kap. 1, Art. 4, Abs. 2). Kap. 1 / Art. 4 des Gesetzes: »Nikt nie moĪe byü obowiązany, inaczej niĪ na podstawie ustawy, do ujawnienia informacji o własnej przynaleĪnoĞci do mniejszoĞci lub ujawnienia swojego pochodzenia, jĊzyka, mniejszoĞci lub religii.« 2 Vgl.

Białostockie Studia Literaturoznawcze, 2016

Kiedy Maria Curie-Skłodowska pracowała nad wyizolowaniem pierwiastka radu, zorganizowała transpor... more Kiedy Maria Curie-Skłodowska pracowała nad wyizolowaniem pierwiastka radu, zorganizowała transport około tony potrzebnej do badań blendy uranowej 1 (zawierającej do 80% uranu) z Sankt Joachimsthalu, dzisiejszego Jáchymova. Musiała zapłacić jedynie za transport, blendę uranową uważano wówczas za odpadek i składowano na hałdach wokół tamtejszych kopalni. W Sankt Joachimsthalu, który od XVI w. był "wolnym miastem górniczym" (freie Bergstadt), przez długi czas wydobywano głównie srebro, ale już w XIX wieku również nikiel, bizmut i właśnie rudę uranową. Uran wykorzystywano początkowo głównie jako barwnik-"szkło uranowe" cieszyło się tak wielką popularnością, że w połowie XIX wieku powstała tu, zaraz obok kopalni, pierwsza państwowa (cesarsko-królewska) fabryka uranu 2. Dopiero jednak od momentu odkrycia radioaktywności uranu datuje się jego zastosowanie medyczne i późniejsza kariera militarna. Sankt Joachimsthal stał się również pierwszym na świecie kurortem stosującym terapię radonową, już w 1913 roku otwarto tu hotel uzdrowiskowy Radium Palace-w pierwszym sezonie z terapii skorzystało 2470 odpowied-3 Hotel mógł pomieścić 300 gości. Byli to z reguły zamożni arystokraci. Por. J. Braunbeck, Der strahlende Doppeladler, s. 118. Hotel ten działa do dziś. 4 Tamże, s. 120. 5 A więc jeszcze przed powstaniem NRD. 6 Umowa została podpisana 15 września 1947 roku, "jej przedmiotem był eksport na wyłączność rudy uranu do Związku Radzieckiego", por. studium Roberta Klementowskiego o sudeckim uranie, wydane przez wrocławski oddział IPN-u: tenże, W cieniu sudeckiego uranu.

Białostockie Studia Literaturoznawcze, 2014

nasza wyprawa nie ma żadnego prawdziwego celu. Już nawet napisaniu powieści Drogi nie ma służyć. ... more nasza wyprawa nie ma żadnego prawdziwego celu. Już nawet napisaniu powieści Drogi nie ma służyć. Jedyny jej cel jest umowny, a cel ten to oddanie hołdu bezpośredniego Egonowi Bondy'emu"-wyjaśnia narrator w opowiadaniu Jacka Podsiadły Podróż dziękczynno-błagalna, totalna i realistyczna do świętych relikwii Egona Bondy'ego, Ojca Ojców naszych i apostoła uzdrawiającej pracy, roku Pańskiego 1352 według numeracji retorumuńskiej z tomu Życie, a zwłaszcza śmierć Angeliki de Sancé (Kraków 2008) 1. Cel podróży-zarazem realistycznej i mistycznej 2-pozostaje umowny; podróżujący-narrator, Śliwa i Młody-zmierzają "Wiśniową Rakietą" do Bratysławy, nie anonsując się wcześniej u Bondy'ego, nie zabierając ze sobą nawet jego adresu. Kiedy udaje się im przypadkowo nawiązać znajomość z sąsiadką autora, wcale nie są zdziwieni, że nie zastają go w domu, nie są też rozczarowani: "Egona nie ma. [...] Cieszymy się, że poznaliśmy jego sąsiadkę, że jest dla nas miła i że ma nogę w gipsie. [...] Piszemy krótką kartkę..." 3. Podróż, będąca temat opowiadania, nie jest wyprawą śladami Bondy'ego, stanowi raczej wycieczkę w jego stylu, starym autem, bez pieniędzy.

Białostockie Studia Literaturoznawcze, 2013

Tłumacz i Poeta. "Plastycznie i bezpośrednio" "[C]zytelnik dzisiejszy chce sylwetkę pisarza, któr... more Tłumacz i Poeta. "Plastycznie i bezpośrednio" "[C]zytelnik dzisiejszy chce sylwetkę pisarza, którego mu przedstawiają, widzieć przed sobą plastycznie, i najchętniej bezpośrednio..."-pisze Karl Dedecius do Czesława Miłosza i prosi poetę o szkic de se ipso, "wyjaśniając[y] czytelnikowi (biograficznie) krajobraz, z jakiego autor pochodzi (ważne dla zrozumienia niektórych wierszy) i jego stanowisko wobec poezji, ludzi, świata" 1. Rzadko się zdarza, że czytelnik otrzymuje wgląd w prywatną i, chciałoby się powiedzieć, techniczną korespondencję tłumacza, w tym przypadku Dedeciusa, z autorem, samym Miłoszem. Rzadko się zdarza (a szkoda!), że wydawnictwa chcą taką korespondencję promować, jeszcze rzadziej, że edytorzy podejmują się tej pracy. Publikację korespondencji Czesława Miłosza i jego tłumacza na język niemiecki, dziś już 92-letniego Karla Dedeciusa, zawdzięczamy Przemysławowi Chojnowskiemu, współpracownikowi Archiwum im. Dedeciusa w Słubicach, który zebrał listy, przygotował do druku i opatrzył komentarzami, oraz wydawnictwu Śródmiejskiego Forum Kultury w Łodzi, z której Dedecius pochodzi, i oczywiście sponsorom Roku Miłosza. Publikacja zasługuje na uwagę z trzech powodów. Pierwszy powód to Dedecius. Bo to on nawiązał kontakt z poetą-a rzecz udała się dzięki pośrednictwu Zbigniewa Herberta. Korespondencja dotyczy

Wielogłos

The term "multilingualism" or "multilingualism of literature" is most commonly associated with au... more The term "multilingualism" or "multilingualism of literature" is most commonly associated with authors writing in two or more languages either in various literary genres or in different phases of their creative activity or life. With regard to Polish literature, it is easy to list the most renowned ones, namely Stanisław Przybyszewski, Tadeusz Rittner, later also Stefan Themerson, Gustaw Herling-Grudziński, and at the beginning of the 21 st century Sokrat Janowicz, Ewa Kuryluk, and Dariusz Muszer. The change of language is often caused by (forced or voluntary) emigration, which is the most frequently noted circumstance, but also by the multicultural space which such authors grow into through their biographies. This is the case of e.g. Tadeusz Rittner WIELOGŁOS

Migration und Gegenwartsliteratur. Der Beitrag von Autorinnen und Autoren osteuropäischer Herkunft zur literarischen Kultur im deutschsprachigen Raum, Hg. Matthias Aumüller, Weertje Willms, München, S.189-205, 2020

Tożsamość po pogromie. Świadectwa i interpretacje Marca '68. Hg. Alina Molisak, Przemysław Czapliński, Warszawa, S. 292-312, 2019

Artykuł zajmuje się prozą Michała Moszkowicza (1941-2017), autora, który w wyniku fali antysemick... more Artykuł zajmuje się prozą Michała Moszkowicza (1941-2017), autora, który w wyniku fali antysemickiej roku 1968 znalazł się na wygnaniu w Szwecji. Jego twórczość - publikowana w języku polskim głównie w Szwecji - jest w Polsce bardzo mało znana.

Erweiterung des Horizonts: Fotoreportage in Polen im 20. Jahrhundert. Hg. Iwona Kurz, Renata Makarska, Schamma Schahadat und Margarete Wach, Göttingen, S. 347-373, , 2018

Der Text beschäftigt sich mit der polnischen und tschechischen Reportagefotografie in den 1970er ... more Der Text beschäftigt sich mit der polnischen und tschechischen Reportagefotografie in den 1970er und 1980er Jahren.

Wielogłos. Special Issue English Version, 2018

Slovo a smysl 06/2020, 2020

SYNOPSIS Translator Studies as New Core Topic in the Field of Translatology This study deals with... more SYNOPSIS Translator Studies as New Core Topic in the Field of Translatology This study deals with Translator Studies, which have been developing intensively over the past twenty years. It first summarizes the central discussions and topics of this new direction in trans-latology and gives an overview of its most important representatives. It then focuses on the project Germersheimer Übersetzerlexikon (Germersheim Dictionary of Translators, UeLEX). The biogra-phies of the translators that arise within the project are not only concerned with 'author and work', but also show how translators figure in the broader field of translation.

transcript Verlag eBooks, Dec 31, 2013

Transkulturalität ist in Europa nicht nur ein Phänomen von Migration, Globalisierung und Urbanitä... more Transkulturalität ist in Europa nicht nur ein Phänomen von Migration, Globalisierung und Urbanität im 20. Jahrhundert. In den ehemaligen Landimperien Russland, Österreich und Osmanisches Reich gab und gibt es Räume, in denen Menschen mit unterschiedlichen Sprachen, Religionen, Kulturen und Nationalitäten zusammenlebten und ihre Grenzen untereinander aushandelten. Deshalb bemühen Studien zu Integrationsprozessen in Europa heute gerne diese Gebiete als Vorbilder. Dieser Band geht anhand der Fallbeispiele Westukraine und Bosnien den Besonderheiten multiethnischer Imperien sowie den Unterschieden zwischen historisch gewachsenen und aktuellen Phänomenen der Transkulturalität nach.

Transfer, 2019

Uniwersytet im. Jana Gutenberga w Moguncji (Moguncja/Germersheim) Tekstowa wielojęzyczność w niem... more Uniwersytet im. Jana Gutenberga w Moguncji (Moguncja/Germersheim) Tekstowa wielojęzyczność w niemieckojęzycznych utworach pisarzy polskiego pochodzenia (Artur Becker, Dariusz Muszer, Matthias Nawrat) Streszczenie: Tematem artykułu jest fenomen tzw. literatury migracyjnej w Niemczech rozumianej jako konstrukt, którego zasadność już od wielu lat jest przedmiotem krytyki. "Migracyjność" tekstów literackich nie jest tu uważana za ich integralną cechę, ale za kategorię dyskursywną odnoszącą się przede wszystkim do ich recepcji. Jedną z cech charakteryzujących tzw. literaturę migracyjną jest językowa hybrydyczność-przedstawiona na przykładzie wybranych powieści Dariusza Muszera, Artura Beckera i Matthiasa Nawrata. Według autorki skala użycia hybrydyczności językowej zmienia się w zależności od pokolenia migracji: intensywniej korzystają z tekstowej wielojęzyczności Muszer i Becker, którzy wyemigrowali do Niemiec już jako dorośli (tu język jest jednym z bohaterów powieści-"wirtuozeria języka"), rzadziej sięga po nią Nawrat, który, wyjeżdżając z Polski, był dzieckiem (na plan pierwszy wysuwa się "wirtuozerię narracji"). Analiza poprzedzona jest przeglądem stanu badań literaturoznawczych dotyczących tzw. literatury migracyjnej w Niemczech, polskiej literatury migracyjnej w Niemczech oraz hybrydyczności językowej (wielojęzyczności tekstowej) w literaturze inter-i transkulturowej.

Kultur und soziale Praxis, 2015

In der polnischen Ausgabe der TV-Show »Strictly Come Dancing« sagte 2010 eine der prominenten Tei... more In der polnischen Ausgabe der TV-Show »Strictly Come Dancing« sagte 2010 eine der prominenten Teilnehmerinnen über ihren Tanzpartner: »Er ist ein Roma.« Ohne den dazu gehörenden Kontext könnte die Aussage auf eine essentialistische Verbindung zwischen der ethnischen Herkunft (und Hautfarbe) und der hohen Musikalität hindeuten: Er tanzt so gut, er habe die Musik im Blut. So könnte sie auch von den Zuschauern verstanden werden. Wäre die Äußerung dann rassistisch? Oder einfach ›nur‹ stark stereotypisierend? 1 Die Teilnehmerin meinte jedoch etwas anderes: Auf ihre eigene Polykulturalität angesprochen (ihr Vater stammt aus Kongo), wies sie auf »das Exotische« auch im Aussehen ihres Tanzpartners hin. Etwas, was im Fall einer transkulturellen Biographie eindeutig als eine Ressource angesehen werden kann, wird in Polen, das nach 1945 einer ethnischen und kulturellen Entmischung unterzogen worden ist, oft als ein Makel wahrgenommen. Deswegen ist hier die Reaktion des Tänzers sogar viel interessanter als die Aussage selber: »Nein, ich bin normal.« 2 Entweder war dies ein 1 Wäre der Tänzer ein Roma gewesen, würde der Satz auf jeden Fall einen Verstoß gegen das Minderheitengesetz bedeuten, das besagt, dass niemand dazu verpflichtet werden kann, Informationen über die eigene Zugehörigkeit zu einer (nationalen/ethnischen) Minderheit preiszugeben. (Kap. 1, Art. 4, Abs. 2). Kap. 1 / Art. 4 des Gesetzes: »Nikt nie moĪe byü obowiązany, inaczej niĪ na podstawie ustawy, do ujawnienia informacji o własnej przynaleĪnoĞci do mniejszoĞci lub ujawnienia swojego pochodzenia, jĊzyka, mniejszoĞci lub religii.« 2 Vgl.

Rassismus, Ausgrenzung und Integration in Europa nach 1989 * JOSEF HELD RASSISMUS-EINE KURZE BEGR... more Rassismus, Ausgrenzung und Integration in Europa nach 1989 * JOSEF HELD RASSISMUS-EINE KURZE BEGRIFFSKLÄRUNG Rassismus-was ist das?-Bei der Fußball WM in Südafrika wurde bei der Eröffnungsfeier offiziell gegen Rassismus demonstriert und alle wussten, dass damit gegen die Diskriminierung von Menschen mit anderer Hautfarbe Stellung genommen wurde. Die Wurzel dieses Verständnisses liegt im Kolonialismus, der die Minderwertigkeit von unterworfenen Menschen anderer Länder behauptet hat. Wäre das Phänomen Rassismus so begrenzt und eindeutig, könnte mein Beitrag hiermit beendet werden. Aber so einfach ist das nicht mit dem Rassismus, und der damit verbundenen Ausgrenzung-vor allem in Deutschland. Inzwischen hat sich der Begriff erweitert und differenziert. Es ist wichtig, diesen Begriff zu Beginn kurz zu klären, damit man weiß, worum es im Folgenden geht. Anschließend werden Entwicklungen und Probleme in vier EU-Ländern analysiert. * Für kritische Lektüre und wertvolle Anmerkungen danke ich Petra Klug (Leipzig), Danijel Cubelic und Christian Funke (beide Heidelberg).

This article is a review of Anita Jarzyna’s book Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych języ... more This article is a review of Anita Jarzyna’s book Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich) [Post-koiné. Studies in Non-anthropocentric (Poetic) Languages]. The reviewer discusses the literary material upon which the book’s analysis focuses; the interdisciplinary theoretical basis used by the scholar; the theme of memory, particular the possibilitiesof writing a “shared” universal history without excluding animals; and, last but not least, the theme of the emotional nature of animals, the possibility of representing it in literature, and the question of the place which animals inhabit in language.

OderÜbersetzen 2021/10. Karl Dedecius. Dotykając mitu / Eine Annäherung an den Mythos, 2021

Neue alte Rassismen?

In der polnischen Ausgabe der TV-Show »Strictly Come Dancing« sagte 2010 eine der prominenten Tei... more In der polnischen Ausgabe der TV-Show »Strictly Come Dancing« sagte 2010 eine der prominenten Teilnehmerinnen über ihren Tanzpartner: »Er ist ein Roma.« Ohne den dazu gehörenden Kontext könnte die Aussage auf eine essentialistische Verbindung zwischen der ethnischen Herkunft (und Hautfarbe) und der hohen Musikalität hindeuten: Er tanzt so gut, er habe die Musik im Blut. So könnte sie auch von den Zuschauern verstanden werden. Wäre die Äußerung dann rassistisch? Oder einfach ›nur‹ stark stereotypisierend? 1 Die Teilnehmerin meinte jedoch etwas anderes: Auf ihre eigene Polykulturalität angesprochen (ihr Vater stammt aus Kongo), wies sie auf »das Exotische« auch im Aussehen ihres Tanzpartners hin. Etwas, was im Fall einer transkulturellen Biographie eindeutig als eine Ressource angesehen werden kann, wird in Polen, das nach 1945 einer ethnischen und kulturellen Entmischung unterzogen worden ist, oft als ein Makel wahrgenommen. Deswegen ist hier die Reaktion des Tänzers sogar viel interessanter als die Aussage selber: »Nein, ich bin normal.« 2 Entweder war dies ein 1 Wäre der Tänzer ein Roma gewesen, würde der Satz auf jeden Fall einen Verstoß gegen das Minderheitengesetz bedeuten, das besagt, dass niemand dazu verpflichtet werden kann, Informationen über die eigene Zugehörigkeit zu einer (nationalen/ethnischen) Minderheit preiszugeben. (Kap. 1, Art. 4, Abs. 2). Kap. 1 / Art. 4 des Gesetzes: »Nikt nie moĪe byü obowiązany, inaczej niĪ na podstawie ustawy, do ujawnienia informacji o własnej przynaleĪnoĞci do mniejszoĞci lub ujawnienia swojego pochodzenia, jĊzyka, mniejszoĞci lub religii.« 2 Vgl.

Białostockie Studia Literaturoznawcze, 2016

Kiedy Maria Curie-Skłodowska pracowała nad wyizolowaniem pierwiastka radu, zorganizowała transpor... more Kiedy Maria Curie-Skłodowska pracowała nad wyizolowaniem pierwiastka radu, zorganizowała transport około tony potrzebnej do badań blendy uranowej 1 (zawierającej do 80% uranu) z Sankt Joachimsthalu, dzisiejszego Jáchymova. Musiała zapłacić jedynie za transport, blendę uranową uważano wówczas za odpadek i składowano na hałdach wokół tamtejszych kopalni. W Sankt Joachimsthalu, który od XVI w. był "wolnym miastem górniczym" (freie Bergstadt), przez długi czas wydobywano głównie srebro, ale już w XIX wieku również nikiel, bizmut i właśnie rudę uranową. Uran wykorzystywano początkowo głównie jako barwnik-"szkło uranowe" cieszyło się tak wielką popularnością, że w połowie XIX wieku powstała tu, zaraz obok kopalni, pierwsza państwowa (cesarsko-królewska) fabryka uranu 2. Dopiero jednak od momentu odkrycia radioaktywności uranu datuje się jego zastosowanie medyczne i późniejsza kariera militarna. Sankt Joachimsthal stał się również pierwszym na świecie kurortem stosującym terapię radonową, już w 1913 roku otwarto tu hotel uzdrowiskowy Radium Palace-w pierwszym sezonie z terapii skorzystało 2470 odpowied-3 Hotel mógł pomieścić 300 gości. Byli to z reguły zamożni arystokraci. Por. J. Braunbeck, Der strahlende Doppeladler, s. 118. Hotel ten działa do dziś. 4 Tamże, s. 120. 5 A więc jeszcze przed powstaniem NRD. 6 Umowa została podpisana 15 września 1947 roku, "jej przedmiotem był eksport na wyłączność rudy uranu do Związku Radzieckiego", por. studium Roberta Klementowskiego o sudeckim uranie, wydane przez wrocławski oddział IPN-u: tenże, W cieniu sudeckiego uranu.

Białostockie Studia Literaturoznawcze, 2014

nasza wyprawa nie ma żadnego prawdziwego celu. Już nawet napisaniu powieści Drogi nie ma służyć. ... more nasza wyprawa nie ma żadnego prawdziwego celu. Już nawet napisaniu powieści Drogi nie ma służyć. Jedyny jej cel jest umowny, a cel ten to oddanie hołdu bezpośredniego Egonowi Bondy'emu"-wyjaśnia narrator w opowiadaniu Jacka Podsiadły Podróż dziękczynno-błagalna, totalna i realistyczna do świętych relikwii Egona Bondy'ego, Ojca Ojców naszych i apostoła uzdrawiającej pracy, roku Pańskiego 1352 według numeracji retorumuńskiej z tomu Życie, a zwłaszcza śmierć Angeliki de Sancé (Kraków 2008) 1. Cel podróży-zarazem realistycznej i mistycznej 2-pozostaje umowny; podróżujący-narrator, Śliwa i Młody-zmierzają "Wiśniową Rakietą" do Bratysławy, nie anonsując się wcześniej u Bondy'ego, nie zabierając ze sobą nawet jego adresu. Kiedy udaje się im przypadkowo nawiązać znajomość z sąsiadką autora, wcale nie są zdziwieni, że nie zastają go w domu, nie są też rozczarowani: "Egona nie ma. [...] Cieszymy się, że poznaliśmy jego sąsiadkę, że jest dla nas miła i że ma nogę w gipsie. [...] Piszemy krótką kartkę..." 3. Podróż, będąca temat opowiadania, nie jest wyprawą śladami Bondy'ego, stanowi raczej wycieczkę w jego stylu, starym autem, bez pieniędzy.

Białostockie Studia Literaturoznawcze, 2013

Tłumacz i Poeta. "Plastycznie i bezpośrednio" "[C]zytelnik dzisiejszy chce sylwetkę pisarza, któr... more Tłumacz i Poeta. "Plastycznie i bezpośrednio" "[C]zytelnik dzisiejszy chce sylwetkę pisarza, którego mu przedstawiają, widzieć przed sobą plastycznie, i najchętniej bezpośrednio..."-pisze Karl Dedecius do Czesława Miłosza i prosi poetę o szkic de se ipso, "wyjaśniając[y] czytelnikowi (biograficznie) krajobraz, z jakiego autor pochodzi (ważne dla zrozumienia niektórych wierszy) i jego stanowisko wobec poezji, ludzi, świata" 1. Rzadko się zdarza, że czytelnik otrzymuje wgląd w prywatną i, chciałoby się powiedzieć, techniczną korespondencję tłumacza, w tym przypadku Dedeciusa, z autorem, samym Miłoszem. Rzadko się zdarza (a szkoda!), że wydawnictwa chcą taką korespondencję promować, jeszcze rzadziej, że edytorzy podejmują się tej pracy. Publikację korespondencji Czesława Miłosza i jego tłumacza na język niemiecki, dziś już 92-letniego Karla Dedeciusa, zawdzięczamy Przemysławowi Chojnowskiemu, współpracownikowi Archiwum im. Dedeciusa w Słubicach, który zebrał listy, przygotował do druku i opatrzył komentarzami, oraz wydawnictwu Śródmiejskiego Forum Kultury w Łodzi, z której Dedecius pochodzi, i oczywiście sponsorom Roku Miłosza. Publikacja zasługuje na uwagę z trzech powodów. Pierwszy powód to Dedecius. Bo to on nawiązał kontakt z poetą-a rzecz udała się dzięki pośrednictwu Zbigniewa Herberta. Korespondencja dotyczy

Wielogłos

The term "multilingualism" or "multilingualism of literature" is most commonly associated with au... more The term "multilingualism" or "multilingualism of literature" is most commonly associated with authors writing in two or more languages either in various literary genres or in different phases of their creative activity or life. With regard to Polish literature, it is easy to list the most renowned ones, namely Stanisław Przybyszewski, Tadeusz Rittner, later also Stefan Themerson, Gustaw Herling-Grudziński, and at the beginning of the 21 st century Sokrat Janowicz, Ewa Kuryluk, and Dariusz Muszer. The change of language is often caused by (forced or voluntary) emigration, which is the most frequently noted circumstance, but also by the multicultural space which such authors grow into through their biographies. This is the case of e.g. Tadeusz Rittner WIELOGŁOS

Migration und Gegenwartsliteratur. Der Beitrag von Autorinnen und Autoren osteuropäischer Herkunft zur literarischen Kultur im deutschsprachigen Raum, Hg. Matthias Aumüller, Weertje Willms, München, S.189-205, 2020

Tożsamość po pogromie. Świadectwa i interpretacje Marca '68. Hg. Alina Molisak, Przemysław Czapliński, Warszawa, S. 292-312, 2019

Artykuł zajmuje się prozą Michała Moszkowicza (1941-2017), autora, który w wyniku fali antysemick... more Artykuł zajmuje się prozą Michała Moszkowicza (1941-2017), autora, który w wyniku fali antysemickiej roku 1968 znalazł się na wygnaniu w Szwecji. Jego twórczość - publikowana w języku polskim głównie w Szwecji - jest w Polsce bardzo mało znana.

Erweiterung des Horizonts: Fotoreportage in Polen im 20. Jahrhundert. Hg. Iwona Kurz, Renata Makarska, Schamma Schahadat und Margarete Wach, Göttingen, S. 347-373, , 2018

Der Text beschäftigt sich mit der polnischen und tschechischen Reportagefotografie in den 1970er ... more Der Text beschäftigt sich mit der polnischen und tschechischen Reportagefotografie in den 1970er und 1980er Jahren.

Wielogłos. Special Issue English Version, 2018

Slovo a smysl 06/2020, 2020

SYNOPSIS Translator Studies as New Core Topic in the Field of Translatology This study deals with... more SYNOPSIS Translator Studies as New Core Topic in the Field of Translatology This study deals with Translator Studies, which have been developing intensively over the past twenty years. It first summarizes the central discussions and topics of this new direction in trans-latology and gives an overview of its most important representatives. It then focuses on the project Germersheimer Übersetzerlexikon (Germersheim Dictionary of Translators, UeLEX). The biogra-phies of the translators that arise within the project are not only concerned with 'author and work', but also show how translators figure in the broader field of translation.

Found in translation? Ästhetische und soziokulturelle Funktionen literarischer Übersetzungen in Europa zwischen 1890 und 1939 The aesthetic and sociocultural functions of literary translation in Europe between 1890 and 1939, 2019

Nach Pavel/Paul Eisner waren es „ein paar deutsch-jüdische Dichter aus Prag“, die Anerkennung ver... more Nach Pavel/Paul Eisner waren es „ein paar deutsch-jüdische Dichter aus Prag“, die Anerkennung verdienen, die kulturelle Kulturvermittlung nicht nur ästhetisch, sondern auch kulturpolitisch brisant zu machen. Ich werden versuchen, anhand einiger ausgewählten Beispiele Eisners These weiters zu präzisieren, bzw. ergänzen. Im Vordergrund meines Vortrags möchte sprachbiographische und soziokulturelle Voraussetzungen der ausgewählten Akteure zur verfolgten Tätigkeit vorstellen. Meine Aufmerksamkeit werde ich auch dem „translatorische Handeln“ der Übersetzer widmen. Denn: wenn auch jeder „Weg“ zur kulturellen Vermittlung einzigartig ist, ist die Frage nach der entsprechenden Systematik sinnvoll und relevant.