Vefâiyye Taraftarlarına Taziye; İki Ebu’l Vefâ, İki Vefâiyye, Efsaneler ve Gerçekler. / Condolences to Wafâiyye Fans; Two Ebu'l Vefâ, Two Wafâiyye, Legends and Realitys. (original) (raw)

Timurlu devletinin himayesinde entelektüel bir tarikat olan Sünni-Zeyniyye tarikatı, İslâm coğrafyasında çok yaygındı. Fatih Sultan Mehmed döneminde Karamanoğulları devletinin himayesindeki Sünni-Zeyniyye tarikatının en önemli şeyhi Ebu'l Vefâ'ydı. Karaman devleti hükümdarı II. İbrahim Bey (1423-1464), Şeyh Ebu'l Vefâ için bir cami ve tekke (hankâh, dergâh, zaviye) yaptırdı. Şeyh Ebu'l Vefâ, İbrahim Bey'in vefatından sonra Fatih Sultan Mehmed'in davetini kabul etti. Fatih Sultan Mehmed, İstanbul'da Ebu'l Vefâ adını taşıyan bir külliye yaptırmış ve Ebu'l Vefa'yı en yüksek dini otorite olarak tanımıştır. Şeyh Ebu'l Vefâ sayesinde Zeyniyye tarikatı "Zeyniyye-Vefâiyye" adıyla tanınmış ve yaygınlaşmıştır. Fatih dönemi belgelerinde, Aşıkpaşazâde ve damadı Seyyid Velâyed’in adları geçmemektedir yani onlar tanınmıyorlardı. Fatih Sultan Mehmed 1481 yılında, Zeyniyye-Vefâiyye şeyhi Ebu'l Vefâ 1491 yılında vefat etti. Seyyid Velayed'in Sünni Zeyniyye mezhebi'nin faaliyet gösterdiği Abdullah Ağa Camii, 1492 yılında Bayezid döneminde tamamlandı. Seyyid Velâyed 2. Hac yolculuğuna 1494 yılında başladı. Seyyid Velâyed, Mekke şehrinde Sünni Zeyniyye şeyhi olmaya (icâzetnâme) lâyık görüldü. . Fatih Sultan Mehmed döneminin en yüksek dini otoritesi (Ortodoks) Sünni Zeyniyye-Vefâiyye mezhebine alternatif bir proje olan Seyyid Velâyed'in" Irak Heterodoks Ebu'l Vefâ Bağdadi veya Ebul Vefâ Vasıti tarikatını tanıtma projesi; Seyyid Velâyed'in Sünni-Zeyniyye mezhebinin şeyhi olmasıyla sona erdi. "Şeyh Ebu'l Vefâ'nın Menâkıbnâme'si (Ebu'l Vefâ Bağdadi veya Ebu'l Vefâ Vâsıti'nin Menâkıbnâme'si)" 1976 yılında yeniden keşfedilmiş, 1980'lerde A. Y. Ocak'ın makalelerinden sonra yeni ve tutkulu siyasi taraftarlar kazanmıştır. Bu araştırmamızda bahsettiğimiz sebeplerle Iraklı Şeyh Ebu’l Vefâ’nın (1020-1107) Menâkıbnâmesi, Şeyh’in ölümü sonrasındaki kişi ve olayları kapsaması veya benzerlikler sebebiyle yapısal olarak sorunludur. A. Y. Ocak’ında vurguladığı gibi, çağdaşı hiçbir kaynakta doğrulayacak bir bilgi de yoktur. . Aşıkpaşazâde ile Aşıkpaşazâde'nin damadı Seyyid Velâyed ile Irak Şeyhi Ebu'l Vefâ-Vefâiyye arasında akrabalık bağının kurulmasının sebebine gelince; Seyyid Velayed'in müdahalesinden başka seçeneğimiz yoktur. Seyyid Velâyed'in önce keşfettiği ve daha sonra terk ettiği Irak Ebu'l Vefâ Menâkıbnâme'sinin "1500 öncesi ve sonrası" Anadolu Tasavvufunu şekillendirdiği iddiası, "Anadolu Tasavvufunun tarihi sürecinin” göz ardı edilmesiyle mümkündür. Abstract: The Sunni-Zayniyye cult, which was an intellectual cult under the auspices of the Timurid state, was quite widespread in the Islâmic geography. During the reign of Fatih Sultan Mehmed (1451-1481), the king of the Ottoman Empire, the most important sheikh of the Sunni-Zayniyye cult under the auspices of the Karamanoğulları reign was Abu'l Wafâ. Karamanoğlu King II. Ibrahim Bey (1423-1464) had a mosque and lodge (hankâh, zawiya, dervish lodge, Islamic Monastry) built for Sheikh Abu'l Wafâ. Sheikh Abu'l Wafâ accepted the invitation of Fatih Sultan Mehmed after the death of Ibrahim Bey. Fatih Sultan Mehmed had a social complex (Islamic Monastry) named after Abu'l Wafâ built in Istanbul and recognized Abu'l Wafâ as the highest religious authority. Thanks to Sheikh Abu'l Wafâ, the Zayniyye cult was known as "Zayniyye-Wafâiyye" and became widespread. Ashik Pashazâda and his son-in-law Sayyid Walayâd were not mentioned in the documents of the Fatih Sultan Mehmed period and they were unknown. Fatih Sultan Mehmed passed away in 1481. Zayniyye- Wafâiyye sheikh Ebu'l Wafâ passed away in 1491. Abdullah Agha Mosque, where Sayyid Walayâd’s Sunni-Zayniyye cult operated, was completed in 1492 during the reign of Bayezid II. Bayezid II, appointed Balim Sultan as the sheikh of Haji Bektash Dervish Lodge (Islamic Monastry) in 1501. During the reign of Balim Sultan, a solid heterodox Bektashi organization was established throughout the Ottoman geography. The center of Anatolian heterodoxy was Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli Dervish Lodge (Islamic Monastry). Sayyid Walayâd started his 2nd Hajj journey (pilgrim's journey) in 1494. Sayyid Walayâd was deemed worthy of becoming (icâzatnâma) the Sunni-Zayniyya sheikh in the city of Mecca. The project to promote "Sayyid Walayâd's" Iraqi Heterodox Abu'l Wafâ Baghdadi or Abu’l Wafâ Vasıti cult, which is an alternative project to the (Orthodox) Sunni-Zayniyye-Wafâiyye cult, which represents the official religion of Mehmed the Conqueror; it ended with Sayyid Velayed becoming the sheikh of the Sunni-Zayniyya cult (Sayyid Walayâd is Ashik Pashazâda's son-in-law). "Sheikh Abu'l Wafâ's Menâkıbnâme (Abu'l Wafâ Bağdadi or Abu'l Wafâ Vâsıti's Menâkıbnâme)" was rediscovered in 1976 and after the writings of A. Y. Ocak in the 1980s, it gained new and passionate political supporters. As followed in our research paper, the Menâkıbname of the Iraqi Sheikh Abu'l Wafâ (1020-1107) is structurally problematic due to fact that it includes people and events after the sheikh's death or similarities. As A. Y. Ocak emphasizes, there is no information to confirm this in any contemporary source. Regarding the reason for the establishment of a kinship bond between Ashik Pashazâda and Ashik Pashazâda's son-in-law Sayyid Walayâd and the Iraqi Sheikh Abu'l Wafâ-Wafâ’iyya, we have no option other than Sayyid Velayed's intervention. The claim that the Iraqi Ebu'l Vefâ Menâkıbnâme, which Seyyid Velâyed had previously discovered and later abandoned, shaped Anatolian Sufism "before and after 1500" is possible by ignoring the "historical process of Anatolian Sufism".