Nesnel, Öznel ve Bütünleşik Kriter Ağırlıklandırma Yöntemlerinin Karşılaştırılması: COVID-19 Uygulaması (original) (raw)

2022, Europan journal of science and technology

Öz Performans ölçüm problemlerinde, karar verme sürecinde etkili olan kriterler genellikle farklı özelliklere ve önem düzeylerine sahiptir. Bu kriterleri önem düzeylerine göre sıralayabilmek için çeşitli ağırlıklandırma yöntemleri geliştirilmiştir. Bu çalışmada, OECD ülkelerinin COVID-19 salgını ile mücadele performanslarını etkileyen girdi ve çıktı kriterleri, nesnel ağırlıklandırma yöntemi olan CRITIC ve öznel ağırlıklandırma yöntemi olan bulanık SWARA ile ağırlıklandırılmış, daha sonra bu iki yöntemden elde edilen ağırlık değerleri SOWIA yöntemi ile birleştirilerek bütünleşik ağırlık değerleri elde edilmiştir. Böylece nesnel, öznel ve bütünleşik ağırlıklandırma yöntemleri karşılaştırılmış, salgın ile mücadelede hangi girdi ve çıktı kriterlerinin daha önemli olduğu belirlenmiştir. Çalışma kapsamında 1000 kişi başına doktor, hemşire ve hastane yatağı sayısı, 100.000 nüfus başına yoğun bakım yatak sayısı, sağlık harcamalarının GSYİH içindeki oranı, 65 yaş üstü kişi sayısının toplam nüfus içindeki oranı, kırsal nüfus oranı, şeker hastalığı yaygınlık oranı, nüfus yoğunluğu, milyon kişi başına aşı ve test sayıları girdi kriterleri olarak alınırken; milyon kişi başına vaka, iyileşen ve ölen sayıları çıktı kriterleri olarak alınmıştır. CRITIC yöntemine göre nüfus yoğunluğu ve iyileşen sayısı en önemli girdi ve çıktı kriterleridir. Bulanık SWARA yöntemine göre yoğun bakım yatak kapasitesi en önemli girdi, vaka sayısı ise en önemli çıktı kriteri olmuştur. SOWIA yöntemi ile elde edilen birleştirilmiş ağırlıklara göre ise en önemli girdi yoğun bakım yatak kapasitesi, en önemli çıktı kriteri vaka sayısı olmuştur. Uygulamada kullanılan nesnel ve öznel ağırlıklandırma yöntemleri ile elde edilen sonuçlar farklılık göstermektedir. Bu nedenle hem nesnel hem öznel ağırlıklandırma yöntemlerinin etkilerini dikkate alarak kriter ağırlıklarının bulunması tek ve nihai bir sonuca ulaşılması için tercih edilebilir.