امکان‬ ‫نفس‬ ‫برزخی‬ ‫استکمال‬ ‫سنجی‬ ‫صدرال‬ ‫درآرای‬ ‫شیرازی‬ ‫دین (original) (raw)

سیر روح در غزلیات عطار و تطبیق آن با آموزههای گنوسی

2021

امروزه، برای محققان حوزه‌ی عرفان و اندیشه‌های الهیاتی، به نسبت، مسلم، گشته، است که اندیشه‌های گنوسی یکی از آبشخورهای فکری عارفان و حکیمان مسلمان در سدۀ ششم قمری، بوده و مبدأ الهی روح و بازگشت آن به اصل خویشتن از آموزه‌های عمدۀ گنوسی است که در آرای متصوفۀ اسلامی هم مشاهده می‌شود. آنچه احتمال نفوذ افکار گنوسی نزد عارفان مسلمان را تقویت می‌کند، سیر روح است که سرانجام به دیدار با جنبه‌ی ملکوتی وجود خویشتن یا فرامن می‌انجامد. فرجام سفر روح در عرفان و تصوف اسلامی، دیدار یا وصال حق است؛ ولی عطار مانند گنوسیان از دیدار با خویشتن یا فرامن سخن گفته است. این باور که در منطق‌الطیر در قالب حکایت تمثیلی «سی مرغ و سیمرغ» و در الهی‌نامه و مصیبت‌نامه، با قالب دیگری، نمود یافته، در غزلیات عطار نیز متبلور شده است. سیر روح که در سخن عطار، به طور کلی، با افکار گنوسی همسانی چشمگیری دارد و بیان‌گر یکی از جلوه‌های اندیشه و منش او، است؛ در غزل‌های او نیز، نماد و نمودش، به روشنی، قابل ملاحظه و بررسی، است. در این جستار، با روش تحلیلی ـ توصیفی، سیر روح و دیدار با خویشتن که بنیاد اندیشه‌های نجات‌بخشی گنوسی است،...

نظریۀ فطرت؛ بهمثابه مبنای معرفتشناختی علوم انسانی

2019

بر اساس دیدگاه اندیشمندان اسلامی، انسان موجودی فطرتمند است؛ به این معنا که جنبة ثابتی دارد که دین الهی با آن هماهنگ بوده، بر اساس آن نازل شده است. ازاین‏رو، فطرت به آفرینش ویژة انسان اشاره دارد که در سه بعد شناختی، گرایشی و توانشی قابل دسته‌بندی است. پذیرش مسئله فطرت به عنوان یکی از مهم‏ترین پیش‌فرض‌های انسان‌شناختی در علوم انسانی اسلامی، آثار فراوانی از خود به جای می‌گذارد. نوشتار حاضر تلاش کرده است برایند این مبنا را از حیث معرفت‌شناختی بررسی کند. اینکه فطرت می‌تواند چونان منبعی برای معرفت و معیاری برای توجیه و سنجش آن، و تنها راه حل چالش نسبیت در علوم توصیفی و هنجاری به شمار آید، از جمله دستاوردهای پژوهش حاضر تلقی می‌شود.