Th. Bulfinch, Bulfinch Mitolojisi (Bulfinch's Mythology), Kabalcı Yayınları (original) (raw)

2011

Mitoloji, Yeryüzünü, Evreni ve Evren karşısında insanın kavrayamadığı doğa olaylarını anlamaya çalışan ilkel insanın düşgücünün ürünüdür. Mitolojik düşünce ise, mantık öncesi düşünüş biçimidir ve gizemci bir bakıştır. Bir mitin içindeki tüm olup-biteninin; nedenlerinin ve gerekliliğinin günümüz bilimsel düşünce yapısı ve fiziksel dünya bilincimizle kavranması olası değildir. Ancak şu da bir gerçektir ki büyüsel örtülere bürünmüş bir mitolojik öykünün bile insanlık tarihinde bir gerçekliği vardır. İnsanın ilk çığlığı, korkusu, türküsü dillenmiş, söze dökülmüş, taşa kazılmış, şiire taşınmış ama en önemlisi tüm bunlar insanlığın genlerine, bilinçaltına yerleşmiştir. Mitolojinin bu masalımsı halinden ötürü onu küçümseyen ve faydalı bir bilgi olarak görmeyen düşünüşe karşı Amerikalı yazar Thomas Bulfinch’in (15 Temmuz 1796 - 27 Mayıs 1867) hazırlamış olduğu bir eserdir bu çalışma. Bulfinch’e göre mitoloji iyi bir şekilde bilinmeden ne günümüz yazarlarını ne klasikleşmiş yapıtları ne de modern edebiyatı anlayabiliriz. Örneğin, Shakespeare’in eserlerindeki mitolojik kahramanlara ya da olaylara yapılan göndermelerin anlaşılamayacağını ileri sürer. Bu sebeple de mitolojik hikâyeleri hemen hemen herkesin okuyabileceği bir dille kaleme almıştır bu yapıtında. Sadece bilimsel bilginin “faydalı” olduğu şeklindeki baskın görüşün artarak egemen olduğu bir dönemde, deneysel yöntemden yararlanarak mitoloji ile modern edebiyatı birleştirmiştir. Antik Çağ yazarlarından aktardığı örnekleri düzyazı şeklinde, modern edebiyattan alarak örtüştürdüğü örnekleri ise birebir çevirileriyle kullanmıştır. Biz de yazarın bu hassasiyetini göz önünde tutarak sizlere onun eserini, kendi düzenlediği biçimde sunmayı uygun gördük. Borges’in dediği gibi …Bir ağacın, bir yıldızın ya da bir kayanın canlı bir varlığı simgeledikleri gibi, Antik Çağ şiiri de düzyazı demekti. Modern edebiyatta ise bunlar birbirinden ayrılmış disiplinlerdir artık. Ülkemizde bugün herhangi bir okumuşa “mitoloji”yi sorduğumuzda, Helen ve Roma Mitolojileri akıllarına gelecektir. Kültürümüzün ve edebiyatımızın beslendiği Fars-İslam, Ural-Altay, Orta Doğu ve Doğu Mitolojisi ilk akla gelenlerden olmayacaktır. Bir Amerikalı olan Bulfinch hazırlamış olduğu bu eserde Hellen ve Roma mitolojilerinin yanı sıra kendi edebiyatlarına yansımış birçok göndermelerin kaynağı olan “Kara Avrupası ve “Kuzey Avrupa” mitolojilerine de uzun uzun yer vermiştir. Böylece hem klasik mitolojiyi, antik yazarlardan yaptığı kendi çevirilerinden ve kendi dilinden, döneminin gençlerine öğretiyor hem de bu sayede sözkonusu gençleri modern edebiyata yönlendiriyor. Efsaneler Çağı’nı, Klasik Mitoloji’yi genç nesle aktarmadaki başarısıyla türünün ve döneminin ilk örneği olarak saymaktadır Marie Cleary. (Miscuit utile dulcı: Bulfınch's Mythology as a pedagogical prototype, Classical World 78.6 (1985), 591-596) ve ona göre Bulfinch, özsözünde belirttiği “bilgi mutluluk getirdiği takdirde ‘faydalı’dır” şeklindeki düşüncesine, Horatius’un "omne tulit punctum qui miscuit utile dulci (Faydalı olanla hoş olanı harmanlayan, oyun tamamını almış olur)" prensibini temel almış olduğuna dikkat çekmektedir. Bulfinch’in Mitolojisi, yazarın farklı dönemlerde ele aldığı üç çalışmasının bir derlemesidir: Bunlardan, Efsaneler Çağı 1855; Şövalyeler Çağı 1858; Charlemagne Efsaneleri, Ortaçağ Romansları ise 1863 yıllarında ilk baskıları yapılmıştır. Bu derlemeyi oluşturan bu üç kitap, beş bölüm halinde sunulmaktadır: Efsaneler Çağı: Tanrıların ve Kahramanların Öyküleri (The Age of Fable, or Stories of Gods and Heroes); Şövalyeler Çağı: Kral Arthur ve Şövalyeleri (The Age of Chivalry, or Legends of King Arthur); Mabinogeon (The Mabinogeon); İngiliz Soyunun Kahramanlık Mitleri (Hero Myths of the British Race); Charlemagne Efsaneleri Ortaçağ Romansları (Legends of Charlemagne or Romance of the Middle Ages). Eserin Türkçe çevirisi yapılırken, “Bulfinch’s Mythology, Avenel Books Crown Publishers Inc., New York 1978 Edition” adlı basım temel alınmış olup, mitolojide adı geçen Eski Yunanca ve Latince yer ve şahıs adları, mümkün olduğunca yazarın metnine sadık kalınarak Latince şekillerinde verilmeye çalışılmıştır. Bulfinch bu eseri, esas olarak Amerikan ve İngiliz halkına yönelik yazdığı için, onların kültüründe yer etmiş ancak Türk okuyucusunun anlamakta güçlük çekebileceği ve yabancı gelebilecek bazı noktalarda editör ve çevirmen açıklamalarının gerekli gördüğümüz yerlere eklemeyi de uygun gördük. Yaklaşık 150 sene önce yazılmış, Amerika ve Avrupa ülkelerinde klasikler arasına girmiş ve defalarca baskısı yapılmış bu eser, Türk okuyucusuna ilk kez, elinizdeki bu çeviri eserle sunulmaktadır. Bugüne kadar Türk bilim insanları ya da aydınları tarafından yazılan ya da diğer dillerden Türkçe’ye çevirilen mitoloji kitapları/ sözlükleri arasında, mitoloji ve mitolojik tarihin anlaşılmasında son derece “faydalı” ve önemli bir yere sahip olacağını düşündüğümüz eserin, son kısmına eklenen sözlük ile birlikte, yazarın da belirttiği gibi, oturma odanızın ya da kütüphanenizin en temel eserlerinden ve en önemli sözlükleri arasına gireceği ve büyük bir boşluğu dolduracağı inancındayız. Bülent Öztürk İstanbul, 2011