Şairin Meşrebi: Fehîm-i Kadîm, Esrâr Dede ve Leskofçalı Gâlib Bey’in “Meşreb” Redifli Gazelleri (original) (raw)

ÖZ Bir kişinin mizacını, karakterini, tabiatını ifade eden “meşreb” kavramı, şairler söz konusu olduğunda şiirlerinin üslup ve içeriğine de etki eden önemli bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu noktada, Fehîm-i Kadîm’in kaleme aldığı “meşreb” redifli gazel, “meşreb” kavramı etrafında bir şairin kendi meşrebine hayal ve imaj yüklü bir anlatım içinde getirdiği yorumlar açısından dikkate değer bir şiirdir. 17. yüzyılda yaşayan Fehîm-i Kadîm’in “meşreb” gazeline 18. yüzyılda Esrâr Dede, 19. yüzyılda ise Leskofçalı Gâlib Bey nazire söylemişlerdir. Fehîm-i Kadîm’in şiirinde hâkim olan meşrep, aşkla dolu çılgın bir âşığın kendinden geçmesi, pervane (gece kelebeği) gibi yanması ve aşkın ikliminde çılgın bir coşku ile aşk şarabını yudumlayıp mest (sarhoş) olması şeklinde özetlenebilir. Fehîm’in şiirine hâkim olan bu meşrebin Esrâr Dede ve Leskofçalı Gâlib’i de etkilediği ve söz konusu şiirlerin içerik ve üslubunu ana hatlarıyla belirlediği söylenebilir. Bununla birlikte Esrâr Dede ve Gâlib Bey, şiirlerinde kendilerine has duyuş ve tarzı da yansıtarak sözlerine kendi meşreplerinin damgasını vurmuşlardır. Esrâr Dede’nin şiirinde tasavvuf ve özellikle Mevleviliğe dair imajlar, bazı zıt unsurların uyum içinde şaşırtıcı kullanımı söze ayrı bir derinlik katmıştır. Gâlib Bey ise sade gibi görünen anlatımının arkasına derin bir aşk ve varlık anlayışı sığdırmıştır. Her üç şairin meşreplerinde aşk ve aşka bağlı divanelik, kendinden geçiş, yanış gibi coşkulu hâller öne çıkar. Anahtar kelimeler: gazel, meşrep, şair, nazire. ABSTRACT The concept of “meşreb” (disposition), which expresses the temperament, character and nature of a person, is an important issue that influences the style and content of their poetry when it comes to poets. At this point, the ghazel with “meşreb” redif (repeated voice after the rhyme) written by Fehîm-i Kadîm is a remarkable poem in terms of the comments that a poet brings to his disposition in a narration of imagination, around the concept of “meşreb” (disposition). In the 18th century Esrâr Dede and in the 19th century Gâlib Bey from Leskofça wrote nazire (parallel poetry with same rhythm and rhyme) to the ghazel with “meşreb” redif of Fehîm-i Kadîm who lived in the 17th century. The disposition (meşreb), who dominates the poetry of Fehîm-i Kadîm, can be summarized as a crazy lover full with love getting ecstatic, burn like a moth and being intoxicated with sipping the love wine with a delirious enthusiasm in the world of love. It can be said that this disposition (meşreb), which dominates Fehîm's poetry, also influenced Esrâr Dede and Leskofçalı Gâlib and specified the content and style of the poems in question. However, Esrâr Dede and Gâlib Bey have put their disposition's stamp on their words by reflecting their unique feeling and style in their poems. In Esrâr Dede's poetry, the images of Sufism and especially Mevlevi sect and also the surprising use of some contrasting elements in harmony added a different depth to the word. Gâlib Bey, on the other hand, put a deep understanding of love and existence behind his seemingly plain style. In the dispositions of all three poets, enthusiastic states such as love and love-related craziness, ecstasy, and burning come to the fore. Key words: ghazel, disposition, poet, poetry with same rhym.