Berliner Turfantexte Dizisinin Uygurca Kitapları (2000-2015 Yılları Arası) (original) (raw)
Related papers
Berliner Turfantexte Serisi (1971-2023/ I-L. Ciltler)
Türk Kültürü, 2023
Buket Nur KIRMIZIGÜL ŞİMŞEK 20. yüzyılın başlarında Alman araştırma heyetleri Doğu Türkistan'a çeşitli keşif gezileri için gitmiş ve bu seferler sırasında buldukları pek çok el yazması eseri Almanya'ya getirerek bir koleksiyon oluşturmuşlardır. Çince, Hintçe, Eski Uygurca, Soğdca, Toharca, Tibetçe eserlerin, fragmanların yer aldığı bu koleksiyondaki metinlerin yayımı bugün "Berliner Turfantexte" serisi adı altında devam etmektedir. Söz konusu koleksiyondaki Eski Türkçe el yazmalarının yayımına daha önce "Türkische Turfantexte" adı altında W. Bang ve öğrencileri Annemaria von Gabain ile Reşit Rahmeti Arat tarafından başlanmıştır. Bu seri İkinci Dünya Savaşı'na kadar düzenli olarak neşredilmiş, savaştan sonra ise Almanya'nın ikiye ayrılmasının da etkisiyle yavaşlamış ve seriden üç kitap çıktıktan sonra durmuştur (Ölmez 2015: 209, Uçar 2021: 447). Savaş sonrasında 1960'lı yılların sonuna doğru György Hazai'nin girişimiyle Turfan metinlerinin yayımları için yeniden çalışmalar başlamıştır. "Berliner Turfantexte" adı altında yeniden yayımlanan bu serinin ilk kitabı 1971 yılında çıkar. Serinin 1990 yılına kadar çıkan 15 kitabı Alman Demokratik Cumhuriyeti (DDR) yayını olarak şu dizi altında neşredilir: "Akademie der Wissenschaften der DDR Zentralinstitut für alte Geschichte und Archäologie. Schriften zur Geschichte und Kultur des alten Orients. Berliner Turfantexte".
An Unknown Berlin Manuscript: Şecere-yi Turfan Wang
An Unknown Berlin Manuscript: Şecere-yi Turfan Wang, 2023
ÖZET 19. yüzyılın ikinci yarısında birçok din ve kültürün bir arada bulunduğu Doğu Türkistan (Sincan Uygur Özerk Bölgesi), dünyanın dört bir yanından gelen gezginlerin ilgisini çekmiştir. Bu gezginler İpek Yolu'nun keşfedilmemiş dilini ve kültürünü keşfetmek amacını güdüyorlardı. Doğu Bilimcilerin çabalarının klasik bir örneği, 1902 ile 1914 yılları arasında Doğu Türkistan'a gönderilen dört Alman, Prusya "Turfan Seferi"dir. Bu girişimler, öncelikle, İslam öncesi Orta Asya'dan Budist ve diğer kültürel anıtları ve yazılı belgeleri elde etmeyi amaçlıyordu. İkinci ve dördüncü seferlere önderlik eden Albert von Le Coq (1860-1930), bölgeden birçok arkadaş edindi. Bölgedeki aristokratlar arasında olan Lükchün'deki Wang Emin Hoca (1885-1933) sayılabilir. Bu yazıda değerlendirilen el yazması, başta Feridun Wang'dan Emin Wang'a kadar olmak üzere Turfan'daki Wang ailesinin soyağacı hakkındadır. Berlin Staatsbibliothek zu Berlin'in Şarkiyat Departmanı'nın "Turfan Odası"ndaki El Yazması Ms. Arab 4, büyük ihtimalle Alman Turfan seferleri sırasında Berlin'e getirilmişti. Çalışmamız, Turfan'daki Wang ailesine ilişkin diğer kaynakların sunulduğu, eserin nüshası ve dil özellikleri hakkında bilgilerin verildiği giriş, metnin yazı çevrimi ile Türkiye Türkçesine çevirisi ve seçilmiş kelimelerin sözlük/dizinini içermektedir. Ayrıca metnin yazı çevrimi ile Türkiye Türkçesine çevirisi ve seçilmiş kelimelerin sözlük/ dizinini içermektedir. Söz konusu döneme ait birinci elden kaynaklardan olan bu belgeden Wang'ın Turfan'daki imparatorluğu hakkında bilgi edinebilmekteyiz.
Eski Uygurca Metinlerin Tarihlendirilişi ile İlgili Tespitler
Kadim Uygur Türkleri tarafından yazılan ve birçoğu Maniheist ve Budist çevreye ait olan metinlerin yazılış tarihleri genellikle belirsizdir. Yazılış tarihleri ifade edilmiş metinlerin ise, hangi yılda yazıldıkları tam olarak bilinememektedir. Bu yazıda, Uygur Türkleri tarafından 8-14. yüzyıllar arasında yazılan ya da tercüme edilen metinlerin kolofon kayıtları ve dil özelliklerine göre tarihlendirilişi ile ilgili görüşler ifade edilmiştir. Bu çerçevede Eski Uygurca metinler, dil özellikleri bakımından yeniden tasnif edilmiştir.
Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2023
In the second half of the 19th century, East Turkistan (Xinjiang Uyghur Autonomous Region) was a place where many religions and cultures coexisted and attracted the interest of travelers from all around the world. These travelers were motivated by the desire to delve into the unexplored language and culture of the Silk Road. One classic example of the efforts of Eastern scholars involved the four German (Prussian) Turfan expeditions known from 1902-1914. The primary goal of these expeditions was to obtain Buddhist artifacts as well as other cultural relics and written records from pre-Islamic Central Asia. Albert von Le Coq (1860-1930) led the second and fourth expeditions and acquired many friends in the region. Among the notable figures in the local aristocracy was Emin Khwāja Wang (1885-1933) from Lukchun, Turfan. The manuscript this article evaluates delves into the genealogy of the Wang family in Turfan, spanning from Feridun Wang to Emin Wang. This manuscript, referred to as Manuscript Arab 4, is currently housed in the Turfan Room of the Oriental Department at the Berlin State Library (Staatsbibliothek zu Berlin). It had likely been brought to Berlin during the German Turfan expeditions. This study provides an introduction to the Wang family in Turfan and presents additional sources related to their history, a copy of the manuscript, and insights into its linguistic characteristics. It also includes a transcription of the text into Turkish and an index/glossary of select words. This primary source document from the period allows valuable information to be gained about Wang's empire in Turfan.
1. ULUSLARARASI TÜRKOLOJİ KONGRESİ: “ARAYIŞLAR VE YÖNELİMLER” 16-18 MAYIS 2022 BİLİDİRİ TAM METİN KİTABI, 2022
Bugün, dinî veya din dışı olanlar dâhil olmak üzere Eski Uygur belgeleri, BerlinBrandenburgische Akademie der Wissenschaften ve Berlin’deki Museum für Asiatische Kunst (eski adıyla Museum für Indische Kunst), Paris’teki Bibliothèque Nationale de France, Londra’daki İngiliz Kütüphanesi, Rusya Bilimler Akademisi Doğu Çalışmaları Enstitüsü St. Petersburg Şubesi, Kyoto’daki Ryūkoku Üniversitesi Ömiya Kütüphanesi, Turfan’daki Academia Turfanica (Turfan Müzesi), Urumçi’deki Sincan Uygur Özerk Bölgesi Müzesi, Dunhuang’daki Dunhuang Akademisi, Huhehot’daki İç Moğolistan Özerk Bölgesi Kültürel Miras ve Arkeoloji Enstitüsü, Pekin’deki Çin Ulusal Kütüphanesi ve Türkiye’deki İstanbul Üniversitesi gibi çeşitli kurumlar tarafından korunmaktadır. Bu belgeler, Turfan vahası dâhil Doğu Tianshan Bölgesi’nde ve çevresinde 9. yüzyılın ikinci yarısından 13. yüzyılın başına kadar gelişen Batı Uygur Kağanlığının insanları ve bu bölge Moğol İmparatorluğunun egemenliğine girdiğinde 13 ila 14. yüzyıl Uygurları (yani eski Batı Uygurları) tarafından yazılmıştır. Soğd alfabesinden türetilen Uygur alfabesi kullanılarak Eski Uygur Türkçesiyle yazılmış iki yüzden fazla mektup bulunmaktadır. Kâğıt kullanımı o zamanlar Avrupa’ya henüz yayılmamış olsa da bu mektupların tümü kâğıt üzerine yazılmıştır. Takao Moriyasu’nun verdiği bilgiye göre mürekkep, Çin’de kullanılana benzer, ancak mektuplar yazı fırçalarından ziyade kamış veya tahta kalemlerle yazılmıştır. Bu mektupların çoğu 20. yüzyılda Çin’de, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Turfan Çöküntüsü’nde veya Kansu’daki Dunhuang’da ünlü Bin Budaların Mogao Mağaraları’nda keşfedilmiştir ve az bir kısmı da Kansu Koridoru’ndaki Kara-hoto kalıntılarında ortaya çıkarılmıştır. Bu çalışmada adı geçen, okunan ve yorumlanan belge, bir özel mektuptur ve bu mektup, Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften’e ait Turfan Koleksiyonunda U 5987 (COUL no. 201) katalog numarasıyla korunmaktadır. Bu belgenin içeriği, ilk kez 2009’da Raschmann’ın çalışmasında, daha sonra 2019’da Eski Uygurca özel mektupları bir araya getiren T. Moriyasu’nun Corpus’unda ele alınmıştır. Burada, bu belge ile ilgili bazı yeni okuma ve yorumlama önerilerinde bulunulmuştur. Today, Old Uighur documents, including religious and non-religious ones, it is protected by various institutions such as Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften and the Museum für Asiatische Kunst (formerly Museum für Indische Kunst) in Berlin, the Bibliothèque Nationale de France in Paris, the British Library in London , Institute of Oriental Studies of the Russian Academy of Sciences, St. Petersburg Branch, Ryūkoku University Ömiya Library in Kyoto, Academia Turfanica (Turfan Museum) in Turfan, Xinjiang Uyghur Autonomous Region Museum in Urumqi, Dunhuang Academy in Dunhuang, Inner Mongolia Autonomous Region Institute of Cultural Heritage and Archeology in Huhehot, the National Library of China in Beijing and Istanbul University in Turkey. These documents were written by the people of the Western Uighur Khaganate, which flourished in and around the Eastern Tianshan Region, including the Turfan oasis, from the second half of the 9th to the beginning of the 13th century, and by the 13th to 14th century Uighurs (i.e., the former Western Uighurs) when this region came under the rule of the Mongol Empire. There are more than two hundred letters written in Old Uighur Turkic using the Uighur alphabet derived from the Sogdian alphabet. Although the use of paper had not yet spread to Europe at that time, all these letters were written on paper. According to Takao Moriyasu, the ink is like that used in China, but letters were written with reed or wooden pens rather than writing brushes. Most of these letters were discovered in 20th century China, in the Turfan Depression in Xinjiang Uighur Autonomous Region, or in the famous Mogao Caves of the Thousand Buddhas at Dunhuang in Kansu, and a few were unearthed in the Kara-hoto ruins in the Kansu Corridor. The document mentioned, read, and interpreted in this study is a private letter and this letter is protected in the Turfan Collection of Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften with catalog number U 5987 (COUL no. 201). The content of this document was first discussed in Raschmann’s work in 2009, and later in T. Moriyasu’s Corpus, which brought together Old Uighur private letters in 2019. Here are some new reading and interpretation suggestions for this document.
Uğur Uzunkaya - Tümer Karaayak (2019). 2017 Yılında Eski Uygurca Üzerine Yapılan Çalışmalar
International Journal of Old Uyghur Studies, 2019
Tarihi Türk dilinin bir kolu olan Eski Uygurca Türk dili araştırmalarında önemli bir yere sahiptir. Budizmin, Manihaizmin ve Hristiyanlığın dinî külliyatına ilişkin birçok metni ihtiva eden Eski Uygurca metin neşri, söz varlığı ve dil bilgisi hususiyetleri temelinde kitap, makale, tebliğ ve tanıtma türünden birçok çalışmanın konusunu oluşturmuştur. Eski Uygurca çalışmalarının farklı dillerde ve coğrafyalarda kaleme alınması ise bibliyografya çalışmalarını gerekli kılmıştır. Bu bakımdan bu alana ilişkin bibliyografya çalışmaları her defasında önemli bir başvuru kaynağı olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışmada 2017 yılında Eski Uygurca üzerine yapılan çalışmalar ele alınmaktadır. Bu çalışmanın amacı mevzubahis yılda yayımlanan kitap, makale ve tanıtma türünden çalışmaların bibliyografik künyelerinin bir araya getirilmesi yoluyla bir bibliyografya denemesi yapmaktır. Bu yazı kitaplar, makaleler ve tanıtmalar olmak üzere üç başlıktan oluşacaktır.
Review - Tanitim - Berliner Turfantexte - Mehmet OLMEZ.pdf
Berliner Turfantexte Dizisinin Uygurca Kitapları (2000-2015 Yılları Arası), 2015
Since 1971 published over 40 books under "Berliner Turfantexte" series on Old Uyghur, Chinese, Mongolian, Sogdian texts related with Manichaean, Buddhism,and Christianity etc. It is a short review about books from BT till 2015; this is a short review on the series // 1971'den bugüne "Berliner Turfantexte" dizisi içerisinde 40'ın üzerinde kitap yayımlanmıştır. Bu kısa tanıtmada 2015'e kadar yayımlanmış olan kitaplar ele alınmaktadır.