Endüstrı̇ Devrı̇mı̇ Sonrası Ortaya Çıkan Üsluplar ve Valensı̇ya Modernı̇zmosu'nun Bu Bağlamda İncelenmesı̇ (original) (raw)

2019, Yıldız Teknik Üniversitesi

XVIII. yüzyılın son çeyreğinde, Endüstri Devrimi’yle birlikte ortaya çıkan yeni malzemeler ve bu malzemelerin kullanımı, toplumun tüketim alışkanlığını değiştirmiş ve bu durum mimariye de etki etmiştir. Endüstri Devrimi’nin getirdiği, kullanım kolaylığı, seri üretimin ucuzluğu ve manuel iş gücüne duyulan ihtiyacın azalarak, fabrikasyon üretime yönelim gibi sonuçları toplumda, huzursuzluğa neden olmuştur. Tasarım alanında kuramsal açıdan öncü kabul edilen John Ruskin (1819-1900), Philip Webb (1831-1915), William Morris (1834-1896),Walter Crane (1845-1915) ve Charles Robert Ashbee (1863-1942), gibi eleştirmen ve tasarımcılar, Endüstri Devrimi sonucunda ortaya çıkan ve olumsuz olarak kabul ettikleri etkileri azaltmak ve arka planda kalan zanaatkârlığı tekrar ön plana çıkarmak için çeşitli çalışmalar yapmışlar, bir takım oluşumların kurulmasında görev almışlardır. Bu çalışmaların sonucunda Arts and Crafts, Art Nouveau ve Art Deco üslupları ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan bu üsluplar, Endüstri Devrimi’nin getirdiği yeniliklerin sonucunda meydana gelen olumlu ve olumsuz durumlara tepki niteliğinde gelişmeye devam etmiştir. Arts and Crafts üslupının, makineleşmeye ve seri üretim bandıyla ortaya çıkan kalitesizliğe karşı oluşan düşüncesel arka plandan esinlenerek Avrupa’da geniş yankı uyandıran ve ‘yeni sanat’ olarak açıklanabilecek Art Nouveau üslubu, her ülkede farklı isimlendirilmiştir. Belçika’da, ilk otaya çıktığı ismiyle, Art Nouveau olarak yaygınlaşan üslup, Fransa’da 'Style Nouille' ya da 'Style Guimard', Almanya’da 'Jugendstil', Avusturya’da 'Sezession', İtalya’da 'Stile Liberty' ve İspanya’da 'Modernismo' isimleriyle kullanılmıştır. Tezde, Endüstri Devrimi’nin ortaya çıkışıyla birlikte mimariye etki eden dönem olan XIX. yüzyılın son çeyreği başlangıç olarak kabul edilmiştir. Arts and Crafts, Art Nouveau ve Art Deco üslupları kısaca incelenerek, Art Nouveau’nun, İspanya’da malzeme, süsleme ve uygulama biçimi açısından farklılaşarak karşılık bulmuş hali olan Modernizmo üslubuyla bağlanmıştır. İspanya’nın güney bölgesindeki Kurtuba ilini başkent olarak kullanan ve sınırları Barselona’ya kadar ulaşan Endülüs Emevi Devleti’nin neredeyse 800 yıl, Granada 1492’de düşene kadar süren hükümdarlığında inşa ettiği Endülüs Mimarisi olarak anılan stilden esinlenen Katalan mimar Antoni Gaudi İspanya Modernizmosu’nun en çok ön plana çıkan mimarıdır. Art Nouveau’nun çiçek desenli kıvrımlı motifleriyle, Endülüs Mimari’sinin geometrik, renkli seramik kaplamalarını birleştiren Gaudi, İspanya’nın diğer şehirleri ve özellikle Valensiya Modernizmosu üzerinde fazlaca etkisi olmuş ve Valensiyalı mimarlar tarafından iham alınmıştır. Tezde, İspanya’nın Katalan Bölgesi’nin başkenti olan Barselona ve Valensiya özerk bölgesinin başkenti olan Valensiya kentleri sınır olarak belirlenmiştir. Barselona ili, Modernizmo’nun kaynağını incelemek adına Antoni Gaudí ve Lluís Domènech i Montaner'in yapıları üzerinden analiz edilmiştir. Valensiya’da 11 yapı seçilmiş ve bu yapıların fotoğrafları çekilip, yapılar hakkında toplanan bilgiler ışığında cepheleri, açıklıkları bezemeleri şematik olarak bölümlere ayrılmış, kataloglama metodu kullanılarak Modernizmo başlığı altında incelenerek diğer Avrupa ülkelerinde uygulanan yerelleşmiş Art Nouveau stilleriyle bağlantılar kurulmaya ve farklılıklar belirlenmeye çalışılmıştır. Art Nouveau, Avrupa’da tasarım ve mimarlık alanında geniş etkilere ulaşmıştır aynı zamanda XX. yüzyılın başlarında Almanya’da ortaya çıkan Bauhaus Okulu'nun ve sonrasında ortaya çıkan Bauhaus stilinin düşüncesel arka planının zeminini oluşturmuştur. Mimari alanda bu derece büyük etkisi olan Art Nouveau üslubu Türkiye’de çeşitli araştırmalarla desteklenerek irdelenmiştir, fakat İspanya Modernizmosu üzerine kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. İspanya Modernizmosu’nun en fazla ön plana çıkan kenti Barselona, mimarı, Gaudi olmakla birlikte, İspanya’nın üçüncü büyük kenti olan Valensiya’da da Modernizmo’nun birçok nitelikli örneği bulunmaktadır. Bu tezin amacı, Art Nouveau’nun Valensiya Modernizmosu üzerindeki etkilerini ve dönüşümünü inceleyip, üslubun özellikleri çerçevesinde yapıları, planimetri, cephe düzenlemesi, malzeme ve strüktür detaylarıyla karşılaştırmalı bir biçimde analiz etmektir.