Jerzy Bednarek | The University of Lodz (original) (raw)
Books by Jerzy Bednarek
J. Bednarek, Spory wokół wydarzeń krajowych 1846 roku na łamach prasy Wielkiej Emigracji w latach 1846–1848, Toruń 2003, ss. 289, 2003
J. Bednarek, Wokół pamięci i historii. Działalność archiwalna Instytutu Pamięci Narodowej w latach 2000-2016, Warszawa 2021, ss. 342 , 2021
Powołanie do życia pod koniec 1998 r. Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni prze... more Powołanie do życia pod koniec 1998 r. Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu to punkt zwrotny w polskiej debacie o trudnym rozliczeniu dyktatury komunistycznej, a zwłaszcza popełnionych w jej czasie zbrodni, stosowanych represji wobec opozycji niepodległościowej, i problemie uwikłania części społeczeństwa w kolaborację z organami bezpieczeństwa państwa. Instytut stał się też szybko najważniejszą instytucją państwa, odpowiedzialną za kształtowanie obrazu społecznego minionego systemu – nowej pamięci zbiorowej Polaków o reżimie komunistycznym. Obraz ten miał być formowany dzięki rzetelnej nauce, profesjonalnej edukacji i otwarciu archiwów zachowanych po organach bezpieczeństwa państwa.
Od samego początku działalności IPN największe emocje budził gromadzony w nim zasób archiwalny. Szeroko traktowany stosunek do spuścizny archiwalnej byłej policji politycznej, a zwłaszcza do akt osób, które tajnie współpracowały z reżimem komunistycznym, determinował poziom polaryzacji opinii i debaty naukowej o Instytucie.
W niniejszej publikacji zaprezentowano działalność archiwalną IPN w optyce wybranych problemów, pozostających ze sobą w ścisłym związku i określonych zależnościach, ale równocześnie pozwalających na ich osobny opis i analizę. Dzięki temu prezentowaną książkę należy uznać przede wszystkim za studium wybranych zagadnień, systematyzujące i porządkujące naszą dotychczasową wiedzę o archiwum IPN. Z kolei opis naukowy określonych problemów, które koncentrują się na organizacji działalności tego archiwum i zarządzaniu zgromadzonym zasobem w latach 2000–2016, nadaje publikacji także charakter opracowania archiwoznawczego.
Papers by Jerzy Bednarek
J. Bednarek, „Krwawa noc kępińska”. Zbrodnie popełnione w 1945 r. przez funkcjonariuszy PUBP w Kępnie, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989", 2/4/2006, s. 213-241 , 2006
Zbrodnie popełnione w 1945 r. przez funkcjonariuszy PUBP w Kępnie Dla mieszkańców Kępna, miasta l... more Zbrodnie popełnione w 1945 r. przez funkcjonariuszy PUBP w Kępnie Dla mieszkańców Kępna, miasta leżącego na południowym skraju Wielkopolski, okupacja hitlerowska zakończyła się ostatecznie 22 stycznia 1945 r., gdy wkroczyły do niego wojska sowieckie 3 Armii Pancernej l. Zanim zdołała uformować się nowa polska administracja, na zajętych przez Armię Czerwoną terenach tworzono tymczasowe sowieckie władze wojskowe, zwane komendanturami wojennymi. Do ich podstawowych obowiązków należało nie tylko utrzymywanie porządku na terenach przyfrontowych, ale także likwidacja polskiego podziemia niepodległościowe go i pomoc w instalowaniu nowej "ludowej" władzy. Stanowiły one bezpośrednią osłonę dla organizowanych zgodnie z wytycznymi nowo utworzonego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) terenowych struktur aparatu bezpieczeństwa.
Радянська диверсійно-розвідувальна група «Арсенал» та її діяльність на польських землях (жовтень 1944–січень 1945 рр.) / Є. Беднарек // Український історичний журнал. — 2015. — № 6. — С. 89-105., 2015
The article deals with the activity of a special sabotage–Intelligence group of the Soviet NKGB, ... more The article deals with the activity of a special sabotage–Intelligence group of the Soviet NKGB, working under the cryptonym „Arsenal” and dropped in Central Poland in the autumn of 1944. The group’s fundamental task consisted of destroying „means of communication deployed by the opponent for transporting equipment, people, and ammunition” along the Łódź–Końskie rail line and the Piotrków Trybunalski–Radom arterial road. The realization of this task was considered strategic for an offensive of the 1st Belorussian Front. The article is based on 14 volumes of the „Arsenal” group documentation in the archive of the SBU State Archives in Kyiv. The documents in question include, i.a. personal files of agents working for the Ukrainian NKGB, who formed the group in question, and detailed operation material pertaining to its activity, including plans, dispatches, cryptograms, accounts, and reports by group members. These vast and unique sources make it possible to reconstruct the sabotage and Intelligence work performed by the concrete special group, including the disclosure of the personal data of its agents. In addition — and this is of particular importance — they facilitate following the specificity of the arrangement and organization of Soviet sabotage groups during the end stage of the war, when responsibility for their activity lay with the 4th Department of the NKGB. It is specifically interesting that the preserved material shows also the actual attitude of the Soviet authorities towards the Polish military Underground (both communist and pro–independence). Such documents unquestionably allow us to confront and supplement our state of knowledge about the scale of the sabotage and the methods deployed by the Soviet special services in occupied Poland during the Second World War.
J. Bednarek, Sowiecka grupa dywersyjno-wywiadowcza „Arsenał" i jej działalność na ziemiach polskich (październik 1944 - styczeń 1945), „Dzieje Najnowsze” 2016, R. XLVIII, nr 2, 2016
The article deals with the activity of a special sabotage–Intelligence group of the Soviet NKGB, ... more The article deals with the activity of a special sabotage–Intelligence group of the Soviet NKGB, working under the cryptonym „Arsenal” and dropped in Central Poland in the autumn of 1944. The group’s fundamental task consisted of destroying „means of communication deployed by the opponent for transporting equipment, people, and ammunition” along the Łódź–Końskie rail line and the Piotrków Trybunalski–Radom arterial road. The realization of this task was considered strategic for an offensive of the 1st Belorussian Front. The article is based on 14 volumes of the „Arsenal” group documentation in the archive of the SBU State Archives in Kyiv. The documents in question include, i.a. personal files of agents working for the Ukrainian NKGB, who formed the group in question, and detailed operation material pertaining to its activity, including plans, dispatches, cryptograms, accounts, and reports by group members. These vast and unique sources make it possible to reconstruct the sabotage and Intelligence work performed by the concrete special group, including the disclosure of the personal data of its agents. In addition — and this is of particular importance — they facilitate following the specificity of the arrangement and organization of Soviet sabotage groups during the end stage of the war, when responsibility for their activity lay with the 4th Department of the NKGB. It is specifically interesting that the preserved material shows also the actual attitude of the Soviet authorities towards the Polish military Underground (both communist and pro–independence). Such documents unquestionably allow us to confront and supplement our state of knowledge about the scale of the sabotage and the methods deployed by the Soviet special services in occupied Poland during the Second World War.
J. Bednarek, Działalność naukowo-badawcza archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w latach 2000-2010, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej”, tom 5, Warszawa 2012, s. 9-26, 2012
W re fe ra cie pt. "Teo re tycz ne pod sta wy dzia łal no ści ar chi wów", wy gło szo nym podczas... more W re fe ra cie pt. "Teo re tycz ne pod sta wy dzia łal no ści ar chi wów", wy gło szo nym podczas V Po wszech ne go Zjaz du Ar chi wi stów Pol skich w Olsz ty nie we wrześniu 2007 r., prof. Boh dan Ry szew ski przy po mi nał, że w kla sycz nej wer sji na uki ar chi wal nej ar chi wum ma za wsze dwie funk cje: na uko wą i ad mi ni stra cyj ną. Funk cja nauko wa po le ga na udo stęp nia niu za so bu do ba dań na uko wych i na sto so wa niu me tod na ukowych przez ar chi wi stów w pra cy me ry to rycz nej. Funk cja ad mi ni stra cyj na to za rzą dza nie za so bem ar chi wal nym i rów no cze śnie peł nie nie przez ar chi wum waż nej ro li urzę du wia ry pu blicz nej. Ta kie okre śle nie na uko wych i ad mi ni stra cyj nych funk cji do ty czy wszyst kich archi wów, a od wo ły wa nie się do usta leń na uko wych i nada nie im od po wied niej ran gi jest gwa ran cją po rząd ku i sta bil no ści w ar chi wach 1 .
J. Bednarek, Przestępczość wśród funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1946-1950 w ocenie Biura do spraw Funkcjonariuszy MBP, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej”, tom 1, Warszawa 2008, s. 141-207, 2008
J. Bednarek, Oddział Franciszka Olszówki „Otta”. Z dziejów powojennej konspiracji antykomunistycznej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 3 (5), s. 197-219, 2004
KoniecznoÊç podejmowania przez historyków badaƒ nad dziejami powojennej konspiracji antykomunisty... more KoniecznoÊç podejmowania przez historyków badaƒ nad dziejami powojennej konspiracji antykomunistycznej nie budzi dzisiaj wàtpliwoÊci. Dà˝enie komunistów do wyeliminowania z˝ycia spo∏ecznego ludzi czynnie przeciwstawiajàcych siń owemu re˝imowi, a nast´pnie wieloletnie zakorzenianie w zbiorowej Êwiadomo-Êci Polaków ca∏kowicie zideologizowanego obrazu "heroicznej" walki o "utrwalenie w∏adzy ludowej" doprowadzi∏o do powa˝nego zafa∏szowania historii Polski pierwszych lat powojennych. Prawie zupe∏ny brak dost´pu do materia∏ów archiwalnych zachowanych m.in. po strukturach MBP do niedawna skutecznie unie-mo˝liwia∏ podj´cie w pe∏ni naukowej dyskusji nad procesem budowania w Polsce nowego porzàdku polityczno-ustrojowego w latach 1944-1947. W chwili obecnej, gdy dzi´ki dzia∏alnoÊci IPN wspomniane zasoby archiwalne w wi´kszoÊci sà juű dost´pniane historykom, postulat rzetelnych badaƒ nad dziejami powojennej konspiracji antykomunistycznej staje si´ mo˝liwy do zrealizowania.
J. Bednarek, „Bezpieka wyleci dziś w powietrze”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2003, nr 11 (34), s. 52-56, 2003
22 listopada 1945 r. o godzinie 21.30 dowódca warty Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego... more 22 listopada 1945 r. o godzinie 21.30 dowódca warty Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kępnie Franciszek Mądraszek odebrał telegram od gminnego referenta UB z Perzowa z wiadomością, że w miejscowości Turkowa "banda leśna" zastrzeliła jednego z informatorów UB. Odchodząc, partyzanci pozostawili przy zabitym kartkę z informacją, że "bezpieka wyleci dziś w powietrze".
Book Chapters by Jerzy Bednarek
J. Bednarek, Stanisław Weyer (1891–1950). Zawiłe losy nadkomisarza Policji Państwowej w Łodzi [w:] Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. III, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2015, s. 403–420, 2015
Stanisław Weyer był w przedwojennej Łodzi postacią znaną. Przez cały okres międzywojnia kierował ... more Stanisław Weyer był w przedwojennej Łodzi postacią znaną. Przez cały okres międzywojnia kierował pionem śledczym miejskiej Policji Państwowej i bezpośrednio odpowiadał za organizację zwalczania pospolitej przestępczości w granicach administracyjnych Łodzi. W połowie lat 30. XX w. doprowadził do likwidacji grupy przestępczej kierowanej przez jednego z najbardziej znanych łódzkich gangsterów – Menachema Bornsztajna, popularnie zwanego „Ślepym Maksem”. Przy okazji przyczynił się do ujawnienia największego skandalu, jaki przed wojną przytrafił się łódzkiej Policji Państwowej, gdy wyszło na jaw, że niektórzy wysocy rangą stróże prawa utrzymują zażyłe, podejrzane kontakty z miejscowym półświatkiem.
J. Bednarek, „Zachowywał się opornie”. Przestępcze metody śledcze Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi w sprawie przeciwko Janowi Małolepszemu „Muratowi” – ostatniemu dowódcy Konspiracyjnego Wojska Polskiego [w:] W służbie dla prawdy, red. T. Balbus, J. Bednarek, Warszawa 2019, 2019
J. Bednarek, Zamiast wstępu. Zbigniewa Nawrockiego służba dla prawdy [w:] W służbie dla prawdy. Prace historyczne dedykowane Zbigniewowi Nawrockiemu (1959-2017), red. Tomasz Balbus, Jerzy Bednarek, Warszawa 2019, s. 13-20, 2019
J. Bednarek, Archiwalny System Informacyjny i Archiwalny System Informatyczny. Wzajemne zależności [w:] Problemy archiwalnych systemów informatycznych, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Warszawa-Łódź 2019, s. 29-39, 2019
Od pewnego czasu trwa w dziedzinie archiwalnej swoista rywalizacja między archiwistyką i informat... more Od pewnego czasu trwa w dziedzinie archiwalnej swoista rywalizacja między archiwistyką i informatyką. Jej głównym obszarem jest działalność informacyjna archiwów, a w szczególności podejmowane próby opracowania i wdrożenia w nich różnych systemów informatycznych służących m.in. szeroko rozumianemu zarządzaniu zasobem archiwalnym.
J. Bednarek, Piętnaście lat aktywności międzynarodowej Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Próba bilansu [w:] Archiwa - Historia - Pamięć. Bilans 15 lat działalności archiwalnej Instytutu Pamięci Narodowej, red. J. Bednarek, R. Leśkiewicz, P. Perzyna, Łódź-Warszawa 2018, s. 255-268, 2018
Już w chwili powstania Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) w połowie 2000 r. było pewne, iż jego dz... more Już w chwili powstania Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) w połowie 2000 r. było pewne, iż jego działalność powinna wykraczać poza granice Polski. Możliwość aktywności na forum międzynarodowym została zapisana wprost w ustawie o Instytucie z grudnia 1998 r. W art. 28 jest mowa o tym, że prezes IPN może zwracać się do wszelkich osób lub instytucji zagranicznych o pomoc w udostępnianiu dokumentów. Z kolei w art. 53 odnoszącym się do funkcji badawczych i edukacyjnych zapisano, iż Instytut " upowszechnia w kraju i za granicą wyniki swojej pracy oraz badań innych instytucji, organizacji i osób nad problematyką stanowiącą przedmiot jego działania ". W efekcie w latach 2000–2015 IPN podpisał kilkadziesiąt bilateralnych umów o współpracy z partnerami zagranicznymi, starał się reagować na opinie krzywdzące Polaków i pomniejszające ich wkład w budowę demokratycznego ładu Europy, zorganizował szereg międzynarodowych konferencji naukowych, prezentował za granicą publikacje i wystawy, prowadził akcje edukacyjne i aktywnie wspierał Polonię. Istotnym aspektem międzynarodowej aktywności IPN były inicjatywy podejmowane przez pion archiwalny. Aby jednak z perspektywy ostatnich kilkunastu lat dokonać ich przynajmniej wstępnego bilansu, należy najpierw określić, jak kształtowały się główne kierunki działań Archiwum Instytutu w tym zakresie w latach 2000–2015. Jeśli za podstawowe kryterium zostanie przyjęty sformalizowany i planowy charakter współpracy międzynarodowej, realizowany głównie na podstawie zawartych umów i porozumień, to należy wymienić trzy podstawowe obszary takiej aktywności Archiwum IPN: 1) bilateralna współpraca naukowa; 2) pomoc w zabezpieczeniu polskich zbiorów archiwalnych za granicą; 3) wymiana i pozyskiwanie kopii dokumentów z archiwów zagranicznych.
Польща та Україна у тридцятих - сорокових роках XX століття. Двадцять років спільному польсько-українському науковому проекту 1996-2016, pед. Є. Беднарек, Ю. Шаповал, Лодзь - Варшава - Київ 2018, 2018
Polska i Ukraina w latach trzydziestych - czterdziestych XX wieku. Dwadzieścia lat polsko-ukraińskiego projektu naukowego 1996-2016, red. J. Bednarek, J. Szapował, Łódź - Warszawa - Kijów 2018, 2018
J. Bednarek, Kontrowersje wokół okoliczności śmierci Władysławy Bytomskiej w 1938 r. [w:] Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. IV, red. Anna Przyborowska, Warszawa 2017, s. 283–292, 2017
J. Bednarek, Formy działań edukacyjnych Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w latach 2000-2015 [w:] Educare necesse est — ale jak i dlaczego? Przykłady dobrych praktyk edukacyjnych, red. V. Urbaniak, Warszawa 2017, s. 173–183, 2017
J. Bednarek, Archiwalny System Informacyjny Instytutu Pamięci Narodowej – struktura i funkcjonowanie [w:] Problemy archiwalnego opisu informacyjnego, red. W. Chorążyczewski, A. Rosa, Warszawa 2017, s. 45-60, 2017
Pomimo iż pojęcie systemu informacyjnego definiowano w różny sposób na przestrzeni ostatnich kilk... more Pomimo iż pojęcie systemu informacyjnego definiowano w różny sposób na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, zawsze zwracano uwagę na jego pewne niezmienne cechy. Są nimi powiązane wzajemnie ze sobą i na siebie oddziałujące elementy (obiekty), które stanowią celowo wyodrębnioną całość, funkcjonującą w danym otoczeniu i z nim powiązaną 1 . W systemie informacyjnym zawsze mają miejsce procesy informacyjne, rozumiane jako uporządkowane przeobrażenia postaci informacji. Niektórzy badacze system informacyjny definiują wprost jako kompleks powiązanych procesów informacyjnych 2 .
J. Bednarek, Zakres standaryzacji opisu archiwalnego w „Cyfrowym Archiwum” Instytutu Pamięci Narodowej [w:] Standaryzacja opisu archiwalnego, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Warszawa-Łódź 2016, s. 131-148, 2016
Metoda opracowania zasobu utrwalona w praktyce polskich archiwów generalnie odnosi się do zespołu... more Metoda opracowania zasobu utrwalona w praktyce polskich archiwów generalnie odnosi się do zespołu archiwalnego i obejmuje precyzyjnie zdefiniowane etapy. Są to: studia wstępne zespołu archiwalnego, ustalenie jego granic, ewentualne wyodrębnienie lub scalenie zespołu, porządkowanie materiałów według wybranej metody, nadanie im ostatecznego układu w zespole i wreszcie opisanie prowadzące do powstania pomocy informacyjnych służących użytkownikom archiwów. Zawsze celem takiego opracowania jest zabezpieczenie całości zasobu, nadanie mu trwałego porządku i wreszcie udostępnienie użytkownikom 1 .
J. Bednarek, Spory wokół wydarzeń krajowych 1846 roku na łamach prasy Wielkiej Emigracji w latach 1846–1848, Toruń 2003, ss. 289, 2003
J. Bednarek, Wokół pamięci i historii. Działalność archiwalna Instytutu Pamięci Narodowej w latach 2000-2016, Warszawa 2021, ss. 342 , 2021
Powołanie do życia pod koniec 1998 r. Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni prze... more Powołanie do życia pod koniec 1998 r. Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu to punkt zwrotny w polskiej debacie o trudnym rozliczeniu dyktatury komunistycznej, a zwłaszcza popełnionych w jej czasie zbrodni, stosowanych represji wobec opozycji niepodległościowej, i problemie uwikłania części społeczeństwa w kolaborację z organami bezpieczeństwa państwa. Instytut stał się też szybko najważniejszą instytucją państwa, odpowiedzialną za kształtowanie obrazu społecznego minionego systemu – nowej pamięci zbiorowej Polaków o reżimie komunistycznym. Obraz ten miał być formowany dzięki rzetelnej nauce, profesjonalnej edukacji i otwarciu archiwów zachowanych po organach bezpieczeństwa państwa.
Od samego początku działalności IPN największe emocje budził gromadzony w nim zasób archiwalny. Szeroko traktowany stosunek do spuścizny archiwalnej byłej policji politycznej, a zwłaszcza do akt osób, które tajnie współpracowały z reżimem komunistycznym, determinował poziom polaryzacji opinii i debaty naukowej o Instytucie.
W niniejszej publikacji zaprezentowano działalność archiwalną IPN w optyce wybranych problemów, pozostających ze sobą w ścisłym związku i określonych zależnościach, ale równocześnie pozwalających na ich osobny opis i analizę. Dzięki temu prezentowaną książkę należy uznać przede wszystkim za studium wybranych zagadnień, systematyzujące i porządkujące naszą dotychczasową wiedzę o archiwum IPN. Z kolei opis naukowy określonych problemów, które koncentrują się na organizacji działalności tego archiwum i zarządzaniu zgromadzonym zasobem w latach 2000–2016, nadaje publikacji także charakter opracowania archiwoznawczego.
J. Bednarek, „Krwawa noc kępińska”. Zbrodnie popełnione w 1945 r. przez funkcjonariuszy PUBP w Kępnie, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989", 2/4/2006, s. 213-241 , 2006
Zbrodnie popełnione w 1945 r. przez funkcjonariuszy PUBP w Kępnie Dla mieszkańców Kępna, miasta l... more Zbrodnie popełnione w 1945 r. przez funkcjonariuszy PUBP w Kępnie Dla mieszkańców Kępna, miasta leżącego na południowym skraju Wielkopolski, okupacja hitlerowska zakończyła się ostatecznie 22 stycznia 1945 r., gdy wkroczyły do niego wojska sowieckie 3 Armii Pancernej l. Zanim zdołała uformować się nowa polska administracja, na zajętych przez Armię Czerwoną terenach tworzono tymczasowe sowieckie władze wojskowe, zwane komendanturami wojennymi. Do ich podstawowych obowiązków należało nie tylko utrzymywanie porządku na terenach przyfrontowych, ale także likwidacja polskiego podziemia niepodległościowe go i pomoc w instalowaniu nowej "ludowej" władzy. Stanowiły one bezpośrednią osłonę dla organizowanych zgodnie z wytycznymi nowo utworzonego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) terenowych struktur aparatu bezpieczeństwa.
Радянська диверсійно-розвідувальна група «Арсенал» та її діяльність на польських землях (жовтень 1944–січень 1945 рр.) / Є. Беднарек // Український історичний журнал. — 2015. — № 6. — С. 89-105., 2015
The article deals with the activity of a special sabotage–Intelligence group of the Soviet NKGB, ... more The article deals with the activity of a special sabotage–Intelligence group of the Soviet NKGB, working under the cryptonym „Arsenal” and dropped in Central Poland in the autumn of 1944. The group’s fundamental task consisted of destroying „means of communication deployed by the opponent for transporting equipment, people, and ammunition” along the Łódź–Końskie rail line and the Piotrków Trybunalski–Radom arterial road. The realization of this task was considered strategic for an offensive of the 1st Belorussian Front. The article is based on 14 volumes of the „Arsenal” group documentation in the archive of the SBU State Archives in Kyiv. The documents in question include, i.a. personal files of agents working for the Ukrainian NKGB, who formed the group in question, and detailed operation material pertaining to its activity, including plans, dispatches, cryptograms, accounts, and reports by group members. These vast and unique sources make it possible to reconstruct the sabotage and Intelligence work performed by the concrete special group, including the disclosure of the personal data of its agents. In addition — and this is of particular importance — they facilitate following the specificity of the arrangement and organization of Soviet sabotage groups during the end stage of the war, when responsibility for their activity lay with the 4th Department of the NKGB. It is specifically interesting that the preserved material shows also the actual attitude of the Soviet authorities towards the Polish military Underground (both communist and pro–independence). Such documents unquestionably allow us to confront and supplement our state of knowledge about the scale of the sabotage and the methods deployed by the Soviet special services in occupied Poland during the Second World War.
J. Bednarek, Sowiecka grupa dywersyjno-wywiadowcza „Arsenał" i jej działalność na ziemiach polskich (październik 1944 - styczeń 1945), „Dzieje Najnowsze” 2016, R. XLVIII, nr 2, 2016
The article deals with the activity of a special sabotage–Intelligence group of the Soviet NKGB, ... more The article deals with the activity of a special sabotage–Intelligence group of the Soviet NKGB, working under the cryptonym „Arsenal” and dropped in Central Poland in the autumn of 1944. The group’s fundamental task consisted of destroying „means of communication deployed by the opponent for transporting equipment, people, and ammunition” along the Łódź–Końskie rail line and the Piotrków Trybunalski–Radom arterial road. The realization of this task was considered strategic for an offensive of the 1st Belorussian Front. The article is based on 14 volumes of the „Arsenal” group documentation in the archive of the SBU State Archives in Kyiv. The documents in question include, i.a. personal files of agents working for the Ukrainian NKGB, who formed the group in question, and detailed operation material pertaining to its activity, including plans, dispatches, cryptograms, accounts, and reports by group members. These vast and unique sources make it possible to reconstruct the sabotage and Intelligence work performed by the concrete special group, including the disclosure of the personal data of its agents. In addition — and this is of particular importance — they facilitate following the specificity of the arrangement and organization of Soviet sabotage groups during the end stage of the war, when responsibility for their activity lay with the 4th Department of the NKGB. It is specifically interesting that the preserved material shows also the actual attitude of the Soviet authorities towards the Polish military Underground (both communist and pro–independence). Such documents unquestionably allow us to confront and supplement our state of knowledge about the scale of the sabotage and the methods deployed by the Soviet special services in occupied Poland during the Second World War.
J. Bednarek, Działalność naukowo-badawcza archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w latach 2000-2010, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej”, tom 5, Warszawa 2012, s. 9-26, 2012
W re fe ra cie pt. "Teo re tycz ne pod sta wy dzia łal no ści ar chi wów", wy gło szo nym podczas... more W re fe ra cie pt. "Teo re tycz ne pod sta wy dzia łal no ści ar chi wów", wy gło szo nym podczas V Po wszech ne go Zjaz du Ar chi wi stów Pol skich w Olsz ty nie we wrześniu 2007 r., prof. Boh dan Ry szew ski przy po mi nał, że w kla sycz nej wer sji na uki ar chi wal nej ar chi wum ma za wsze dwie funk cje: na uko wą i ad mi ni stra cyj ną. Funk cja nauko wa po le ga na udo stęp nia niu za so bu do ba dań na uko wych i na sto so wa niu me tod na ukowych przez ar chi wi stów w pra cy me ry to rycz nej. Funk cja ad mi ni stra cyj na to za rzą dza nie za so bem ar chi wal nym i rów no cze śnie peł nie nie przez ar chi wum waż nej ro li urzę du wia ry pu blicz nej. Ta kie okre śle nie na uko wych i ad mi ni stra cyj nych funk cji do ty czy wszyst kich archi wów, a od wo ły wa nie się do usta leń na uko wych i nada nie im od po wied niej ran gi jest gwa ran cją po rząd ku i sta bil no ści w ar chi wach 1 .
J. Bednarek, Przestępczość wśród funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1946-1950 w ocenie Biura do spraw Funkcjonariuszy MBP, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej”, tom 1, Warszawa 2008, s. 141-207, 2008
J. Bednarek, Oddział Franciszka Olszówki „Otta”. Z dziejów powojennej konspiracji antykomunistycznej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 3 (5), s. 197-219, 2004
KoniecznoÊç podejmowania przez historyków badaƒ nad dziejami powojennej konspiracji antykomunisty... more KoniecznoÊç podejmowania przez historyków badaƒ nad dziejami powojennej konspiracji antykomunistycznej nie budzi dzisiaj wàtpliwoÊci. Dà˝enie komunistów do wyeliminowania z˝ycia spo∏ecznego ludzi czynnie przeciwstawiajàcych siń owemu re˝imowi, a nast´pnie wieloletnie zakorzenianie w zbiorowej Êwiadomo-Êci Polaków ca∏kowicie zideologizowanego obrazu "heroicznej" walki o "utrwalenie w∏adzy ludowej" doprowadzi∏o do powa˝nego zafa∏szowania historii Polski pierwszych lat powojennych. Prawie zupe∏ny brak dost´pu do materia∏ów archiwalnych zachowanych m.in. po strukturach MBP do niedawna skutecznie unie-mo˝liwia∏ podj´cie w pe∏ni naukowej dyskusji nad procesem budowania w Polsce nowego porzàdku polityczno-ustrojowego w latach 1944-1947. W chwili obecnej, gdy dzi´ki dzia∏alnoÊci IPN wspomniane zasoby archiwalne w wi´kszoÊci sà juű dost´pniane historykom, postulat rzetelnych badaƒ nad dziejami powojennej konspiracji antykomunistycznej staje si´ mo˝liwy do zrealizowania.
J. Bednarek, „Bezpieka wyleci dziś w powietrze”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2003, nr 11 (34), s. 52-56, 2003
22 listopada 1945 r. o godzinie 21.30 dowódca warty Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego... more 22 listopada 1945 r. o godzinie 21.30 dowódca warty Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kępnie Franciszek Mądraszek odebrał telegram od gminnego referenta UB z Perzowa z wiadomością, że w miejscowości Turkowa "banda leśna" zastrzeliła jednego z informatorów UB. Odchodząc, partyzanci pozostawili przy zabitym kartkę z informacją, że "bezpieka wyleci dziś w powietrze".
J. Bednarek, Stanisław Weyer (1891–1950). Zawiłe losy nadkomisarza Policji Państwowej w Łodzi [w:] Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. III, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2015, s. 403–420, 2015
Stanisław Weyer był w przedwojennej Łodzi postacią znaną. Przez cały okres międzywojnia kierował ... more Stanisław Weyer był w przedwojennej Łodzi postacią znaną. Przez cały okres międzywojnia kierował pionem śledczym miejskiej Policji Państwowej i bezpośrednio odpowiadał za organizację zwalczania pospolitej przestępczości w granicach administracyjnych Łodzi. W połowie lat 30. XX w. doprowadził do likwidacji grupy przestępczej kierowanej przez jednego z najbardziej znanych łódzkich gangsterów – Menachema Bornsztajna, popularnie zwanego „Ślepym Maksem”. Przy okazji przyczynił się do ujawnienia największego skandalu, jaki przed wojną przytrafił się łódzkiej Policji Państwowej, gdy wyszło na jaw, że niektórzy wysocy rangą stróże prawa utrzymują zażyłe, podejrzane kontakty z miejscowym półświatkiem.
J. Bednarek, „Zachowywał się opornie”. Przestępcze metody śledcze Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi w sprawie przeciwko Janowi Małolepszemu „Muratowi” – ostatniemu dowódcy Konspiracyjnego Wojska Polskiego [w:] W służbie dla prawdy, red. T. Balbus, J. Bednarek, Warszawa 2019, 2019
J. Bednarek, Zamiast wstępu. Zbigniewa Nawrockiego służba dla prawdy [w:] W służbie dla prawdy. Prace historyczne dedykowane Zbigniewowi Nawrockiemu (1959-2017), red. Tomasz Balbus, Jerzy Bednarek, Warszawa 2019, s. 13-20, 2019
J. Bednarek, Archiwalny System Informacyjny i Archiwalny System Informatyczny. Wzajemne zależności [w:] Problemy archiwalnych systemów informatycznych, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Warszawa-Łódź 2019, s. 29-39, 2019
Od pewnego czasu trwa w dziedzinie archiwalnej swoista rywalizacja między archiwistyką i informat... more Od pewnego czasu trwa w dziedzinie archiwalnej swoista rywalizacja między archiwistyką i informatyką. Jej głównym obszarem jest działalność informacyjna archiwów, a w szczególności podejmowane próby opracowania i wdrożenia w nich różnych systemów informatycznych służących m.in. szeroko rozumianemu zarządzaniu zasobem archiwalnym.
J. Bednarek, Piętnaście lat aktywności międzynarodowej Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Próba bilansu [w:] Archiwa - Historia - Pamięć. Bilans 15 lat działalności archiwalnej Instytutu Pamięci Narodowej, red. J. Bednarek, R. Leśkiewicz, P. Perzyna, Łódź-Warszawa 2018, s. 255-268, 2018
Już w chwili powstania Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) w połowie 2000 r. było pewne, iż jego dz... more Już w chwili powstania Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) w połowie 2000 r. było pewne, iż jego działalność powinna wykraczać poza granice Polski. Możliwość aktywności na forum międzynarodowym została zapisana wprost w ustawie o Instytucie z grudnia 1998 r. W art. 28 jest mowa o tym, że prezes IPN może zwracać się do wszelkich osób lub instytucji zagranicznych o pomoc w udostępnianiu dokumentów. Z kolei w art. 53 odnoszącym się do funkcji badawczych i edukacyjnych zapisano, iż Instytut " upowszechnia w kraju i za granicą wyniki swojej pracy oraz badań innych instytucji, organizacji i osób nad problematyką stanowiącą przedmiot jego działania ". W efekcie w latach 2000–2015 IPN podpisał kilkadziesiąt bilateralnych umów o współpracy z partnerami zagranicznymi, starał się reagować na opinie krzywdzące Polaków i pomniejszające ich wkład w budowę demokratycznego ładu Europy, zorganizował szereg międzynarodowych konferencji naukowych, prezentował za granicą publikacje i wystawy, prowadził akcje edukacyjne i aktywnie wspierał Polonię. Istotnym aspektem międzynarodowej aktywności IPN były inicjatywy podejmowane przez pion archiwalny. Aby jednak z perspektywy ostatnich kilkunastu lat dokonać ich przynajmniej wstępnego bilansu, należy najpierw określić, jak kształtowały się główne kierunki działań Archiwum Instytutu w tym zakresie w latach 2000–2015. Jeśli za podstawowe kryterium zostanie przyjęty sformalizowany i planowy charakter współpracy międzynarodowej, realizowany głównie na podstawie zawartych umów i porozumień, to należy wymienić trzy podstawowe obszary takiej aktywności Archiwum IPN: 1) bilateralna współpraca naukowa; 2) pomoc w zabezpieczeniu polskich zbiorów archiwalnych za granicą; 3) wymiana i pozyskiwanie kopii dokumentów z archiwów zagranicznych.
Польща та Україна у тридцятих - сорокових роках XX століття. Двадцять років спільному польсько-українському науковому проекту 1996-2016, pед. Є. Беднарек, Ю. Шаповал, Лодзь - Варшава - Київ 2018, 2018
Polska i Ukraina w latach trzydziestych - czterdziestych XX wieku. Dwadzieścia lat polsko-ukraińskiego projektu naukowego 1996-2016, red. J. Bednarek, J. Szapował, Łódź - Warszawa - Kijów 2018, 2018
J. Bednarek, Kontrowersje wokół okoliczności śmierci Władysławy Bytomskiej w 1938 r. [w:] Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. IV, red. Anna Przyborowska, Warszawa 2017, s. 283–292, 2017
J. Bednarek, Formy działań edukacyjnych Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w latach 2000-2015 [w:] Educare necesse est — ale jak i dlaczego? Przykłady dobrych praktyk edukacyjnych, red. V. Urbaniak, Warszawa 2017, s. 173–183, 2017
J. Bednarek, Archiwalny System Informacyjny Instytutu Pamięci Narodowej – struktura i funkcjonowanie [w:] Problemy archiwalnego opisu informacyjnego, red. W. Chorążyczewski, A. Rosa, Warszawa 2017, s. 45-60, 2017
Pomimo iż pojęcie systemu informacyjnego definiowano w różny sposób na przestrzeni ostatnich kilk... more Pomimo iż pojęcie systemu informacyjnego definiowano w różny sposób na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, zawsze zwracano uwagę na jego pewne niezmienne cechy. Są nimi powiązane wzajemnie ze sobą i na siebie oddziałujące elementy (obiekty), które stanowią celowo wyodrębnioną całość, funkcjonującą w danym otoczeniu i z nim powiązaną 1 . W systemie informacyjnym zawsze mają miejsce procesy informacyjne, rozumiane jako uporządkowane przeobrażenia postaci informacji. Niektórzy badacze system informacyjny definiują wprost jako kompleks powiązanych procesów informacyjnych 2 .
J. Bednarek, Zakres standaryzacji opisu archiwalnego w „Cyfrowym Archiwum” Instytutu Pamięci Narodowej [w:] Standaryzacja opisu archiwalnego, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Warszawa-Łódź 2016, s. 131-148, 2016
Metoda opracowania zasobu utrwalona w praktyce polskich archiwów generalnie odnosi się do zespołu... more Metoda opracowania zasobu utrwalona w praktyce polskich archiwów generalnie odnosi się do zespołu archiwalnego i obejmuje precyzyjnie zdefiniowane etapy. Są to: studia wstępne zespołu archiwalnego, ustalenie jego granic, ewentualne wyodrębnienie lub scalenie zespołu, porządkowanie materiałów według wybranej metody, nadanie im ostatecznego układu w zespole i wreszcie opisanie prowadzące do powstania pomocy informacyjnych służących użytkownikom archiwów. Zawsze celem takiego opracowania jest zabezpieczenie całości zasobu, nadanie mu trwałego porządku i wreszcie udostępnienie użytkownikom 1 .
J. Bednarek, ICA-AtoM, ZoSIA, Cyfrowe Archiwum IPN. Przegląd funkcjonalności systemów informatycznych do zarządzania zasobem archiwalnym [w:] Komputeryzacja i digitalizacja w archiwach, red. R. Leśkiewicz, A. Żeglińska, Warszawa 2016, s. 97-113 , 2016
Przegląd funkcjonalności systemów informatycznych do zarządzania zasobem archiwalnym Przedmiotem ... more Przegląd funkcjonalności systemów informatycznych do zarządzania zasobem archiwalnym Przedmiotem mojego zainteresowania były trzy programy (systemy) komputerowe, które -co prawda w różnych zakresach -ale służą obecnie zarządzaniu częścią polskiego zasobu archiwalnego. Muszę jednak od razu zaznaczyć, iż realizując postulat określony w tytule referatu nie zajmowałem się sprawami szczegółowymi dotyczącymi wielu aspektów użytkowania omawianych programów, detalami ich działania, czy też szeroko rozumianymi doświadczeniami ich użytkowników. Nie jestem też kompetentny, by oceniać pod względem informatycznym zastosowane w nich rozwiązania programistyczne. Nad każdym z powyższych zagadnień konieczne byłyby odrębne studia analityczne.
J. Bednarek, Problem archiwów historycznych w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej [w:] Zasada strukturalna jako podstawa opisu archiwaliów w zintegrowanych systemach informacji archiwalnej, red. R. Leśkiewicz, A. Żeglińska, Warszawa 2015, s. 69-79, 2015
Pro blem ar chi wów hi sto rycz nych w za so bie ar chi wal nym In sty tu tu Pa mię ci Na ro do w... more Pro blem ar chi wów hi sto rycz nych w za so bie ar chi wal nym In sty tu tu Pa mię ci Na ro do wej Opra co wa nie za so bu ar chi wal ne go w opar ciu o na uko we me to dy wy pra co wa ne przez ar chi wi sty kę jest jed nym z waż niej szych za dań re ali zo wa nych w bie żą cej pracy ar chi wów. Ni ko go nie trze ba prze ko ny wać, jak waż ne dla ja ko ści ba dań hi sto rycznych jest po praw ne roz po zna nie i opi sa nie zgro ma dzo nych ar chi wa liów. W tym przypad ku wszech stron ną i głę bo ką ana li zę za so bu z uwzględ nie niem wszyst kich ty pów i ro dza jów ma te ria łów ar chi wal nych umoż li wia za sa da struk tu ral na, któ rą w 1994 r. sfor mu ło wał prof. Boh dan Ry szew ski. Bę dąc roz wi nię ciem za sa dy pro we nien cji, zosta ła stwo rzo na z my ślą wy ko rzy sta nia jej w sys te mach in for ma tycz nych prze znaczo nych dla ar chi wów. Jej pod sta wo wym za ło że niem teo re tycz nym jest ko niecz ność re kon struk cji i po sza no wa nia nie tyl ko ze spo łu ar chi wal ne go, ale ca łej struk tu ry zaso bu ar chi wal ne go -ze wszyst ki mi jej ele men ta mi 1 .
J. Bednarek, Józef Kasprzak (1896-1951). Postać kierownika sekcji antykomunistycznej Komendy Policji Państwowej m. Łodzi w latach 1929-1939 w świetle dokumentów Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego [w:] Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. II, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2014, s. 368-378 , 2014
![Research paper thumbnail of Jerzy Bednarek, Rafał Leśkiewicz - Wstęp [w:] Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej](https://attachments.academia-assets.com/56089312/thumbnails/1.jpg)
](J. Bednarek, R. Leśkiewicz, Wstęp [w:] Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej (stan na dzień 31 grudnia 2008 roku), red. J. Bednarek, R. Leśkiewicz, Warszawa 2009, s. 9-27, 2009
wstęP szczególne miejsce w działalności Instytutu Pamięci narodowej zajmuje jego archiwum. zarząd... more wstęP szczególne miejsce w działalności Instytutu Pamięci narodowej zajmuje jego archiwum. zarządza nim jeden z pionów merytorycznych Instytutu, nazwany zgodnie z ustawą biurem udostępniania i archiwizacji dokumentów (buiad) 1 . wraz z siecią terenowych archiwów, funkcjonujących w ramach oddziałowych biur udostępniania i archiwizacji dokumentów (obuiad), archiwum IPn posiada status archiwum wyodrębnionego, którego zasób jest integralną częścią narodowego zasobu archiwalnego 2 .
J. Bednarek, Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Kępnie (1945-1956). Wybrane problemy [w:] Kępno i Ziemia Kępińska w latach 1945-1956. Studia i szkice, red. J. Bednarek, J. Żelazko, Łódź 2007, s. 49-75, 2007
POWIATOWY URZĄD BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO W KĘPNIE (1945-1954.