FETHALİ KAÇAR'IN ÇAĞATAY TÜRKÇESİ SÖZLÜĞÜNÜN SÖZCÜK BİLİMİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ (original) (raw)
Related papers
FETHALİ KAÇAR'IN ÇAĞATAY TÜRKÇESİ SÖZLÜĞÜ ÜZERİNE-FARHAD RAHİMİ 2018
Kuzey-Doğu Türkçesinin ikinci dönemi olan Çağatay Türkçesi, Doğu Türklerinin 15. yüzyılın başlarından 20. yüzyılın başlarına kadar kullanılmaya devam eden yazı dilidir. Nevāyí'nin ölümünden sonra, onun eserlerinin kolayca okunması için, İslam dünyasının her bir köşesinde çeşitli sözlükler yazılmaya başlandı. Genellikle Osmanlı imparatorluğu, İran, Azerbaycan, Hindistan ve Türkistan'da yazılan ve Türk dilinin gelişmesi tarihi için çok büyük bir değere sahip olan bu sözlükler bir sözlükçülük ekolü oluşturmuştur. İran sahasında da ‘Alí Şír Nevāyí'nin eserlerini anlamak üzere birçok Çağatay Türkçesi sözlüğü düzenlenmiştir. Bunlardan bir tanesi Fetģ-‘Alí Bin Kelb-‘Alí Bin Mürşid Ķulı Bin Fetģ-‘Alí Ķacar-ı Ķazvíní tarafından 1861'de İran'da yazılmış ve Çağatay Türkçesi-Farsça bir sözlük olan Luġat-ı Etrākiyye'dir. Bu çalışmada “Kaçarlar Dönemi ve Bu Dönemde Türk Dili ve Edebiyatının Durumu” ve “Fetģ-‘Alí Ķacar” ile ilgili bilgi verildikten sonra “Fetģ-‘Alí Ķacar'ın Sözlüğü” başlığı altında “Eserin Tanıtımı ve Sözlüğün Düzeni”, “Eser Üzerinde Yapılan Çalışmalar”, “Eserin Yazma Nüshaları”, “Eserin Yazma Nüshalarının Genel Özellikleri ve Soy Ağacı” ve “Eserin Yazma Nüshalarının Yazılış Özellikleri” hakkında bilgiler verilmiştir.
Kuzey-Doğu Türkçesinin ikinci dönemi olan Çağatay Türkçesi, Doğu Türklerinin 13. yüzyılın başlarından 20. yüzyılın başlarına kadar kullanılmaya devam eden yazı dilidir. Nevayi'nin ölümünden sonra, onun eserlerinin kolayca okunması için, İslam dünyasının her bir köşesinde çeşitli sözlükler yazılmaya başlandı. Genellikle Osmanlı imparatorluğu, İran, Azerbaycan, Hindistan ve Türkistan'da yazılan ve Türk dilinin gelişmesi tarihi için çok büyük bir değere sahip olan bu sözlükler bir sözlükçülük ekolu oluşturmuştur. İran sahasında da Ali Şir Nevayi'nin eserlerini anlamak üzere birçok Çağatay Türkçesi sözlüğü düzenlenmiştir. Bunlardan bir tanesi Fethali Kaçar tarafından 1861'de İran'da yazılmış ve Çağatay Türkçesi-Farsça bir sözlük olan Luġat-ı Etrākiyye'dir. Bu çalışmada inceleme konumuz olan sözlükte yer alan Moğolca veya Türkçe-Moğolca ortak ve benzer sözcükler üzerinde durulmuştur.
NEZRALİ’NİN ÇAĞATAY TÜRKÇESİ SÖZLÜĞÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ-FARHAD RAHİMİ 2023
İran sahasında da 'Alí Şír Nevāyí'nin eserlerini anlamak üzere birçok Çağatay Türkçesi sözlüğü düzenlenmiştir. Bunlardan bir tanesi Neźr-'Alí'nin sözlüğüdür. Bu çalışmanın amacı H 11. yüzyılda İran'da Neźr-'Alí tarafından Safevi padişahı Şāh Ŝafí Sām Mírzā'nın (hük. H 1038-1052/ 1629-1642) buyruğuyla yazılan Çağatay Türkçesi-Farsça sözlüğü incelemek, eserden elde edilen sözcüksel ve sözlüksel malzemeyi ortaya koymak ve başka eserlerle karşılaştırarak bu eserin Türk dilinin gelişme sürecine olan katkısını belirlemektir. Aynı zamanda Çağatay Türkçesi metinlerinin okunması ve değerlendirilmesinde karşılaşılan sorunların bu eser sayesinde giderilmesi ve böylelikle de Türk dil biliminin bazı sorunlarının çözülmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm olan "Giriş" bölümünde eser hakkında kısaca bilgi verilmiş; "Eserin Değerlendirilmesi" başlığı altındaki ikinci bölümde ise sözlüğün sözcük ve sözlük bilimsel incelenmesi yapılmıştır. "Eserin Değerlendirilmesi" başlıklı bölümde "Eserin Düzeni", "Yazım ve Söyleniş Biçimi", "Ses Bilgisi", "Söz Varlığı", "Tanıklar", "Örneklerin Başka Sözlüklerle Karşılaştırılması", "Yanlış Maddeler ve Örnekler", "Ses Bilgisi Yanlışları", "Yazım ve Söyleniş Biçimi Yanlışları" ve "Köken Bilgisi" alt başlıkları ile bu gibi konular üzerinde durularak eser incelenmniştir. Bu bölümün "Örneklerin Başka Sözlüklerle Karşılaştırılması"
FERAĞÎ’NİN ÇAĞATAY TÜRKÇESİ SÖZLÜĞÜ ÜZERİNE-FARHAD RAHİMİ 2021
İran sahasında da "Alí Şír Nevāyí"nin eserlerini anlamak üzere birçok Çağatay Türkçesi sözlüğü düzenlenmiştir. Bunlardan bir tanesi Ferāġí'nin sözlüğüdür. Bu çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Çalışmada önce "1642'de İran'da Muģammed bin Żiyā"u"d-dín el-Ģüseyní Ferāġí tarafından Safevi şahı Ŝafí bin Ŝafí adına yazılan Miftāģu"l-Luġat adlı Türkçe-Farsça Sözlüğü Türkçesi", "Safeviler Döneminde Çağatay Türkçesi" ve "Ferāġí" başlıkları hakkında; daha sonra "Ferāġí'nin Sözlüğü" başlığı altında eser hakkında bilgiler verilmiş; "Eserin Tanıtımı ve Sözlüğün Düzeni", "Eserin Yazma Nüshası", "Eserin Yazma Nüshasının Yazılış Özellikleri" ve "Eserin Üzerinde Yapılan Çalışma" başlıkları ele alınmıştır. Çalışma, İran-Tahran Milli Ktp., nr. 5-19055 el yazması nüshasına dayanmaktadır.
ÇAĞATAY TÜRKÇESİ-FARSÇA BİR SÖZLÜK MECMUASINDA MÜELLİFİ VE ADI BİLİNMEYEN MANZUM BİR SÖZLÜK
DOĞUMUNUN 60. YILINDA NEVZAT ÖZKAN ARMAĞANI EDIYÄ YAZIKA, 2021
Osmanlı sahasında birçok dilde manzum sözlük yazılmıştır. Özellikle Türkçe bilenlere Arapça veya Farsça öğretmek amacıyla yazılmış iki dilli hatta Türkçe-Farsça-Arapça olmak üzere üç dilli manzum sözlükler kaleme alınmıştır. Bunun yanında TürkçeRumca, Türkçe-Arnavutça, Türkçe-Ermenice, Türkçe-Fransızca Türkçe-Almanca ve Türkçe-Bulgarca, Kürtçe-Türkçe gibi manzum sözlükler de telif edilmiştir. Osmanlı sahasındaki bu sözlüklerin hemen hepsi üzerine çalışmalar yapılmıştır. Ancak Çağatay sahasındaki birçok manzum sözlük bu ilgiden mahrum kalmıştır. Mevcut bilgilerden hareketle H.817/M.1414 yılında yazılan “Lehçetü’t-Türk” adlı Çağatay Türkçesi manzum sözlük bu sahadaki ilk örneklerdendir. Bu çalışmada incelenen manzum sözlük, 1658-1707 yıllarında hüküm süren altıncı Babür hükümdarı Evrengzib zamanında yazılmıştır. Buradan hareketle Çağatay sahasında manzum sözlük yazma geleneğinin 18. yüzyıla kadar devam ettiği söylenebilir. Çağatay sahasındaki manzum sözlüklerin şimdilik tespit edilenleri Çağatay TürkçesiFarsça biçiminde düzenlenmiştir. Bu manzum sözlüklerde amaç Farsça bilenlere Çağatay Türkçesi öğretmektir. Fransa Millî Kütüphanesi’nde manzum sözlüklerle ilgili taramalarımızda Türkçe Yazmalar bölümü 1015 numarada kayıtlı Çağatay Türkçesi-Farsça olarak tertip edilmiş 3 sözlüğü ihtiva eden bir lügat mecmuası tespit edilmiştir. Mecmuadaki sözlüklerden ilk ikisi manzum ve sonuncusu mensurdur. Bu yazıda, önce bahsedilen mecmua hakkında kısaca bilgi verilmiş, sonra mecmuada 1b-24a varakları arasındaki manzum sözlük incelenip günümüz harflerine aktarılmıştır. Ayrıca metindeki kelimeleri içeren Çağatay Türkçesi-Farsça-Türkiye Türkçesi bir sözlük hazırlanmıştır.
Sinema sanatının gelişimi iki ana kategoride ilerlemiştir: Belgesel ve kurmaca. Belgesel gerçekçilikle ilişkilendirilmiştir. Kurmacanın gelişimiyse roman ve tiyatroyla anılmıştır. Kurmacanın mimetik yapısı, diğer sanat dallarının etkisiyle gelişmiştir. Bu yönelim hayali öykülerin, abartılı oyunculukların ve diyalogların oluşmasına neden olmuştur. Günümüzde, belgeselin gerçekçilik savı ile kurmaca anlatım yöntemleri kaynaşmaktadır. Çalışmada, Koleksiyoncu (2003) belgeseli ve aynı filmin kurmaca sunumu olan 11’e 10 Kala (2009) filmleri karşılaştırılarak analiz edilmiştir. Bu filmlerin kapsamlı çözümlemesi, Çağdaş Türk sinemasındaki belgesel ve kurmaca yapıların anlatım yöntemlerine ışık tutacaktır. Araştırma kapsamında, her iki türün benzerlikleri ve farkları ortaya konmaya çalışılmıştır. Belgesel ve kurmaca karşılaştırılmasında, anlatım yöntemleri yol gösterici olmuştur.
ÇAĞATAY TÜRKÇESİ SÖZLÜKLERİ BİBLİYOGRAFYASI-FARHAD RAHİMİ 2018
Kuzey-Doğu Türkçesinin ikinci dönemi olan Çağatay Türkçesi, Doğu Türklerinin 15. yüzyılın başlarından 20. yüzyılın başlarına kadar kullanılmaya devam eden yazı dilidir. Nevayi'nin ölümünden sonra, genellikle onun eserlerinin kolayca okunması için, İslam dünyasının her bir köşesinde çeşitli sözlükler yazılmaya başlandı. Genellikle Osmanlı İmparatorluğu, İran, Azerbaycan, Hindistan veya Türkistan'da yazılan ve Türk dilinin tarihî gelişimi için çok büyük bir değere sahip olan bu sözlükler bir sözlükçülük ekolü oluşturmuştur. Bu çalışmada başlıca Çağatay Türkçesi sözlükleri ve üzerlerindeki çalışmalar verilmiştir.