Nikos Ordoulidis | University of Ioannina/Greece (original) (raw)
Articles by Nikos Ordoulidis
Musiques grecques en représentation (xixe et xxe siècles), Bulletin de correspondance hellénique moderne et contemporain(5), 2021
This article concerns one of the most famous Greek ensembles active in Ottoman Smyrna (today Izmi... more This article concerns one of the most famous Greek ensembles active in Ottoman Smyrna (today Izmir) and Constantinople (today Istanbul) in the late 19th and early 20th centuries. The music ensemble used the term “estudiantina” in its name, inspired by the homonymous Spanish ensemble which toured a variety of places all over the world, beginning in Paris in 1878. The introduction of the article outlines the framework of the research into the Greek-speaking urban folk-popular music of Smyrna, of the 19th and early 20th centuries that has been carried out up to now. Furthermore, the second part of the introduction outlines the historical framework not only of Smyrna but also of the ensemble in particular, in the period we are examining.
The main body of the article follows the ensemble’s beginnings in Paris during the first three months of 1911 and then in London and elsewhere in the United Kingdom, the same year. The article also examines the role of the tour’s intermediaries and organizers, the ensemble’s repertoire, and the ideological framework within which the orchestra created its musical art.
The article covers the complex music networks in Europe during this specific period and examines the way in which Europe perceived the music coming out of the East. It also focuses on issues such as roving repertoires and roving musicians, and the cosmopolitan mood that characterized the polystylist musical traditions of historical urban centers, during a very significant time period: the end of the Ottoman Empire and the birth of the nation-states.
Association of Recorded Sound Collections Journal, 2021, 2, 2021
Around June 1936, I Want a Princess by Panagiotis Tountas, was recorded, one of the most emblemat... more Around June 1936, I Want a Princess by Panagiotis Tountas, was recorded, one of the most emblematic and timeless favourites of the rebetiko tradition. Tountas had recorded it three years earlier, with a different title, different lyrics and a different introduction. The very same melody was recorded in 1910 by Jews in Lithuania, in 1927 in Serbia, even in Romania, America and elsewhere. This article follows the path of this melody in historical discography, focusing on and studying 21 recordings. Through the examination of the discography, an effort is made to construct a model for the more than a few wandering melodies, examining various historical, social, and cultural elements of the places that convey them, in order to highlight the appropriation, from the aspect of the protagonist musicians, but also the open nature of cultural borders.
This article aims to shed light on an issue which has been troubling musicians and musicologists ... more This article aims to shed light on an issue which has been troubling musicians and musicologists for many years: the issue of Greek laikó [popular] modes. Initially, an effort is made to draw attention to the gaps within knowledge on, and problematic facets of, this issue. Next, explanations are given as to how an orally transmitted and erroneous terminology creates vague oral rules and standards that are maintained today. By presenting and analyzing several theoretical systems which find expression in the Greek popular modes, the article tries to show the way in which the modes developed (two popular modes are used as examples). The article is part of my ongoing PhD research project at the University of Leeds. It deals with the analysis of the recording career of the Greek songwriter Vasílis Tsitsánis .
Books by Nikos Ordoulidis
Bloomsbury Academic, 2021
This book discusses the relationship between Greek Orthodox ecclesiastical music and laiko (popul... more This book discusses the relationship between Greek Orthodox ecclesiastical music and laiko (popular) song in Greece. Laiko music was long considered a lesser form of music in Greece, with rural folk music considered serious enough to carry the weight of the ideologies founded within the establishment of the contemporary Greek state. During the 1940s and 1950s, a selective exoneration of urban popular music took place, one of its most popular cases being the originating relationships between two extremely popular musical pieces: Vasilis Tsitsanis's “Synnefiasmeni Kyriaki” (Cloudy Sunday) and its descent from the hymn “Ti Ypermacho” (The Akathist Hymn). During this period the connection of these two pieces was forged in the Modern Greek conscience, led by certain key figures in the authority system of the scholarly world. Through analysis of these pieces and the surrounding contexts, Ordoulidis explores the changing role and perception of popular music in Greece.
Η υλοποίηση του πρώτου αυτού δίσκου προέκυψε μέσα από το πρόγραμμα του λαϊκού πιάνου ως μία σύγχρ... more Η υλοποίηση του πρώτου αυτού δίσκου προέκυψε μέσα από το πρόγραμμα του λαϊκού πιάνου ως μία σύγχρονη μουσικολογική προσέγγιση, που αφορά τόσο το ίδιο το μουσικό υλικό, με τα συγκεκριμένα υφολογικά και μορφολογικά του χαρακτηριστικά, όσο και τη διαδικασία παραγωγής του, από τη σύνθεση έως την ηχογράφηση. Μολονότι σημεία αναφοράς είναι τα συγκεκριμένα ηχογραφήματα, η ανάλυση αφορά στο ολιστικό εγχείρημα του λαϊκού πιάνου, αφού η κατά το δυνατόν πληρέστερη επισκόπηση του μουσικού υλικού και της πορείας του στον χρόνο υπαγορεύει την προσπέλασή του μέσω πολλών και διαφορετικών οδών, όπως η μορφολογία και η υφολογία, η ψυχολογία, η ιστορική τεκμηρίωση, οι τεχνολογίες της εκτέλεσης αλλά και της ηχογράφησης, το περιβάλλον της μουσικής βιομηχανίας, οι παράγοντες της οικονομίας, η κοινωνιολογία και η αισθητική. Στην «Εποχή του Ρεμπέτικου» παρουσιάζονται δώδεκα κομμάτια, που αποτελούν ισάριθμες προσπάθειες κατανόησης του αισθητικού κόσμου του ρεμπέτικου. Στην παρούσα έκδοση δημοσιεύεται το μουσικό κείμενο των εννέα από αυτά, αφήνοντας κατά μέρος τους τρεις ηχογραφημένους αυτοσχεδιασμούς. Το σημαντικότερο έρεισμα της καταγραφής των εννέα αυτών κομματιών έγκειται στην σημερινή ανάγκη ψηλάφησης του κομβικού συμπλέγματος προφορικότητας και εγγραμματοσύνης, και των υπερκείμενων σε αυτές οντοτήτων του λαϊκού και του λόγιου. Η κατανόηση της αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης μεταξύ τους οδηγεί στην ανανοηματοδότηση όχι μόνο των σχέσεών τους, αλλά και της ίδιας τους της υπόστασης και τροφοδοτεί μία σειρά ερωτημάτων.
There is a clear and abundant evidence to suggest that Vasílis Tsitsánis (1915-1984) was a well k... more There is a clear and abundant evidence to suggest that Vasílis Tsitsánis (1915-1984) was a well known songwriter, bouzouki virtuoso, lyricist and singer both in Greece and abroad. The evaluation of his work reveals that he remains a key figure in the history of Greek popular music. Vasílis Tsitsánis as musician and composer was an innovator, his musical roots in rembétiko being transformed through his creative effort is said to have led to the development and establishment of the modern laikó style. An analysis of Vasílis Tsitsánis's commercial recordings does indeed reveal aspects of his unique contribution as both performer and composer. However, the analysis also reveals the development of a style that was to have a major impact on the history of Greek popular music. Situating Tsitsánis's work in the context of broader social and political developments in Greece, this thesis is the first in-depth analysis of Tsitsánis's musical style with a focus on songs found on his commercial recordings, from 1936 to 1983. Research on the recording career of Vasílis Tsitsánis not only reveals information regarding his own music, which is in itself important alone given the contribution he is said to have made by rembétiko scholars, it also sheds light on more general issues regarding the Greek popular style that have been previously neglected.
Είναι το τραγούδι του Τσιτσάνη το καθρέφτισμα των φθόγγων του εμβληματικού βυζαντινού κοντακίου, ... more Είναι το τραγούδι του Τσιτσάνη το καθρέφτισμα των φθόγγων του εμβληματικού βυζαντινού κοντακίου, η προβολή του γενετικού κώδικα μιας μουσικής που συνέχει τον ελληνισμό ανά τους αιώνες; Ή μήπως πρόκειται για οφθαλμαπάτη, για έναν από εκείνους τους αντικατοπτρισμούς που ξεδιψούν μόνο το μάτι, εγκαταλείποντας τους ταξιδιώτες της ερήμου στην στέρηση των ζωτικών πόρων που έχει ανάγκη η πορεία τους;
Η δισκογραφική καριέρα του Βασίλη Τσιτσάνη (1936-1983) αποκαλύπτει πληροφορίες που δεν αφορούν μό... more Η δισκογραφική καριέρα του Βασίλη Τσιτσάνη (1936-1983) αποκαλύπτει πληροφορίες που δεν αφορούν μόνο την ίδια τη μουσική, αλλά και τις ποικίλες κοινωνιολογικές όψεις του ελληνικού πολιτισμού.
Η παρούσα, πρώτη ενδελεχής ανάλυση των μουσικών έργων του και του συνθετικού του ύφους πραγματεύεται σοβαρά και σημαίνοντα επιχειρήματα που αφορούν το έργο του και αποβλέπει στην καλύτερη κατανόηση των σύνθετων και από μακρού υφισταμένων ζητημάτων, τα οποία προβληματίζουν μουσικούς και μουσικολόγους, όπως η εξέλιξη της αρμονίας, ο ρόλος των τραγουδιστών, ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του μπουζουκιού και ούτω καθεξής. Συνεπώς, η πρωτότυπη συμβολή της παρούσας εργασίας συνίσταται στην ανάλυση του δισκογραφικού έργου του Βασίλη Τσιτσάνη που παρέχει το κλειδί για το ξεκλείδωμα πολλών ιστορικών, κοινωνικών και πολιτισμικών ζητημάτων, τα οποία αναφέρονται στο ρόλο που έπαιξε ο Τσιτσάνης στην εξέλιξη της ελληνικής λαϊκής μουσικής, του πρώτου αστικού μουσικού προϊόντος της σύγχρονης Ελλάδας.
Δεδομένης της πρότερης παραμέλησης των ρεμπετολογικών και λαϊκολογικών ζητημάτων από τον ακαδημαϊκό κόσμο, η παρούσα διατριβή συνιστά την πρώτη ακαδημαϊκή μελέτη συλλογής και σύνθεσης ενός μεγάλου όγκου πληροφοριών γύρω από την ελληνική λαϊκή μουσική. Με την ανάλυση της μουσικής του Τσιτσάνη, η παρούσα διατριβή πετυχαίνει να εντοπίσει σε πολυάριθμα σημεία τα όρια του ρεμπέτικου και του νεότερου λαϊκού στυλ, καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνθέτουν το νέο μουσικό ύφος. Μπορούμε να πούμε ότι η εργασία δεν συμβάλλει μόνον στην κατανόηση της ελληνικής λαϊκής μουσικής, αλλά παρουσιάζει ευρήματα που αφορούν άλλες μουσικές κουλτούρες όπως η τουρκική, η αφροκουβανέζικη, τα μπλουζ, η λατινοαμερικάνικη, η ιταλική, η ινδική και ούτω καθεξής.
Η εργασία για τον Βασίλη Τσιτσάνη συντελεί ώστε η ελληνική λαϊκολογία να κατακτήσει τη θέση της ανάμεσα στις λαϊκές μουσικολογικές μελέτες, επειδή αφενός πραγματεύεται μία πολύ πλούσια μουσική κουλτούρα και, αφετέρου, επειδή αποκαλύπτει πληροφορίες που βοηθούν τους ερευνητές, τους μουσικούς και το κοινό να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν την κοινωνική και πολιτισμική ιστορία μιας ευρείας γεωγραφικής περιοχής (της Μεσογείου). Η έκδοση αυτή αποτελεί μετάφραση και εξέλιξη της διδακτορικής μου διατριβής με τίτλο ‘The recording career of Vasílis Tsitsánis (1936-1983); an analysis of his music and the problems of research into Greek popular music’, η οποία εκπονήθηκε στο πανεπιστήμιο του Leeds της Αγγλίας το διάστημα 2008-2012. Την ελληνική έκδοση επιμελήθηκε ο Κώστας Βλησίδης.
Books chapters by Nikos Ordoulidis
Popular Music of the Greek World, 2024
The term "modeness" is used purposefully in order to include definitions usually consigned to the... more The term "modeness" is used purposefully in order to include definitions usually consigned to the words "popular," "East" and "modality." The problems regarding the first two are patently clear: the in-between "places" between the poles of the high-status and the popular and that of the East and the West are innumerable, and hardly distinguishable. The third word, modality, presents two problematic points: on the one hand, it has been wrongfully connected to Eastern musics, even though it does not constitute their exclusivity; on the other hand, it describes a simple systematic analysis, of melodic movement and (rarely) its harmonization. The alternative term "modeness" renders, in its totality, the behaviour of a musical entity with its specific characteristics, rhythm, melody, harmony and so on as the epicentre, not, however, as a theoretical substance with self-contained rules, but as an implemented case. In other words, how it functions in the artistic act is examined: its creation context and utilization, the implementation of its protagonists (musicians, intermediaries, audience), performance practice and technique, technological issues and so forth. This approach incorporates those elements described by the terms "East" and "modality," simultaneously expanding their scope. At the same time, though, it highlights a fundamental characteristic of popular music expression, which is none other than the orality and ensuing fluidity during realization (Ordoulidis 2021a, x-xi).
The SOAS Rebetiko Reader, 2024
2024. Musical Palimpsests: Greek–Jewish Historical Discography. In E. Emery (Ed.), The SOAS Rebet... more 2024. Musical Palimpsests: Greek–Jewish Historical Discography. In E. Emery (Ed.), The SOAS Rebetiko Reader. London: Red Notes [online at www.geocities.ws/soasrebetikoreader/].
I remember... Holocaust survivors sing Sephardic songs// Θυμάμαι... Επιζώντες του Ολοκαυτώματος τραγουδούν σεφαραδίτικα τραγούδια, 2020
The missing pieces to the puzzle that is Thessaloniki:The Alberto Nar recordings archive (text in... more The missing pieces to the puzzle that is Thessaloniki:The Alberto Nar recordings archive (text in English and Greek)
Η δίκη των ρεμπετών, 2018
Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής και Νομική Αθηνών. Η δίκη των ρεμπετών, 2016.
"Αστικές λαϊκές μουσικές", Επιμ.: Γιώργος Κοκκώνης και Σόνια Κοζιού. Πρακτικά 7ου πανελλήνιου συνεδρίου (Καρδίτσα, 18-20 Οκτωβρίου 2019). Κέντρο Ιστορικής & Λαογραφικής Έρευνας «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ» Καρδίτσας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων - Τμήμα Μουσικών Σπουδών, 2020. 185-203, 2020
Περίπου τον Ιούνιο του 1936 ηχογραφείται η Πριγκηπέσσα, του Παναγιώτη Τούντα, η οποία αποτελεί έν... more Περίπου τον Ιούνιο του 1936 ηχογραφείται η Πριγκηπέσσα, του Παναγιώτη Τούντα, η οποία αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά και διαχρονικά αγαπημένα τραγούδια του ρεμπέτικου. Λίγοι γνωρίζουν ότι ο Τούντας το έχει ηχογραφήσει 3 χρόνια νωρίτερα, με άλλον τίτλο, άλλους στίχους και άλλη εισαγωγή. Λίγοι επίσης γνωρίζουν ότι η ίδια ακριβώς μελωδία ηχογραφήθηκε το 1910 στην Λιθουανία, το 1927 στην Σερβία, ακόμη και στην Ρουμανία, στην Αμερική και αλλού. Η εισήγηση αυτή θα χωριστεί σε δύο μέρη: αφενός θα οικοδομηθεί μία θεωρία για τους (ουκ ολίγους) περιπλανώμενους σκοπούς, εξετάζοντας ποικίλα ιστορικά, κοινωνικά και πολιτιστικά στοιχεία των τόπων που τους επικοινωνούν και, αφετέρου, θα συγκρίνει τις εκτελέσεις της «Πριγκηπέσσας», με σκοπό να τονιστεί η οικειοποίηση από την πλευρά των πρωταγωνιστών μουσικών.
İzmir ve Çevresi: Toplumsal, Ekonomik ve Kültürel Değişimin Yüz Yılı (1850–1950), 2022
Conference Papers by Nikos Ordoulidis
Η άνθηση των σπουδών για την αστική λαϊκή μουσική και, εν γένει, η ευρύτερη αποδοχή της αξίας της... more Η άνθηση των σπουδών για την αστική λαϊκή μουσική και, εν γένει, η ευρύτερη αποδοχή της αξίας της λαϊκής κουλτούρας στους κόλπους του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος μοιάζουν να βρίσκονται σε πολύ κρίσιμη κατάσταση. Είναι σαφές ότι η ακαδημαϊκή έρευνα πάνω σε αστικά λαϊκά μουσικά είδη αναπτύσσεται πολύ γρήγορα στο εξωτερικό, με βάσεις που τέθηκαν 30 και 40 χρόνια πριν, υπό τα πλαίσια διάφορων όρων όπως popular musicology, new musicology και άλλα. Αυτό μπορεί να επιβεβαιωθεί από πολυάριθμες διατριβές, βιβλία και ακαδημαϊκά άρθρα. Στην Ελλάδα, μολονότι διάφορα αστικά μουσικά είδη είναι ευρύτατα διαδεδομένα (λαϊκό, rock, ρεμπέτικο, έντεχνο, pop), δεν διδάσκονται σήμερα στα ελληνικά ωδεία, ενώ σε άλλες χώρες τα αντίστοιχα στυλ αποτελούν κομμάτι των εκπαιδευτικών συστημάτων, σε όλες τις βαθμίδες τους, και είναι εξαιρετικά δημοφιλή ανάμεσα στους σπουδαστές. Η ανακοίνωση αυτή καταπιάνεται με διάφορα προβληματικά ζητήματα που εγείρονται σχετικά με τις σπουδές γύρω από τη λαϊκή αστική μουσική σε όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας. Αναλύει τις ελλείψεις και θέτει θέματα προς σκέψη και συζήτηση• προτείνει λύσεις και επεξηγεί τους λόγους για τους οποίους η συγκρότηση ολοκληρωμένου προγράμματος σπουδών για το συγκεκριμένο πεδίο θα συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό της μουσικής εκπαίδευσης της Ελλάδας, με θετικό αντίκτυπο στην εξελικτική πρόοδο της κοινωνίας.
8ο Διατμηματικό Μουσικολογικό Συνέδριο υπό την αιγίδα της Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρείας (25-27 Νοεμβρίου 2016), 2019
Επιστημών και Τεχνών Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης 8ο ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «... more Επιστημών και Τεχνών Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης 8ο ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «Επιδράσεις και αλληλεπιδράσεις» Μέγαρο Μουσικής Αθηνών 25--27 Νοεμβρίου 2016 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ υπό την αιγίδα της Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρείας ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Κώστας Χάρδας, Πέτρος Βούβαρης, Κώστας Καρδάμης, Γιώργος Σακαλλιέρος, Ιωάννης Φούλιας Αποδοχές και απορρίψεις στις διασκευές των ρεμπέτικων που συγκροτούν τις «Έξι λαϊκές ζωγραφιές» Νίκος Ορδουλίδης Οι «Έξι λαϊκές ζωγραφιές» αποτελούν το πρώτο ολοκληρωμένο έργο «έντεχνης» ελληνικής μουσικής που εμπνέεται από το αστικό λαϊκό. Πρέπει ωστόσο να αναφερθεί πως ο Μάνος Χατζιδάκις επεξεργάζεται μελωδίες του Βασίλη Τσιτσάνη τόσο στην εισαγωγή όσο και στο πρώτο τραγούδι του θεατρικού Ματωμένος γάμος, γραμμένο μεταξύ 1947--1948 (βλέπε και Σειραγάκης, 2011). Αυτή η νέα τάση ανάπλασης του ρεμπέτικου βασίζεται κατά κύριο λόγο σε έργα του Τσιτσάνη (στις «Έξι λαϊκές ζωγραφιές» χρησιμοποιεί τρία τραγούδια του). Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός πως και στα υπόλοιπα μουσικά έργα, στα οποία διασκευάζει αυτούσια τραγούδια, αυτά είναι δημιουργήματα της νέας εποχής του ρεμπέτικου, της μεταπολεμικής δηλαδή περιόδου, της οποίας μπροστάρης ήταν ο Τσιτσάνης με μία πολύ μεγάλη σε όγκο δισκογραφική παραγωγή (βλέπε και Ορδουλίδης, 2014). Ακόμη και Η μάγισσα της αραπιάς 1 και Η αρχόντισσα, 2 παρότι προπολεμικές ηχογραφήσεις, αισθητικά ανήκουν στη νέα ατμόσφαιρα που εισήγαγε ο Τσιτσάνης, της οποίας προάγγελοι ήταν οι προπολεμικές του ηχογραφήσεις. Με βάση αυτά, μπορούμε να αναρωτηθούμε ποια υποκατηγορία του ρεμπέτικου προσφέρεται ως προσφορότερο περιβάλλον σε έναν λόγιο συνθέτη για να καταπιαστεί μαζί του, χωρίς να χάσει το πρεστίζ του, κάνοντας έκπτωση σε μία κοινά αποδεκτή --για τον κύκλο του-- «ποιότητα». Με άλλα λόγια, πόσο «επικίνδυνο» είναι να διασκευάσει κάποιος τη Συννεφιασμένη Κυριακή 3 σε σύγκριση με το να καταπιαστεί και να επεξεργαστεί τον Κοκαϊνοπότη; 4 Το κείμενο του αρχιτέκτονα και μουσικολόγου Γιάννη Παπαϊωάννου, το οποίο βρίσκεται στο ένθετο της τρίτης στη σειρά ηχογράφησης του δίσκου του 1959, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. 5 Νωρίτερα αυτής της ηχογράφησης, έχει πραγματοποιηθεί το 1954 στην Αθήνα η πρώτη στη σειρά, και το 1958 στο Παρίσι η δεύτερη, η οποία είναι η μόνη με δύο πιάνα. Ο Αργύρης Κουνάδης έχει τον ρόλο του δεύτερου πιανίστα. 6 Και οι τρεις εκτελέσεις απέχουν αρκετά από την παρτιτούρα που εκδόθηκε αργότερα, κάτι το οποίο αποτελεί ενδιαφέρον ζήτημα στην πραγμάτευση της σχέσης λόγιων και λαϊκών ιδιωμάτων, το οποίο εξετάζεται στην συνέχεια. Στο προαναφερθέν ένθετο, ο 5 Το ιστορικό των λαϊκών ζωγραφιών έχει ως εξής: Ο Χατζιδάκις το συνθέτει μεταξύ 1949--1950 και εκτελείται τον Μάρτιο του 1951 ως μουσική μπαλέτου, γραμμένη για δύο πιάνα. Το 1954 πραγματοποιείται η πρώτη του ηχογράφηση στην Αθήνα. Το 1958 ηχογραφείται στο Παρίσι με τον Αργύρη Κουνάδη στο δεύτερο πιάνο. Αυτή είναι και η μοναδική δισκογραφική κατάθεση στην αρχική του μορφή των δύο πιάνων. Το 1959, Ο Χατζιδάκις ηχογραφεί για τρίτη φορά το έργο στην Αθήνα, εκτελεσμένο και πάλι για ένα πιάνο. Με βάση τον Παπαϊωάννου, αυτή η εκδοχή είναι η πιο επιτυχημένη κατά τον Χατζιδάκι. 6 Θερμές ευχαριστίες στον δημοσιογράφο και συλλέκτη Θανάση Γιώγλου για την εύρεση αυτού του δίσκου της ηχογράφησης στο Παρίσι και για την ευγενική του παραχώρηση.
Πρακτικά Συνεδρίου Παραλλαγές, Επεξεργασίες, Μεταμορφώσεις (Θεσσαλονίκη, 1–3 Δεκεμβρίου 2017), 2021
Στις 7 Μαΐου του 1935, στην Νέα Υόρκη, ηχογραφούνται έξι τραγούδια με πρωταγωνιστή τον Σπύρο Περι... more Στις 7 Μαΐου του 1935, στην Νέα Υόρκη, ηχογραφούνται έξι τραγούδια με πρωταγωνιστή τον Σπύρο Περιστέρη, γιο του Αριστείδη και συνεχιστή της παράδοσης της σμυρναϊκής εστουδιαντίνας, που είναι γνωστή ως «Τα πολιτάκια». Ένα από αυτά τιτλοφορείται Μπέικος (Beykos) και στην ετικέτα του δίσκου της Orthophonic όπου αποτυπώνεται εγγράφονται οι λέξεις-κλειδιά: «χασάπικο», «Πολιτάκια», «Δημητριάδης», «Περιστέρης», «μανδολίνο». Το κομμάτι εκτελείται σε μεγάλη ταχύτητα, με μαντολίνο και πιάνο, ακολουθώντας την γνώριμη συνθήκη του μικρασιάτικου πολυστυλισμού.
Ένα χρόνο νωρίτερα, ο Σπύρος Περιστέρης έχει ηχογραφήσει τον ίδιο σκοπό στην Αθήνα, με τίτλο Ταταυλιανό χασάπικο. Η πρώτη αυτή ηχογράφηση της Odeon κινείται εντός του αισθητικού πλαισίου του πειραιώτικου ρεμπέτικου, και αποδίδεται με οργανολογικό μινιμαλισμό, από δύο κιθάρες, στη μισή ταχύτητα από τον Μπέικο.
Είτε είναι «του μπέη», είτε «του χασάπη», στην Νέα Υόρκη ή στην Αθήνα, ο ίδιος μουσικός σκοπός υπόκειται σε αισθητικές μεταμορφώσεις, σκιαγραφώντας την υφολογία των ελληνόφωνων αστικών λαϊκών μουσικών του προηγούμενου αιώνα όχι ως επάλληλα ρεύματα με περιγεγραμμένα όρια (σμυρνέικο ρεμπέτικο, πειραιώτικο ρεμπέτικο), αλλά ως κατ’ εξοχήν διακειμενικό πεδίο. Στο πεδίο αυτό αναγνωρίζονται μεν συγκεκριμένα αισθητικά χαρακτηριστικά, αλλά των οποίων η φύση είναι κατ’ εξοχήν ρευστή, αφού τελούν σε διαρκή μετασχηματισμό. Η πολλαπλότητα των πραγματώσεων επιβάλλεται επομένως ως μεθοδολογική αφετηρία για την μελέτη τους.
Πρακτικά 12ου Συνεδρίου Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρείας, 2022
![Research paper thumbnail of Ο όρος «βλάχικο» στην ιστορική δισκογραφία [The term "vlach" in historical discography]](https://attachments.academia-assets.com/111668788/thumbnails/1.jpg)
](Νιτσιάκος, Β., Ντίνας, Κ. & Σιώκης, Ν. (επιμ.), Οι Βλάχοι της Ελλάδας. Ταυτότητες και Ετερότητες στον χώρο και τον χρόνο. Πρακτικά 1ου Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου της Επιστημονικής Εταιρίας Μελέτης του Πολιτισμού των Βλάχων, 2023
Research in the archives of 78 rpm records allowed the detection of recordings, where one can rea... more Research in the archives of 78 rpm records allowed the detection of recordings, where one can read the term “vlachiko”, as well as other cognate words. These terms can be read on the record labels themselves. The cases in question surprise us in terms of the implementation from the side of the musicians and singers that participated in, and especially as regards instrumentation, performance practices, and cultural background from which the protagonists derive from. These recordings concern both the Greek-speaking world and others with which a historical dynamic relation has already been validated; both in historical discography and in other aspects of the societies in question. This text presents some of these findings, as an initial approach and effort to understand the terms and their connotations within the world of the musicians and the music industry during its early stages.
1ο Ετήσιο Συνέδριο Μουσικών Βιβλιοθηκών και Αρχείων (21-22 Απριλίου 2017). Αθήνα: Ελληνικό Παράρτημα της Διεθνούς Ένωσης Μουσικών Βιβλιοθηκών, Αρχείων και Κέντρων Τεκμηρίωσης, 2017
Ποιος είναι ο συνθέτης του έργου; Πότε ηχογραφήθηκε; Ποιοι μουσικοί συμμετέχουν στην ορχήστρα; Βα... more Ποιος είναι ο συνθέτης του έργου; Πότε ηχογραφήθηκε; Ποιοι μουσικοί συμμετέχουν στην ορχήστρα; Βασικές πληροφορίες των ιστορικών ηχογραφήσεων, προερχόμενες από επίσημες πρωτογενείς πηγές, είναι σχεδόν αδύνατον να εντοπιστούν, καθιστώντας την έρευνα γύρω από την ιστορική δισκογραφία προβληματική. Η απώλεια των επίσημων αρχείων από το κατεδαφισθέν εργοστάσιο της Columbia, κυρίως των λογιστικών βιβλίων και των φύλλων ηχογραφήσεων, δημιούργησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Οι πληροφορίες αυτές είναι καίριες για την εξαγωγή πορισμάτων που θα συμβάλουν στην ολιστικότερη κατανόηση της εξέλιξης των μουσικών μορφωμάτων που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα. Η περίπτωση του ρεμπέτικου φαίνεται ακόμη πιο περίπλοκη και αυτό διότι η έρευνα τα τελευταία τουλάχιστον 40 χρόνια, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, πραγματοποιήθηκε από θιασώτες του ιδιώματος παρά από επιστήμονες. Οι πληροφορίες που φέρει ένα ιστορικό ηχογράφημα εντοπίζονται σε δύο βασικές του υποστάσεις: Στον ίδιο τον ήχο και στην δισκογραφική τεκμηρίωσή του. Η εισήγηση αυτή θα κινηθεί επάνω σε αυτόν ακριβώς τον καμβά, παρουσιάζοντας προβληματικές καταστάσεις τεκμηρίωσης των ηχογραφήσεων του ρεμπέτικου. Θα εξεταστεί ο ρόλος των δισκογραφικών εταιρειών και της μουσικής βιομηχανίας, των εκδόσεων (βιβλιογραφικών και δισκογραφικών), των ιδιωτών συλλεκτών και των μουσικών αρχείων (επίσημων και ανεπίσημων). Οι πληροφορίες που εντοπίζονται σε όλα τα προηγούμενα διαμορφώνουν ένα δίκτυο το οποίο και συνιστά το ανεπίσημο δισκογραφικό αρχείο του ρεμπέτικου.
Musiques grecques en représentation (xixe et xxe siècles), Bulletin de correspondance hellénique moderne et contemporain(5), 2021
This article concerns one of the most famous Greek ensembles active in Ottoman Smyrna (today Izmi... more This article concerns one of the most famous Greek ensembles active in Ottoman Smyrna (today Izmir) and Constantinople (today Istanbul) in the late 19th and early 20th centuries. The music ensemble used the term “estudiantina” in its name, inspired by the homonymous Spanish ensemble which toured a variety of places all over the world, beginning in Paris in 1878. The introduction of the article outlines the framework of the research into the Greek-speaking urban folk-popular music of Smyrna, of the 19th and early 20th centuries that has been carried out up to now. Furthermore, the second part of the introduction outlines the historical framework not only of Smyrna but also of the ensemble in particular, in the period we are examining.
The main body of the article follows the ensemble’s beginnings in Paris during the first three months of 1911 and then in London and elsewhere in the United Kingdom, the same year. The article also examines the role of the tour’s intermediaries and organizers, the ensemble’s repertoire, and the ideological framework within which the orchestra created its musical art.
The article covers the complex music networks in Europe during this specific period and examines the way in which Europe perceived the music coming out of the East. It also focuses on issues such as roving repertoires and roving musicians, and the cosmopolitan mood that characterized the polystylist musical traditions of historical urban centers, during a very significant time period: the end of the Ottoman Empire and the birth of the nation-states.
Association of Recorded Sound Collections Journal, 2021, 2, 2021
Around June 1936, I Want a Princess by Panagiotis Tountas, was recorded, one of the most emblemat... more Around June 1936, I Want a Princess by Panagiotis Tountas, was recorded, one of the most emblematic and timeless favourites of the rebetiko tradition. Tountas had recorded it three years earlier, with a different title, different lyrics and a different introduction. The very same melody was recorded in 1910 by Jews in Lithuania, in 1927 in Serbia, even in Romania, America and elsewhere. This article follows the path of this melody in historical discography, focusing on and studying 21 recordings. Through the examination of the discography, an effort is made to construct a model for the more than a few wandering melodies, examining various historical, social, and cultural elements of the places that convey them, in order to highlight the appropriation, from the aspect of the protagonist musicians, but also the open nature of cultural borders.
This article aims to shed light on an issue which has been troubling musicians and musicologists ... more This article aims to shed light on an issue which has been troubling musicians and musicologists for many years: the issue of Greek laikó [popular] modes. Initially, an effort is made to draw attention to the gaps within knowledge on, and problematic facets of, this issue. Next, explanations are given as to how an orally transmitted and erroneous terminology creates vague oral rules and standards that are maintained today. By presenting and analyzing several theoretical systems which find expression in the Greek popular modes, the article tries to show the way in which the modes developed (two popular modes are used as examples). The article is part of my ongoing PhD research project at the University of Leeds. It deals with the analysis of the recording career of the Greek songwriter Vasílis Tsitsánis .
Bloomsbury Academic, 2021
This book discusses the relationship between Greek Orthodox ecclesiastical music and laiko (popul... more This book discusses the relationship between Greek Orthodox ecclesiastical music and laiko (popular) song in Greece. Laiko music was long considered a lesser form of music in Greece, with rural folk music considered serious enough to carry the weight of the ideologies founded within the establishment of the contemporary Greek state. During the 1940s and 1950s, a selective exoneration of urban popular music took place, one of its most popular cases being the originating relationships between two extremely popular musical pieces: Vasilis Tsitsanis's “Synnefiasmeni Kyriaki” (Cloudy Sunday) and its descent from the hymn “Ti Ypermacho” (The Akathist Hymn). During this period the connection of these two pieces was forged in the Modern Greek conscience, led by certain key figures in the authority system of the scholarly world. Through analysis of these pieces and the surrounding contexts, Ordoulidis explores the changing role and perception of popular music in Greece.
Η υλοποίηση του πρώτου αυτού δίσκου προέκυψε μέσα από το πρόγραμμα του λαϊκού πιάνου ως μία σύγχρ... more Η υλοποίηση του πρώτου αυτού δίσκου προέκυψε μέσα από το πρόγραμμα του λαϊκού πιάνου ως μία σύγχρονη μουσικολογική προσέγγιση, που αφορά τόσο το ίδιο το μουσικό υλικό, με τα συγκεκριμένα υφολογικά και μορφολογικά του χαρακτηριστικά, όσο και τη διαδικασία παραγωγής του, από τη σύνθεση έως την ηχογράφηση. Μολονότι σημεία αναφοράς είναι τα συγκεκριμένα ηχογραφήματα, η ανάλυση αφορά στο ολιστικό εγχείρημα του λαϊκού πιάνου, αφού η κατά το δυνατόν πληρέστερη επισκόπηση του μουσικού υλικού και της πορείας του στον χρόνο υπαγορεύει την προσπέλασή του μέσω πολλών και διαφορετικών οδών, όπως η μορφολογία και η υφολογία, η ψυχολογία, η ιστορική τεκμηρίωση, οι τεχνολογίες της εκτέλεσης αλλά και της ηχογράφησης, το περιβάλλον της μουσικής βιομηχανίας, οι παράγοντες της οικονομίας, η κοινωνιολογία και η αισθητική. Στην «Εποχή του Ρεμπέτικου» παρουσιάζονται δώδεκα κομμάτια, που αποτελούν ισάριθμες προσπάθειες κατανόησης του αισθητικού κόσμου του ρεμπέτικου. Στην παρούσα έκδοση δημοσιεύεται το μουσικό κείμενο των εννέα από αυτά, αφήνοντας κατά μέρος τους τρεις ηχογραφημένους αυτοσχεδιασμούς. Το σημαντικότερο έρεισμα της καταγραφής των εννέα αυτών κομματιών έγκειται στην σημερινή ανάγκη ψηλάφησης του κομβικού συμπλέγματος προφορικότητας και εγγραμματοσύνης, και των υπερκείμενων σε αυτές οντοτήτων του λαϊκού και του λόγιου. Η κατανόηση της αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης μεταξύ τους οδηγεί στην ανανοηματοδότηση όχι μόνο των σχέσεών τους, αλλά και της ίδιας τους της υπόστασης και τροφοδοτεί μία σειρά ερωτημάτων.
There is a clear and abundant evidence to suggest that Vasílis Tsitsánis (1915-1984) was a well k... more There is a clear and abundant evidence to suggest that Vasílis Tsitsánis (1915-1984) was a well known songwriter, bouzouki virtuoso, lyricist and singer both in Greece and abroad. The evaluation of his work reveals that he remains a key figure in the history of Greek popular music. Vasílis Tsitsánis as musician and composer was an innovator, his musical roots in rembétiko being transformed through his creative effort is said to have led to the development and establishment of the modern laikó style. An analysis of Vasílis Tsitsánis's commercial recordings does indeed reveal aspects of his unique contribution as both performer and composer. However, the analysis also reveals the development of a style that was to have a major impact on the history of Greek popular music. Situating Tsitsánis's work in the context of broader social and political developments in Greece, this thesis is the first in-depth analysis of Tsitsánis's musical style with a focus on songs found on his commercial recordings, from 1936 to 1983. Research on the recording career of Vasílis Tsitsánis not only reveals information regarding his own music, which is in itself important alone given the contribution he is said to have made by rembétiko scholars, it also sheds light on more general issues regarding the Greek popular style that have been previously neglected.
Είναι το τραγούδι του Τσιτσάνη το καθρέφτισμα των φθόγγων του εμβληματικού βυζαντινού κοντακίου, ... more Είναι το τραγούδι του Τσιτσάνη το καθρέφτισμα των φθόγγων του εμβληματικού βυζαντινού κοντακίου, η προβολή του γενετικού κώδικα μιας μουσικής που συνέχει τον ελληνισμό ανά τους αιώνες; Ή μήπως πρόκειται για οφθαλμαπάτη, για έναν από εκείνους τους αντικατοπτρισμούς που ξεδιψούν μόνο το μάτι, εγκαταλείποντας τους ταξιδιώτες της ερήμου στην στέρηση των ζωτικών πόρων που έχει ανάγκη η πορεία τους;
Η δισκογραφική καριέρα του Βασίλη Τσιτσάνη (1936-1983) αποκαλύπτει πληροφορίες που δεν αφορούν μό... more Η δισκογραφική καριέρα του Βασίλη Τσιτσάνη (1936-1983) αποκαλύπτει πληροφορίες που δεν αφορούν μόνο την ίδια τη μουσική, αλλά και τις ποικίλες κοινωνιολογικές όψεις του ελληνικού πολιτισμού.
Η παρούσα, πρώτη ενδελεχής ανάλυση των μουσικών έργων του και του συνθετικού του ύφους πραγματεύεται σοβαρά και σημαίνοντα επιχειρήματα που αφορούν το έργο του και αποβλέπει στην καλύτερη κατανόηση των σύνθετων και από μακρού υφισταμένων ζητημάτων, τα οποία προβληματίζουν μουσικούς και μουσικολόγους, όπως η εξέλιξη της αρμονίας, ο ρόλος των τραγουδιστών, ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του μπουζουκιού και ούτω καθεξής. Συνεπώς, η πρωτότυπη συμβολή της παρούσας εργασίας συνίσταται στην ανάλυση του δισκογραφικού έργου του Βασίλη Τσιτσάνη που παρέχει το κλειδί για το ξεκλείδωμα πολλών ιστορικών, κοινωνικών και πολιτισμικών ζητημάτων, τα οποία αναφέρονται στο ρόλο που έπαιξε ο Τσιτσάνης στην εξέλιξη της ελληνικής λαϊκής μουσικής, του πρώτου αστικού μουσικού προϊόντος της σύγχρονης Ελλάδας.
Δεδομένης της πρότερης παραμέλησης των ρεμπετολογικών και λαϊκολογικών ζητημάτων από τον ακαδημαϊκό κόσμο, η παρούσα διατριβή συνιστά την πρώτη ακαδημαϊκή μελέτη συλλογής και σύνθεσης ενός μεγάλου όγκου πληροφοριών γύρω από την ελληνική λαϊκή μουσική. Με την ανάλυση της μουσικής του Τσιτσάνη, η παρούσα διατριβή πετυχαίνει να εντοπίσει σε πολυάριθμα σημεία τα όρια του ρεμπέτικου και του νεότερου λαϊκού στυλ, καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνθέτουν το νέο μουσικό ύφος. Μπορούμε να πούμε ότι η εργασία δεν συμβάλλει μόνον στην κατανόηση της ελληνικής λαϊκής μουσικής, αλλά παρουσιάζει ευρήματα που αφορούν άλλες μουσικές κουλτούρες όπως η τουρκική, η αφροκουβανέζικη, τα μπλουζ, η λατινοαμερικάνικη, η ιταλική, η ινδική και ούτω καθεξής.
Η εργασία για τον Βασίλη Τσιτσάνη συντελεί ώστε η ελληνική λαϊκολογία να κατακτήσει τη θέση της ανάμεσα στις λαϊκές μουσικολογικές μελέτες, επειδή αφενός πραγματεύεται μία πολύ πλούσια μουσική κουλτούρα και, αφετέρου, επειδή αποκαλύπτει πληροφορίες που βοηθούν τους ερευνητές, τους μουσικούς και το κοινό να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν την κοινωνική και πολιτισμική ιστορία μιας ευρείας γεωγραφικής περιοχής (της Μεσογείου). Η έκδοση αυτή αποτελεί μετάφραση και εξέλιξη της διδακτορικής μου διατριβής με τίτλο ‘The recording career of Vasílis Tsitsánis (1936-1983); an analysis of his music and the problems of research into Greek popular music’, η οποία εκπονήθηκε στο πανεπιστήμιο του Leeds της Αγγλίας το διάστημα 2008-2012. Την ελληνική έκδοση επιμελήθηκε ο Κώστας Βλησίδης.
Popular Music of the Greek World, 2024
The term "modeness" is used purposefully in order to include definitions usually consigned to the... more The term "modeness" is used purposefully in order to include definitions usually consigned to the words "popular," "East" and "modality." The problems regarding the first two are patently clear: the in-between "places" between the poles of the high-status and the popular and that of the East and the West are innumerable, and hardly distinguishable. The third word, modality, presents two problematic points: on the one hand, it has been wrongfully connected to Eastern musics, even though it does not constitute their exclusivity; on the other hand, it describes a simple systematic analysis, of melodic movement and (rarely) its harmonization. The alternative term "modeness" renders, in its totality, the behaviour of a musical entity with its specific characteristics, rhythm, melody, harmony and so on as the epicentre, not, however, as a theoretical substance with self-contained rules, but as an implemented case. In other words, how it functions in the artistic act is examined: its creation context and utilization, the implementation of its protagonists (musicians, intermediaries, audience), performance practice and technique, technological issues and so forth. This approach incorporates those elements described by the terms "East" and "modality," simultaneously expanding their scope. At the same time, though, it highlights a fundamental characteristic of popular music expression, which is none other than the orality and ensuing fluidity during realization (Ordoulidis 2021a, x-xi).
The SOAS Rebetiko Reader, 2024
2024. Musical Palimpsests: Greek–Jewish Historical Discography. In E. Emery (Ed.), The SOAS Rebet... more 2024. Musical Palimpsests: Greek–Jewish Historical Discography. In E. Emery (Ed.), The SOAS Rebetiko Reader. London: Red Notes [online at www.geocities.ws/soasrebetikoreader/].
I remember... Holocaust survivors sing Sephardic songs// Θυμάμαι... Επιζώντες του Ολοκαυτώματος τραγουδούν σεφαραδίτικα τραγούδια, 2020
The missing pieces to the puzzle that is Thessaloniki:The Alberto Nar recordings archive (text in... more The missing pieces to the puzzle that is Thessaloniki:The Alberto Nar recordings archive (text in English and Greek)
Η δίκη των ρεμπετών, 2018
Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής και Νομική Αθηνών. Η δίκη των ρεμπετών, 2016.
"Αστικές λαϊκές μουσικές", Επιμ.: Γιώργος Κοκκώνης και Σόνια Κοζιού. Πρακτικά 7ου πανελλήνιου συνεδρίου (Καρδίτσα, 18-20 Οκτωβρίου 2019). Κέντρο Ιστορικής & Λαογραφικής Έρευνας «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ» Καρδίτσας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων - Τμήμα Μουσικών Σπουδών, 2020. 185-203, 2020
Περίπου τον Ιούνιο του 1936 ηχογραφείται η Πριγκηπέσσα, του Παναγιώτη Τούντα, η οποία αποτελεί έν... more Περίπου τον Ιούνιο του 1936 ηχογραφείται η Πριγκηπέσσα, του Παναγιώτη Τούντα, η οποία αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά και διαχρονικά αγαπημένα τραγούδια του ρεμπέτικου. Λίγοι γνωρίζουν ότι ο Τούντας το έχει ηχογραφήσει 3 χρόνια νωρίτερα, με άλλον τίτλο, άλλους στίχους και άλλη εισαγωγή. Λίγοι επίσης γνωρίζουν ότι η ίδια ακριβώς μελωδία ηχογραφήθηκε το 1910 στην Λιθουανία, το 1927 στην Σερβία, ακόμη και στην Ρουμανία, στην Αμερική και αλλού. Η εισήγηση αυτή θα χωριστεί σε δύο μέρη: αφενός θα οικοδομηθεί μία θεωρία για τους (ουκ ολίγους) περιπλανώμενους σκοπούς, εξετάζοντας ποικίλα ιστορικά, κοινωνικά και πολιτιστικά στοιχεία των τόπων που τους επικοινωνούν και, αφετέρου, θα συγκρίνει τις εκτελέσεις της «Πριγκηπέσσας», με σκοπό να τονιστεί η οικειοποίηση από την πλευρά των πρωταγωνιστών μουσικών.
İzmir ve Çevresi: Toplumsal, Ekonomik ve Kültürel Değişimin Yüz Yılı (1850–1950), 2022
Η άνθηση των σπουδών για την αστική λαϊκή μουσική και, εν γένει, η ευρύτερη αποδοχή της αξίας της... more Η άνθηση των σπουδών για την αστική λαϊκή μουσική και, εν γένει, η ευρύτερη αποδοχή της αξίας της λαϊκής κουλτούρας στους κόλπους του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος μοιάζουν να βρίσκονται σε πολύ κρίσιμη κατάσταση. Είναι σαφές ότι η ακαδημαϊκή έρευνα πάνω σε αστικά λαϊκά μουσικά είδη αναπτύσσεται πολύ γρήγορα στο εξωτερικό, με βάσεις που τέθηκαν 30 και 40 χρόνια πριν, υπό τα πλαίσια διάφορων όρων όπως popular musicology, new musicology και άλλα. Αυτό μπορεί να επιβεβαιωθεί από πολυάριθμες διατριβές, βιβλία και ακαδημαϊκά άρθρα. Στην Ελλάδα, μολονότι διάφορα αστικά μουσικά είδη είναι ευρύτατα διαδεδομένα (λαϊκό, rock, ρεμπέτικο, έντεχνο, pop), δεν διδάσκονται σήμερα στα ελληνικά ωδεία, ενώ σε άλλες χώρες τα αντίστοιχα στυλ αποτελούν κομμάτι των εκπαιδευτικών συστημάτων, σε όλες τις βαθμίδες τους, και είναι εξαιρετικά δημοφιλή ανάμεσα στους σπουδαστές. Η ανακοίνωση αυτή καταπιάνεται με διάφορα προβληματικά ζητήματα που εγείρονται σχετικά με τις σπουδές γύρω από τη λαϊκή αστική μουσική σε όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας. Αναλύει τις ελλείψεις και θέτει θέματα προς σκέψη και συζήτηση• προτείνει λύσεις και επεξηγεί τους λόγους για τους οποίους η συγκρότηση ολοκληρωμένου προγράμματος σπουδών για το συγκεκριμένο πεδίο θα συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό της μουσικής εκπαίδευσης της Ελλάδας, με θετικό αντίκτυπο στην εξελικτική πρόοδο της κοινωνίας.
8ο Διατμηματικό Μουσικολογικό Συνέδριο υπό την αιγίδα της Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρείας (25-27 Νοεμβρίου 2016), 2019
Επιστημών και Τεχνών Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης 8ο ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «... more Επιστημών και Τεχνών Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης 8ο ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «Επιδράσεις και αλληλεπιδράσεις» Μέγαρο Μουσικής Αθηνών 25--27 Νοεμβρίου 2016 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ υπό την αιγίδα της Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρείας ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Κώστας Χάρδας, Πέτρος Βούβαρης, Κώστας Καρδάμης, Γιώργος Σακαλλιέρος, Ιωάννης Φούλιας Αποδοχές και απορρίψεις στις διασκευές των ρεμπέτικων που συγκροτούν τις «Έξι λαϊκές ζωγραφιές» Νίκος Ορδουλίδης Οι «Έξι λαϊκές ζωγραφιές» αποτελούν το πρώτο ολοκληρωμένο έργο «έντεχνης» ελληνικής μουσικής που εμπνέεται από το αστικό λαϊκό. Πρέπει ωστόσο να αναφερθεί πως ο Μάνος Χατζιδάκις επεξεργάζεται μελωδίες του Βασίλη Τσιτσάνη τόσο στην εισαγωγή όσο και στο πρώτο τραγούδι του θεατρικού Ματωμένος γάμος, γραμμένο μεταξύ 1947--1948 (βλέπε και Σειραγάκης, 2011). Αυτή η νέα τάση ανάπλασης του ρεμπέτικου βασίζεται κατά κύριο λόγο σε έργα του Τσιτσάνη (στις «Έξι λαϊκές ζωγραφιές» χρησιμοποιεί τρία τραγούδια του). Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός πως και στα υπόλοιπα μουσικά έργα, στα οποία διασκευάζει αυτούσια τραγούδια, αυτά είναι δημιουργήματα της νέας εποχής του ρεμπέτικου, της μεταπολεμικής δηλαδή περιόδου, της οποίας μπροστάρης ήταν ο Τσιτσάνης με μία πολύ μεγάλη σε όγκο δισκογραφική παραγωγή (βλέπε και Ορδουλίδης, 2014). Ακόμη και Η μάγισσα της αραπιάς 1 και Η αρχόντισσα, 2 παρότι προπολεμικές ηχογραφήσεις, αισθητικά ανήκουν στη νέα ατμόσφαιρα που εισήγαγε ο Τσιτσάνης, της οποίας προάγγελοι ήταν οι προπολεμικές του ηχογραφήσεις. Με βάση αυτά, μπορούμε να αναρωτηθούμε ποια υποκατηγορία του ρεμπέτικου προσφέρεται ως προσφορότερο περιβάλλον σε έναν λόγιο συνθέτη για να καταπιαστεί μαζί του, χωρίς να χάσει το πρεστίζ του, κάνοντας έκπτωση σε μία κοινά αποδεκτή --για τον κύκλο του-- «ποιότητα». Με άλλα λόγια, πόσο «επικίνδυνο» είναι να διασκευάσει κάποιος τη Συννεφιασμένη Κυριακή 3 σε σύγκριση με το να καταπιαστεί και να επεξεργαστεί τον Κοκαϊνοπότη; 4 Το κείμενο του αρχιτέκτονα και μουσικολόγου Γιάννη Παπαϊωάννου, το οποίο βρίσκεται στο ένθετο της τρίτης στη σειρά ηχογράφησης του δίσκου του 1959, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. 5 Νωρίτερα αυτής της ηχογράφησης, έχει πραγματοποιηθεί το 1954 στην Αθήνα η πρώτη στη σειρά, και το 1958 στο Παρίσι η δεύτερη, η οποία είναι η μόνη με δύο πιάνα. Ο Αργύρης Κουνάδης έχει τον ρόλο του δεύτερου πιανίστα. 6 Και οι τρεις εκτελέσεις απέχουν αρκετά από την παρτιτούρα που εκδόθηκε αργότερα, κάτι το οποίο αποτελεί ενδιαφέρον ζήτημα στην πραγμάτευση της σχέσης λόγιων και λαϊκών ιδιωμάτων, το οποίο εξετάζεται στην συνέχεια. Στο προαναφερθέν ένθετο, ο 5 Το ιστορικό των λαϊκών ζωγραφιών έχει ως εξής: Ο Χατζιδάκις το συνθέτει μεταξύ 1949--1950 και εκτελείται τον Μάρτιο του 1951 ως μουσική μπαλέτου, γραμμένη για δύο πιάνα. Το 1954 πραγματοποιείται η πρώτη του ηχογράφηση στην Αθήνα. Το 1958 ηχογραφείται στο Παρίσι με τον Αργύρη Κουνάδη στο δεύτερο πιάνο. Αυτή είναι και η μοναδική δισκογραφική κατάθεση στην αρχική του μορφή των δύο πιάνων. Το 1959, Ο Χατζιδάκις ηχογραφεί για τρίτη φορά το έργο στην Αθήνα, εκτελεσμένο και πάλι για ένα πιάνο. Με βάση τον Παπαϊωάννου, αυτή η εκδοχή είναι η πιο επιτυχημένη κατά τον Χατζιδάκι. 6 Θερμές ευχαριστίες στον δημοσιογράφο και συλλέκτη Θανάση Γιώγλου για την εύρεση αυτού του δίσκου της ηχογράφησης στο Παρίσι και για την ευγενική του παραχώρηση.
Πρακτικά Συνεδρίου Παραλλαγές, Επεξεργασίες, Μεταμορφώσεις (Θεσσαλονίκη, 1–3 Δεκεμβρίου 2017), 2021
Στις 7 Μαΐου του 1935, στην Νέα Υόρκη, ηχογραφούνται έξι τραγούδια με πρωταγωνιστή τον Σπύρο Περι... more Στις 7 Μαΐου του 1935, στην Νέα Υόρκη, ηχογραφούνται έξι τραγούδια με πρωταγωνιστή τον Σπύρο Περιστέρη, γιο του Αριστείδη και συνεχιστή της παράδοσης της σμυρναϊκής εστουδιαντίνας, που είναι γνωστή ως «Τα πολιτάκια». Ένα από αυτά τιτλοφορείται Μπέικος (Beykos) και στην ετικέτα του δίσκου της Orthophonic όπου αποτυπώνεται εγγράφονται οι λέξεις-κλειδιά: «χασάπικο», «Πολιτάκια», «Δημητριάδης», «Περιστέρης», «μανδολίνο». Το κομμάτι εκτελείται σε μεγάλη ταχύτητα, με μαντολίνο και πιάνο, ακολουθώντας την γνώριμη συνθήκη του μικρασιάτικου πολυστυλισμού.
Ένα χρόνο νωρίτερα, ο Σπύρος Περιστέρης έχει ηχογραφήσει τον ίδιο σκοπό στην Αθήνα, με τίτλο Ταταυλιανό χασάπικο. Η πρώτη αυτή ηχογράφηση της Odeon κινείται εντός του αισθητικού πλαισίου του πειραιώτικου ρεμπέτικου, και αποδίδεται με οργανολογικό μινιμαλισμό, από δύο κιθάρες, στη μισή ταχύτητα από τον Μπέικο.
Είτε είναι «του μπέη», είτε «του χασάπη», στην Νέα Υόρκη ή στην Αθήνα, ο ίδιος μουσικός σκοπός υπόκειται σε αισθητικές μεταμορφώσεις, σκιαγραφώντας την υφολογία των ελληνόφωνων αστικών λαϊκών μουσικών του προηγούμενου αιώνα όχι ως επάλληλα ρεύματα με περιγεγραμμένα όρια (σμυρνέικο ρεμπέτικο, πειραιώτικο ρεμπέτικο), αλλά ως κατ’ εξοχήν διακειμενικό πεδίο. Στο πεδίο αυτό αναγνωρίζονται μεν συγκεκριμένα αισθητικά χαρακτηριστικά, αλλά των οποίων η φύση είναι κατ’ εξοχήν ρευστή, αφού τελούν σε διαρκή μετασχηματισμό. Η πολλαπλότητα των πραγματώσεων επιβάλλεται επομένως ως μεθοδολογική αφετηρία για την μελέτη τους.
Πρακτικά 12ου Συνεδρίου Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρείας, 2022
Νιτσιάκος, Β., Ντίνας, Κ. & Σιώκης, Ν. (επιμ.), Οι Βλάχοι της Ελλάδας. Ταυτότητες και Ετερότητες στον χώρο και τον χρόνο. Πρακτικά 1ου Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνεδρίου της Επιστημονικής Εταιρίας Μελέτης του Πολιτισμού των Βλάχων, 2023
Research in the archives of 78 rpm records allowed the detection of recordings, where one can rea... more Research in the archives of 78 rpm records allowed the detection of recordings, where one can read the term “vlachiko”, as well as other cognate words. These terms can be read on the record labels themselves. The cases in question surprise us in terms of the implementation from the side of the musicians and singers that participated in, and especially as regards instrumentation, performance practices, and cultural background from which the protagonists derive from. These recordings concern both the Greek-speaking world and others with which a historical dynamic relation has already been validated; both in historical discography and in other aspects of the societies in question. This text presents some of these findings, as an initial approach and effort to understand the terms and their connotations within the world of the musicians and the music industry during its early stages.
1ο Ετήσιο Συνέδριο Μουσικών Βιβλιοθηκών και Αρχείων (21-22 Απριλίου 2017). Αθήνα: Ελληνικό Παράρτημα της Διεθνούς Ένωσης Μουσικών Βιβλιοθηκών, Αρχείων και Κέντρων Τεκμηρίωσης, 2017
Ποιος είναι ο συνθέτης του έργου; Πότε ηχογραφήθηκε; Ποιοι μουσικοί συμμετέχουν στην ορχήστρα; Βα... more Ποιος είναι ο συνθέτης του έργου; Πότε ηχογραφήθηκε; Ποιοι μουσικοί συμμετέχουν στην ορχήστρα; Βασικές πληροφορίες των ιστορικών ηχογραφήσεων, προερχόμενες από επίσημες πρωτογενείς πηγές, είναι σχεδόν αδύνατον να εντοπιστούν, καθιστώντας την έρευνα γύρω από την ιστορική δισκογραφία προβληματική. Η απώλεια των επίσημων αρχείων από το κατεδαφισθέν εργοστάσιο της Columbia, κυρίως των λογιστικών βιβλίων και των φύλλων ηχογραφήσεων, δημιούργησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Οι πληροφορίες αυτές είναι καίριες για την εξαγωγή πορισμάτων που θα συμβάλουν στην ολιστικότερη κατανόηση της εξέλιξης των μουσικών μορφωμάτων που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα. Η περίπτωση του ρεμπέτικου φαίνεται ακόμη πιο περίπλοκη και αυτό διότι η έρευνα τα τελευταία τουλάχιστον 40 χρόνια, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, πραγματοποιήθηκε από θιασώτες του ιδιώματος παρά από επιστήμονες. Οι πληροφορίες που φέρει ένα ιστορικό ηχογράφημα εντοπίζονται σε δύο βασικές του υποστάσεις: Στον ίδιο τον ήχο και στην δισκογραφική τεκμηρίωσή του. Η εισήγηση αυτή θα κινηθεί επάνω σε αυτόν ακριβώς τον καμβά, παρουσιάζοντας προβληματικές καταστάσεις τεκμηρίωσης των ηχογραφήσεων του ρεμπέτικου. Θα εξεταστεί ο ρόλος των δισκογραφικών εταιρειών και της μουσικής βιομηχανίας, των εκδόσεων (βιβλιογραφικών και δισκογραφικών), των ιδιωτών συλλεκτών και των μουσικών αρχείων (επίσημων και ανεπίσημων). Οι πληροφορίες που εντοπίζονται σε όλα τα προηγούμενα διαμορφώνουν ένα δίκτυο το οποίο και συνιστά το ανεπίσημο δισκογραφικό αρχείο του ρεμπέτικου.
Conference Creating Music Across Cultures in the 21st Century, May 25-27, 2017, MIAM (ITU), Istanbul, 2017
Given that today’s discourse around rebetiko, especially originating from fans and practitioners,... more Given that today’s discourse around rebetiko, especially originating from fans and practitioners, often comprehend the style’s world as something ‘closed’ and ‘entrenched’, the examination of the work of Spyros Peristeris can grant a new perspective regarding the dialogue between dipoles and the convergence in diversity. With a father from Corfu and a Greek mother of Italian citizenship of Corsican descent, Peristeris was born in Smyrna, studied at an Italian school in Constantinople and finally moved to live in Athens. Despite this, recordings of his were found in New York, subsequent to two voyages with the transatlantic ship ‘Byron’, as a paid musician – Babel or Esperado? Musical hybrids or syncretism? The diversity detected in the corpus of Peristeris gives the impression of more than one composer, since the deviations are many and substantial. Parallel recordings: pieces that refer to the world of the café aman, waltzes, manedes, orchestral pieces based on the bouzouki, types of arias and more. Sometimes using lyrical singers, referring to symphonic musical practices, and sometimes modal style singers diverse in embellishments and gravitations. Sometimes composing inspired by the atmosphere of the world of the mangas [thug, toughie] of Piraeus and sometimes motivated by the discography products of other countries which had an international impact (tango and foxtrot). This paper initially cites a brief biography of Peristeris, setting the framework for the examination and analysis of certain musical samples from his discographical repertoire. The above cartograph the versatility and the polystylism of one of the protagonists of the genre which has prevailed as rebetiko.
The Kounadis Archive Virtual Museum’s collection under the title of “Cosmopolitanism in Greek hi... more The Kounadis Archive Virtual Museum’s collection under the title of “Cosmopolitanism in Greek historical discography” constitutes a singular tool for examining and shedding light on cosmopolitanism in music over a wide geographical area, offering access not only to audio but also to visual data. This area includes the following broad regions: Europe (including Russia), North Africa, the Middle East, and the United States of America. In a few cases, recordings have been found in Central and Southeast Asia, and also in Central and South America. Crucial findings have resulted from this research, regarding the relationships between various “ethnic” repertoires. More specifically, dozens of music tunes have been detected and documented, which were recorded in Greek historical discography. The same tunes were recorded also in other repertoires (in some cases earlier and in others later than the Greek recordings). In essence, these are amongst the first recordings ever made, as the phenomenon of discography took its first steps in late 19th and early 20th centuries. Historical recording companies/labels, such as Gramophone, Odeon and Pathé, sent mobile workshops all over the world, and at the beginning of the century they recorded in Constantinople (now Istanbul), Smyrna (now Izmir), but also Thessaloniki, Athens, Alexandria and Cairo; in all these places we find Greek-language recordings.