De Eenhoorn informatie (original) (raw)

De Eenhoorn

1642 -1776 - heden

Paltrokhoutzaagmolen

De Eenhoorn is één van de laatste vijf paltrokhoutzaagmolens in ons land. Sinds de uitvinding van de houtzaagmolen in 1594 zijn er ongeveer 400 paltrokmolens gebouwd. Na de industrieële revolutie werden de meeste van deze paltrokmolens in rap tempo vervangen door stoomzagerijen. De oude windzaagmolens werden afgebroken of vielen al eerder ten prooi aan de vlammen. De bedrijfsvoering van de Eenhoorn werd rond 1925 overgenomen door een elektrische zagerij ten noorden van de molen. Gelukkig bleef de molen zelf gespaard. Van 1927 tot 1984 werd er nauwelijks meer met de Eenhoorn gedraaid. De verschillende eigenaren pleegden het allernoodzakelijkste onderhoud om de molen niet in verval te laten raken, maar de lange stilstand kwam de oude molen niet ten goede.

Stichting Molens Zuid-Kennemerland

Sinds de oprichting van de SMZK in 1984 is er door een groep enthousiaste vrijwilligers hard gewerkt om de Eenhoorn weer zijn oude functie terug te geven. En met succes. Vrij spoedig kon de molen weer op de wind gekruid worden en kwamen de zagen weer tot leven in een balkje hout. Veel ontbrekende en slechte onderdelen werden aangevuld en opgeknapt. In 1993 volgde de hoognodige restauratie die in samenwerking met de eigenaar, de gemeente Haarlem en molenmaker Poland uit Oterleek werd uitgevoerd. De Eenhoorn werd steeds completer en is nu weer volledig operationeel. De huidige ploeg vrijwilligers is wekelijks met de molen actief. De molen draait bij voldoende wind, zaagt hout voor het molenonderhoud, voor demonstraties, voor particulieren en soms voor de gemeente. Daarnaast wordt het kleine onderhoud uitgevoerd en is de Eenhoorn zaterdags opengesteld voor bezoek.

Cornelis Cornelisz. van Uitgeest

Het was Cornelis die door het toevoegen van een krukas in een windmolen sindsdien als uitvinder van de houtzaagmolen bekend staat. De rondgaande beweging van de wielen werd door de krukas omgezet in een op-en-neer gaande beweging. Het zaagraam werd nu mechanische aangedreven en nam het zware werk over van ca. 30 handzagers. Het krabbelwerk, waarmee het hout door de zaagramen wordt gevoerd was ook door Cornelis uitgevonden. Voor beide uitvindingen kreeg hij een octrooi. De eerste zaagmolen werd gebouwd in Uitgeest en verkocht naar Zaandam. Vandaaruit ontwikkelde de zaagmolen zich in snel tempo tot een waardevolle machine. Ook de bovenkruier zaagmolen werd al vrij snel naast de lichtere paltrokmolen ontwikkeld.

Paltrok

De naam paltrok is zeer waarschijnlijk afkomstig van de zwarte overjassen die gedragen werden door de doopsgezinde mannen uit de Paltz in Duitsland. Verdreven vanwege hun geloof kwamen zij naar Nederland om handel te drijven. De jas trof zoveel gelijkenis met de zwart geteerde molens met zijn luifels dat deze al snel gekscherend Paltzrokken werden genoemd. Later verbasterde de naam tot Paltrokmolen. Het werd een blijvertje.

Welkom op De Eenhoorn

OPEN: zaterdag van 10.30 tot 16.30 uur.

ADRES: aan het jaagpad langs het Zuider Buiten Spaarne, ingang aan de Zuid-Schalkwijkerweg, Haarlem.

MOLENAAR: Jos van Schooten Tel.: 06 20425824 e-mail: josvanschooten@hotmail.com