Od radzieckiej amnezji do ukraińskiej (nie)pamięci. Zagłada w pamięci kulturowej Ukrainy 1991–2017 (original) (raw)
Related papers
Napis Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej, 2001
Pisanie książki poświęconej obrazowi danego zjawiska w niezmiernie bogatym materiale źródłowym wydaje się dziś przedsięwzięciem dość ryzykownym. W czasach dominacji eseistyki, bardzo często ufundowanej na mętnej refleksji, która odgrywa rolę dyskursu filozoficznego, rzetelność naukowa staje się kategorią zgoła unikalną. Współczesne metody, a w zasadzie sposoby czytania tak zwanych tekstów kultury wymagają, aby sumienny, uargumentowany wywód zastąpić zbiorem luźnych, choć zwykle ponumerowanych fragmentów, cytatów, przywołań. I właśnie w grze pomiędzy skromną myślą autorską a naświetlającymi ją odpowiednio cudzymi opiniami miałyby konstytuować się najgłębsze sensy badawczej refleksji. Najwyraźniej humanistyka ponowoczesna nie chce lub nie może unieść owego ciężaru szaleństwa, nieodmiennie kojarzącego się z nauką. Szaleństwa, które nakazuje podejmować kwestie najtrudniejsze i ogarniać namysłem możliwie najszersze obszary kultury. Z tej perspektywy książka Piotra Borkajest dziełem szaleńczym. Warte uznania są tu przede wszystkim świadome, autorskie decyzje dotyczące kształtu dzieła. Badacz doskonale zdaje sobie sprawę z rozległości problematyki, którą analizuje, a co się z tym wiąże, z ogromu przeszkód metodologicznych, przed którym staje. Autor poddaje więc krytycznemu oglądowi podstawowe pojęcia języka rozprawy oraz inne, nie mniej istotne, elementy dyskursu (na przykład wybór dominant tematycznych wywodu, selekcja źródeł, ocena ich artystycznej wartości). Kluczowy dla książki rozdział pierwszy, O sylwiczności staropolskich pamiętników, poświęcono zasadniczo rozważaniom warsztatowym. Autor relacjonuje dotychczasowy stan badań teorety
Historia krytyczna i jej „gabinet cieni”. Historiografia polska wobec Zagłady 2003–2013
Zagłada Żydów. Studia i Materiały
W artykule omawiam najważniejsze zjawiska polskiej historiografii i wybrane publikacje dotyczące Zagłady z lat 2003–2013. W ślad za narratywistami interesuje mnie ich kształt, język, sposób prowadzenia opowieści i użyte metafory. Po wskazaniu najważniejszych ośrodków naukowych oraz edycji źródeł przechodzę do powstałych w tym czasie monografii obozowych, syntez i opracowań regionalnych, dochodząc do wniosku, że w większości są one pisane bardzo tradycyjnie. Przełomowy dla historiografii okazał się rok 2000, kiedy ukazali się Sąsiedzi Jana Tomasza Grossa. Przed przejściem do dalekosiężnych konsekwencji tej publikacji omawiam jeszcze pokrótce polemiki wokół innych książek tegoż autora. Ich skutkiem były z jednej strony narodziny historiograficznego „gabinetu cieni” – mobilizacji środowiska skupionego głównie wokół IPN, mającej na celu zdezawuowanie wymowy publikacji Grossa. Z drugiej strony najważniejszą implikacją oferowanego przez Grossa krytycznego myślenia o postawach społeczeństw...
O tym nie trzeba mówić. Czeska (nie)pamięć o wysiedleniu Niemców
Prace Komisji Kultury Słowian, 2022
Temat powojennego wysiedlenia Niemców, przez lata, zwłaszcza w oficjalnej retoryce propagandy komunistycznej, traktowanego w kategoriach "sprawiedliwości dziejowej", w dzisiejszych dyskursach literackich staje się przedmiotem wielopłaszczyznowych redefinicji i przewartościowań. Pisarze średniego i młodszego pokolenia (Radka Denemarková, Jaroslav Rudiš, Kateřina Tučková, Jakuba Katalpa), ożywiając debatę nad losem niemieckich mieszkańców terenów czechosłowackich, dążą do przywrócenia "trudnej pamięci" i do obnażenia procesów wyparcia i zapominania o winach własnych, towarzyszących wypędzaniu dotychczasowych sąsiadów, pozornie jedynie uzasadnionemu słusznością przypisywania odpowiedzialności zbiorowej domniemanym zwolennikom zbrodni hitlerowskich.
Zmiana statusu i etniczna mobilizacja podczas wydarzeń marca 1956 roku w Gruzji
Wolność i Solidarność
Status Shift and Ethnic Mobilisation in the March 1956 Events in Georgia The large-scale demonstrations that took place in Georgia in early March 1956 following Khrushchev’s criticism of Stalin at the 20th Party Congress were the first significant expressions of public protest and civil disobedience in the Soviet Union for decades, and they also bore a clearly nationalistic character. Based primarily on materials from the Georgian KGB and Party archives and interviews with former Party officials and participants of the events, this article examines potential interpretations of these events derived from elite incorporation and ethnic mobilisation theories.
2012
wybuchła po drugiej wojnie światowej; odzwierciedlała konflikt między komunistyczną (lub co najmniej lewicową) grecką partyzantką i prawicowymi siłami królewskimi. Wojna była wspierana z jednej strony przez Moskwę, a z drugiej przez Wielką Brytanię i USA, które zaopatrywały i wspomagały greckie siły rządowe. W wyniku całkowitej klęski komunistów, greccy obywatele, którzy byli aktywnie zaangażowani w działalność wojskową, ich rodziny, a także niezaangażowani w operacje wojskowe cywile zamieszkujący terytorium północnej Grecji zostali ewakuowani z obszaru wojny. W rozmaity sposób byli przetransportowani przez armię komunistyczną do różnych krajów bloku wschodniego (wtedy nazywanych krajami demokracji ludowej). Przez dziesięciolecia ewakuowani nie mogli powrócić do swoich rodzinnych wsi, gdyż nie zezwalały na to prawicowe władze Grecji. W znakomitej większości zdecydowali się na powrót do kraju dopiero wówczas, gdy tylko stało się to możliwe po upadku junty wojskowej i pojawieniu się Karamanlisa na scenie politycznej w grudniu 1974 roku. Dla byłych partyzantów wojna domowa ciągle jest podstawą ich tożsamości, stanowiąc zarazem manifestację najważniejszego w ich wizji światawalki klasowej na skalę międzynarodową. Repatrianci, którzy urodzili się poza Grecją zmierzają ku zapominaniu wojny, choć ciągle pojawia się w ich wypowiedziach obraz wojny domowej jako uogólnionej makabry. Pamięć wojny domowej doprowadziła do trwałego podziału społeczeństwa greckiego, który podskórnie trwa do dziś.
Zbrodnia katyńska i zbrodnie stalinowskie z lat 1939-1941 w polskich podręcznikach historii
Historia i Świat
The theme of following article is presentation of Katyń massacre and Stalinist crimes in polish handbooks for teaching of polish history in high schools. The au-thor showed the way of presentation Stalinist crimes in the early fifties (the period of stalinism) and years, when knowledge about Katyń massacre and Stalinist crimes were banned - up to present when informations about Katyń forest massacre are in every polish handbooks for teaching history.