Terceme-i Tevârîh-i Şeref Hân: Şem’î (İnceleme, Metin, Özel İsimler Dizini) (original) (raw)
Related papers
Terceme-i Tevârîh-i Şeref Hân: Şem’î (İnceleme-Meti̇n-Özel İsi̇mler Di̇zi̇ni̇) / Tarcama-i Tawarih-i Sharaf Khan: Sham'i (Review-Text-Proper Nouns Index), 2016
Tarcama-i Tawarih-i Sharaf Khan Anatolian Civilization Throughout history Anatolia witnessed the formation and maturation of many civilizations. Many nations came under the influence of these civilisations at various times. Among them one can count the Greeks, the Armenians, the Turks, the Kurds and the Arabs. Various authors have provided information about the Kurds and their activities over the centuries. One of them was Sharaf Khan-ı Bidlisi who played an important role in the formation of Kurdish identity. Sharaf Khan-ı Bidlisi Sharaf Khan-ı Bidlisi is the writer of a famous work named Sharaf-nama or Tarih-i Kurdistan. He was born on 20 Zilhicca 949/27 March 1543 in the town of Kerehrud near the city of Qom in Safavid territory. Sharaf Khan had been taken into the Safavid palace by Shah Tahmasb in 958/1551 when he was still a child. He had grown up with Safavid princes and together with them well educated with them. Sharaf Khan served for a long time as an administrator in Safavid territory. He had come from Nakhchivan to Van with numerous men from the Rocki tribe upon Ottoman Sultan Murad III’s invitation on 3 Shawwal 986 / 3 December 1578. He had been welcomed by Khusrev Pasha the governor (beylerbeyi) of the Ottoman state in Van and had been honored with precious gifts and certificate (berat) by the Ottoman Sultan Murad III. Upon this he was given the management of the principality of Bidlis. Sharaf Khan had done management of Rojkan seigniory in Bidlis until the death of victim of murder on a date between 1007-1010 / 1601-1604. Sharaf-nama The Sharaf-nama is a non-poetic work. Sharaf Khan-ı Bidlisi had started to write it in Bidlis the hometown of Sharaf’s ancestors with Persian language on Zilhicca 1005 / August 1597. This work is included some poems related to the subject. The majority of these poems were written by Sharaf Khan. While Sharaf Khan was writing this work, he used some Persian, Arabic and Turkish sources. Besides he had benefitted from some elderly members of his clan. He took from them some oral information, and collected them in his own history work. Sham’i as an Interpreter of the Sharaf-nama: Life, Literary Personality, Works There are many names as “Sham’i” in Classical Turkish Literature. These names have been usually confused with each other (Karavelioglu, 2005: 66). Sham’i is an interpreter of this work. There is unfortunately also insufficient information about Sham’i’s life and works. The statement “…ittifāḳen ḥākimimüz olan emīr-i ʿālī-ḳadr …” shows that Sham’i was under the management or judgment of Emir Yansur. The suffixes expressed in the “…ābā vü ecdād-ı ʿiẓāmınuñ semt-i ḥükūmet ve tertīb-i neseblerinüñ ẕikr-i cemīli…” especially in “ʿiẓāmınuñ, neseblerinüñ” words suggest that Sham’i may have come from somewhere else and that he may not be a Kurd. Sham’i has given more importance to Emir Yansur’s managing of government and his life in his work. The information he supplies shows that he was very closely associated with Emir Yansur. It suggests that Sham’i accompanies Emir Yansur during long years of duty. Tarcama-i Tawarih-i Sharaf Khan Tarcama-i Tawarih-i Sharaf Khan is comprised of six sections in total including an introduction (muqaddima), four main sections, and a conclusion (hatima). Sharaf Khan started this work by counting ten benefits of learning the science of history, then he presented a detailed index about the contents of the work. The text starts with “Muqaddima” as the first part. In muqaddima, mention is made besides different subjects also of some Kurdish mythological events. After that the reasons of writing the work are explained. The benefits of the science of history are addressed, then why the work was written and on what grounds is being explained. The muqaddima isalmost like an index section. Then starts the main part of the book. It includes various classifications of detailed Kurdish history. Sharaf Khan firstly talks about independent Kurdish states and principalities from an administrative point of view. These states are Marwanis, Hasanwayhis, the Great and the Little Lur and Ayyubis. In the second part he talks about the semi-independent Kurdish principalities, which are not completely independent but where in the name of the rulers money was struck and the xutba has given (that is, the xutba was read in the mosque with their name). These principalities are in sequence Ardalan, Shanbo, Bahadinan, Azizan and Malikan. In the third chapter, some Kurdish principalities were explained which they found in their territorial dominance. In the fourth chapter of the work Sharaf Khan focused on such matters as his ancestors’ hometown Bidlis, its history, geography, demographic structure of the city people, the famous people from this city, architectural works in the city, especially when he was a ruler, he built some madrasas (schools), the educational curriculum that was given at the madrasa, besides the Kurdish Islamic scholars that worked at these schools. Further here we are given information about some cities such as Ahlat and Mush that administratively depended on Bidlis and the Rojki tribe. The style of Tarcama-i Tawarih-i Sharaf Khan is a simple, easy to understand, not giving much attention to the phrases of style. Classical works were generally prepared in a heavy style. Some translations are also known to be written quite a heavy style in their entry parts. However, a heavy or ornate style is not used in the preface or entry part or elsewhere in this work. Instead of this, a simple, streamlined language that everyone could easily understand has been preferred. In this work some examples are found that related to literary arts such as saci, mubalaga, hüsn-i talil. Besides there are enough examples about verse types, routins, “kalam-ı kibar”s (quotes), proverbs, idioms, Arabic and Persian expressions. All these examples give important clues regarding the interpreter of work. From here, one can understood that the interpreter tried to expended much effort to write a work with literary qualities. Tarcama-i Tawarih-i Sharaf Khan includes Turkish and Persian poetic texts. This work does not include Arabic poetic texts. Furthermore, writing historical poem related to any matter requires special interest and ability. It should be known that Sham’i has done it as an interpreter. Writing this kind texts requires the evaluation of Sham’i as a “poet”. Tarcama-i Tawarih-i Sharaf Khan includes short sentences but also quite long sentences. One can observe that long sentences are usually created with using Arabic and Persian conjunctions. One can observed that the main text of the work was not translated in many places of Tarcama-i Tawarih-i Sharaf Khan. The title of “Baban Beyleri” could be given as an example for this (TSM 56b). Under this title the information was not given for the related topic after the murder of Budak Bey on this translation.Critical Text While being created critical text of the Tarcama-i Tawarih-i Sharaf Khan the name of places were written according to the common reading formats of these words. This text was written with Turkish language. So if it was possible, the words tried to be written with Turkish phonetic style. If a word is written with “alif, wow, ya” letters in Arabic alphabet for showing vowel voices in this text, it has been noted an appropriate writing style. Two copies (manuscripts) have been detected for this work. TSM Copy: Istanbul Topkapi Palace Museum Library. BL Copy: The National Library of England. While the critical text was being created, the TSM copy was taken as a main copy because of its being a more legible, clearer, and more comprehensive copy. In text page numbers of BL and TSM copies were given together. But line numbers were given only according to the TSM copy. In the text, line numbers were given for just one, five, and multiples of five line numbers. The sounds, affixes, words or titles added by the editor to the text were shown in square brackets [ ]. Besides Gregorian equivalents of Hijri dates were given in parentheses ().
Şârihin Manzum Tercümesi: Şem'î'nin Terceme-i Kasîde-i Emâlî'si
FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2017
Öz 569/1173 yılında Ûşî tarafından yazılan Kasîde-i Emâlî, yazıldığı dönemden günü-müze kadar büyük bir ilgi görerek Arapça, Farsça ve Türkçe olmak üzere birçok ter-cüme ve şerhe konu olmuştur. İslâm akaidinin temel konularını işleyen bu kasidenin mütercimlerinden biri 16. asrın tanınmış şârihlerinden Şem'î Şem'ullâh'tır. Çalışmamızda 72 bentten oluşan ve müzdevic murabba nazım şekliyle yazılan bu tercümenin öncelik-le tenkitli metni oluşturulmuş sonrasında ise biçim ve içeriğine dair bilgiler verilmiştir. Eserin öne çıkan özelliklerinden biri vezin ve kafiye konusunda ana metne sadık kalın-masıdır. Çünkü kasidenin Türkçe tercümelerinde bu iki unsurun muhafaza edildiği örnek sayısı çok azdır. Tercüme usulü açısından Şem'î (ö. 1602'den sonra), her bir beytin ter-cümesi için dört mısralık bir bend kullanmıştır. Yani tercümesini eserin aslına göre geniş-letmiştir. Eserde ilgi uyandıran durumlardan biri de tercümenin hatimesinde mütercimin, yaptığı işi hem " tercüme " hem de " şerh " olarak niteleyerek bu iki kavramı aynı anlama gelecek şekilde kullanmasıdır. Çalışmamızda bu nitelemenin temelinde yatan sebeplere değinilerek gerekçeleri ortaya konmuştur. Abstract Kasîde-i Emâlî, written by Ûşî in 569/1173, have attracted notable interest to the present day and been translated into and annotated in many languages including Arabic, Per-sian and Turkish. Şem'î Şem'ullâh, an acclaimed annotator of the 16 th century, is among the translators of this eulogy, dealing with basic considerations of the Islamic catechism. The present study firstly provides a critical evaluation of this translation, which consists
Terceme-i Tevârîh-i Şeref Hân'da Bir Cezalandırma Yöntemi Olarak Kafa Kesme
Journal of Turkish Studies, 2016
Kafa kesme, klasik cezalandırma yöntemlerinden biridir. Savaş meydanlarında kafa kesme, en iyi, en kestirme, en sonuç alıcı bir öldürme ya da etkisizleştirme yöntemi olarak kullanılmıştır. Sınırlı imkânlara sahip bir gücün kendi rakibini ya da düşmanını en hızlı ve en kesin bir şekilde etkisiz hâle getirmesi gerekmektedir. Kafa kesme, ceza hukukunda da âdeta vazgeçilemez bir infaz yöntemi olarak uygulanmıştır. Bu makalede Şeref-nâme tercümesindeki "kafa kesme" motifine yer verilmiştir. Şeref-nâme, 1597 tarihinde Şeref ibni Şemseddin tarafından Farsça olarak yazılmıştır. Şeref-nâme, yazıldıktan sonra Arapça, Türkçe, Fransızca, Rusça, Kürtçe gibi doğu ve batı dillerine çevrilmiştir. Şimdiye kadar Şeref-nâme'nin Türkçeye tercüme edilmediği kanaati hâkim olmuştur. Ancak eserin farklı zamanlarda doğrudan Farsçadan yapılmış olan iki ayrı Türkçe tercümesi tespit edilmiştir. Bu tercümelerden biri Mehmed b. Ahmed tarafından yapılmıştır. Bu tercümenin üç ayrı nüshası tespit edilmiştir. Bunlardan ikisinin tarihi tespit edilememiş, diğerinde de 1080/1669 tarihine yer verilmiştir. Şerefnâme'nin Türkçe tercümelerinden bir diğeri olan Terceme-i Tevârîh-i Şeref Hân ise Şem'î tarafından 1092/1682 yılında yazılmıştır. Bu tercümenin de iki nüshası elde bulunmaktadır. Burada kafa kesme şeklinde gerçekleşen insan hayatına son verme formu, Klasik Türk edebiyatı metinlerinden ve özellikle Terceme-i Tevârîh-i Şeref Hân adlı tercüme eserden örnekler verilerek işlenmiştir. Bu çerçevede "kafa kesme" neyi ifade etmektedir; neden böyle bir yönteme başvurulmaktadır gibi sorulara cevaplar aranmıştır.
Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2023
Şerh, edebiyatımızda geçmişten bugüne önemli bir telif türü olmuştur. Günümüzde henüz gün yüzüne çıkmamış, çalışılmayı bekleyen şerhlerin hatırı sayılır bir miktarda olduğu söylenebilir. Tespit edilebilenler, yazma eser kültürüne katkı sağlamayı amaçlamaktadır ve günümüz harflerine aktarılıp yayımlanarak edebiyatımıza kazandırılmaktadır. Bu çalışma ile Mehmet Büküm’ün 2023 yılının Şubat ayında yayımladığı, hem alanın uzmanlarına hem de klâsik edebiyata ilgi duyan okuyuculara hitap eden, Şii Attâr-ı Tûnî’nin Tasavvufî Risâlesine Hüseyin Nazmî-zâde’nin Şerhi: Şerh-i Kenzü’l-Ârifîn adlı kitabını değerlendirilecektir. Büküm’ün aktardığına göre Attâr-ı Tûnî’nin Kenzü’l-Ârifîn’i İran’da ve muhtemelen Anadolu’da isim benzerliğinden dolayı Feridüddîn Attâr-ı Nîşâbûrî’ye nispet edilmiştir. Hatta Kenzü’l-Ârifîn İran’da müellifi Feridüddîn Attâr-ı Nîşâbûrî olarak birkaç kere basılmıştır. Risalenin şarihi de müellifi ,le aynı kaderi paylaşmış, o da kardeşi Nazmî-zâde Murtaza ile karıştırılmıştır. Büküm’ün müellifi ve şarihi hakkında titiz bir çalışma yaptığı bu eseri, İranlı mutasavvıf Attâr-ı Tûnî’nin Kenzü’l-Ârifîn adlı eserine Hüseyin Nazmî-zâde’nin XVII. yüzyılda Osmanlı Türkçesiyle kaleme aldığı şerhi esas almaktadır.
Şemseddîn-İ Si̇vâsî’Ni̇n Menâkib-I İmâm-I Âzam Adli Mesnevîsi̇ (İnceleme)
Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches], 2021
Çalışmamızın konusunu teşkil eden eser, Şemseddîn-i Sivâsî tarafından kaleme alınan Menâkıb-ı İmâm-ı Âzam adlı mesnevîdir. Bu mesnevî, dinî-tasavvufî mesnevîlerin alt kategorisinde yer alan "din uluları ve evliya menkabeleri" kısmına dâhil edebileceğimiz bir eserdir. Eser, yer yer dinin temel erkânına temas eden, yer yer ahlakî öğütler veren bir eser ve ayrıca İmâm-ı Âzam"ın hayatından kesitler sunan biyografik mahiyette bir eser özelliği de göstermektedir. Eserin beyit sayısı, daha önce yapmış olduğumuz tenkitli metin çalışmasıyla 2968 beyit olarak tespit edilmiştir. Eser, on bir bâb ve bir hatimeden meydana gelmektedir. Şemseddîn-i Sivâsî-eserlerinin birçoğunda olduğu gibi-yalın, açık ve anlaşılır bir dili tercih etmiştir diyebiliriz. Çalışmamızın giriş bölümünde menâkıb kelimesinin anlamı üzerinde durularak menâkıbnâme türünün tarihî gelişim süreci ile bu türe kaynaklık eden ilk dönem eserleri dikkate sunulmuştur. Ayrıca bu türde ele alınan eserler ile İmâm-ı Âzam hakkında kaleme alınan menâkıbnâmelerin listesi verilmiştir. Sonraki bölümlerde Şemseddîn-i Sivâsî"nin hayatı hakkında bilgiler verilerek, eserleri ve edebî kişiliği üzerinde durulmuştur. Menâkıb-ı İmâm-ı Âzam adlı mesnevî çeşitli yönleriyle
Abdullah Salahaddin Uşşâkî’nin Terceme-i Gülşen-i Tevhîd’i (İnceleme-Metin)
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2022
Mesnevî’den seçilen belirli sayıdaki beyitlerin beşer beyitle şerh edilmesi suretiyle Farsça olarak Şâhidî tarafından kaleme alınan Gülşen-i Tevhîd’i Salâhî manzum bir şekilde Türkçeye tercüme etmiştir. Terceme-i Gülşen-i Tevhîd ismindeki bu eser Gülşen-i Tevhîd’in tespit edilen ilk tercümesidir. Salâhî’nin bu tercümeyi yapmasındaki etkenler arasında Gülşen-i Tevhîd’in Mesnevî’den seçilen beyitleri beşer beyitle şerh etme geleneğini başlatması, Farsça kaleme alınmış olması, rağbet edilen bir eser olması ve aynı türdeki diğer iki eserin Türkçe olması gibi hususların yer aldığı söylenebilir. 3778 beyitlik bu tercüme beyit sayısı olarak kaynak metinle birebir aynıdır. Bunda Salâhî’nin vezin ve anlamdan ödün vermemek adına tercümede metne büyük oranda sadık kalmasının etkisi büyüktür. Aynı şekilde hem Mesnevî’den seçilen beyitlerdeki hem de şerh kısmındaki ayet, hadis, Arapça ifadeler, peygamber ve tarihi şahsiyetler ile mekân isimlerinin de tercümede korunmuş olması bunun göstergelerinden biridir. Bunula birlikte tercümede Salâhî’nin kelime ekleme, çıkarma ve değiştirmeleri yaptığı tasarrufta bulunduğu anlaşılmıştır. Ayrıca bu tercümede Mesnevî’den seçilen beyitlerin de tercüme edilmesi dikkat çekici bir husustur. Bu çalışmada eserin tespit edilen iki nüshası üzerinden metni ortaya konulmuş, şekil ve muhteva yönünden incelemesi yapılmıştır. Metin oluşturulurken müellif nüshası bulunmadığı için iki nüshadan daha eski olan M nüshası esas alınmış, gerekli durumlarda S nüshasından istifade edilmiştir. Muhteva incelemesinde ise tasavvufî nitelikteki bu eserin bilgi veren, öğretici ve nasihat edici bir üslupta yazıldığı belirlenmiştir.