KAZAN TATAR TÜRKÇESİ AĞIZLARINDA TONLULAŞMA Sonarisation in Kazan Tatar Turkish Dialects (original) (raw)
Related papers
Özet Dil ve edebiyat öğretimi ortamlarında çocuğa görelik ilkesine uygun ve Türkçenin sözvarlığı bakımından zengin metinlerin kullanılması çok önemlidir. Bu bağlamda masallar önemli kaynaklardır ve derlenmiş masalların Türkçenin sözvarlığını yansıtma başarısı bakımından incelenmesi bir zorunluluktur. Bu zorunluluk gereği çalışmanın amacı, Tansel'in derleyip yazdığı masalları Türkçenin sözvarlığı bağlamında incelemek ve değerlendirmektir. Çalışma, betimsel nitel araştırma yaklaşımıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın veri kaynağı, Tansel'in derleyip yazdığı altı masal kitabındaki masalların tamamıdır (n=41). Veriler, nitel araştırma yöntemlerinden " doküman incelemesi " yoluyla toplanmış; betimsel olarak çözümlenmiştir. Bu çalışmanın sonucunda Tansel'in derlediği masallarda, sözvarlığı öğelerinden deyimlere, atasözlerine, ikilemelere ve kalıp sözlere sık sık yer verdiği görülmüştür. Tansel ayrıca, anlatımında betimlemelere ve çeşitli söz sanatlarına da başvurmuş, derleyip yazdığı masallarla okurun duyularına ve duygularına seslenmeyi başarmıştır. Abstract When teaching language arts, using texts that are appropriate to children's cognitive and emotional levels and rich in terms of using variety of vocabulary is very important. In this context, tales are important sources and investigating compiled texts whether they reflect the richness of Turkish vocabulary is a necessity. Through this specified necessity, the purpose of this study is to examine and evaluate tales compiled for children by Oğuz Tansel in terms how they reflect the use of Turkish vocabulary. The study was carried out by descriptive qualitative research approach. The data source of this study is all the tales (n=41) in six storybooks written by compiling by Tansel. Data was collected by "document analysis", which is one of the qualitative research methods; it was analyzed descriptively. It was seen that Tansel frequently gave a place to idioms, proverbs, handiadyoins and formulaic expressions. Tansel also applied to descriptions and rhetorics in his expression, he managed to call to senses and emotions of the reader in tales which he wrote by compiling.
Kazan-Tatar Türkçesinde Birleşik Fiiller (Yüksek Lisans Tezi)
2007
BİRİNCİ BÖLÜM 1.Tatar Türkleri ve Kazan-Tatar Türkçesi ……………………………….…………3 10. Tatar İsmi ve Tatar Kimliğinin Oluşumu ………………………………….…...3 11. Tatarların Genel Tarihi ………………………………………………………... 4 * Transkripsiyon alfabesi, Fuat Ganiyev'in koordinatörlüğünde hazırlanan ve 1997 tarihinde İnsan Yayınevi tarafından Kazan-Moskova'da yayınlanan Tatarca-Türkçe Sözlük esas alınarak oluşturulmuştur. ta-ta (da-da) sözünden ortaya çıktığını düşündüğünü belirtir. Çince, da-da sözü pis, pasaklı, vahşi anlamlarında da kullanılır. M. Z. Zekiyev, bu kelimenin başlangıçtan beri bir etnonim olarak kullanıldığını belirtir ve Türkçe kökenli olduğu tezini ileri sürerek bu savını da kelimenin sonundaki-ar/-er ekinden hareketle tat-ar, haz-ar, bolg-ar, balk-ar, su-ar vb. gibi örneklerle destekler 4. İdil boyu Türkleri, önceleri Tatar ismi ile ilgili olumsuz düşünceleri sebebiyle kendilerini sadece Müslüman olarak tanıtıp millet adı belirtmiyorlardı. Tatar ismini İdil boyu Türkleri için ilk defa ciddi şekilde edebiyata sokan kişiler Kazanlı meşhur tarihçi ve fikir adamı Şehabettin Mercani ile yazar ve tercümeci Kayyum Nasıri'dir 5. Şehabettin Mercani, Rusların Tatar ismine bakış açılarının kötü olması sebebi ile kendilerini sadece Müslüman olarak tanıtmalarının Tatarlar için yeterli olmadığını belirtip onların da bir millet olduklarını, adlarının da, dinen Müslüman olmanın yanında millî olarak Tatar olduğunu belirtip bu görüşü ile dikkat çekici bir çıkış yapmıştır 6. Şehabettin Mercani ve Kayyum Nasıri'den sonra, XIX. asrın sonlarında ve XX. asrın başlarında kalem oynatan Kazanlı muharrirlerin hemen hepsi Kazan Türkleri için Tatar ismini kullanmışlardır 7. Uzun bir tarihî süreç sonunda bu ad, Kırım ve Kazan Türkleri tarafından benimsenmiş ve bir millet adı olarak kullanılmaya başlanmıştır. 11. Tatarların Genel Tarihi Uzun bir tarihî geçmişe sahip olan Tatarların ataları VI. yüzyılın başında İdil-Ural boyuna göç eden Bulgar Türkleridir. Dolayısıyla şimdiki İdil-Ural Tatarları Suvar, Sibir, kısmen Hunlar ve İdil Bulgarları ile XII. yüzyılda Türkistan'dan bu bölgeye gelen Kıpçak Türklerinin torunlarıdır. Bulgar Türkleri VI. yüzyılda İdil-Ural bölgesine yerleşmeye başlamış ve VII. yüzyılda bu bölge tamamen bir Türk yurdu hâline gelmiştir 8 .
Klâsik Türk Nesrinde Ses ve Anlam İlişkileri Hakkında Bir Metin İncelemesi: Tazarrûnâme Örneği
Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2005
This study examines a passage from TAZARRUNAMA which is known as one of the typical examples of Classical Turkish prose that shows some of the characteristics of its period’s poetical style on its relation with sound arrangements. The relation between “reel” and “irreel” structures which are the basis of a text is going to be dealt with according to the “ontic” aesthetic patterns. In this kind of lyrical texts called as artistic prose, not only emotions, but also thoughts can be seen. On the other hand, some suggestions are opened for discussion about whether it is “objection” or it is “objectivation” with regards toTAZARRUNAMA’s scale of aesthetical value judgments.
TÜRKÇE ÖĞRENEN BOŞNAK KONUŞURLARININ TÜRKÇE ÜNLÜ ÜRETİMİ
TÜRKÇE ÖĞRENEN BOŞNAK KONUŞURLARININ TÜRKÇE ÜNLÜ ÜRETİMİ, 2021
Diller, çeşitli sesbirim özellikleri ve bu sesbirimlerin kurduğu birliklere dayalı farklı sesletim özellikleri ile diğer dillerden ayrılır. Sözcükler arasında anlam farklılıklarına yol açan sesbirimlerin bir kısmı dünya dillerinin tümünde bulunurken kimi sesbirimler yalnızca belirli dillere özgüdür. Diller arasındaki bu benzerlik ve farklılıklar yabancı dil öğrenim sürecinde belirleyici nitelik taşımaktadır. Bu sebeple, hedef dildeki sesbirimlerin doğru ve anlamlı sesletimi, başta konuşma becerisi olmak üzere temel dil becerilerinin gelişimi için önemlidir. Bu çalışmada, ana dili Boşnakça olan 15-20 yaş aralığındaki 25'i kadın 15'i erkek 40 konuşurun Türkçe ünlü üretimleri incelenmiştir. Boşnak konuşurların Türkçe ünlü üretimleri Praat (Boersma ve Weenink, 2020) programı ile çözümlenmiş, R dilinde IPA değerleri ile şekillendirilmiş ve katılımcıların Türkçe ünlüleri üretimleri R programlama dili çerçevesinde yorumlanmıştır. Araştırmanın sonuçları temel seviyedeki Boşnak konuşurların Boşnak alfabesinde bulunmayan Türkçeye özgü /ı/, /ö/, /ü/ sesbirimlerini doğru seslendiremediklerini; özellikle ötümlü ses çevresindeki ünlüleri olması gerekenden daha geride eklemlediğini göstermektedir. Buna göre çalışmadan elde edilen sonuçlar bulgular ve sonuç bölümünde detaylı bir biçimde açıklanmıştır.
Klasik Türk Nesrinde Ses ve Anlam İlişkileri Hakkında Bir Metin İncelemesi: Tazarruname
DergiPark (Istanbul University), 2005
Bu çalışmada, ses düzenlemelerinin anlam alanı ile ilişkilerinde, bir yönüyle döneminin şiir tarzına çok yakın özellikler gösteren Klâsik Türk nesrinin, en tipik örneklerinden biri olarak bilinen Tazarrûnâme'den bir pasaj incelenmektedir. Metni oluşturan temelde iki ana tabaka olan ön yapı ile arka yapı arasındaki ilişki, bir ontik-estetik münasebetler örgüsü dahilinde ele alınmakta, artistik nesir şeklinde adlandırılan bu tür lirik metinlerde, çok kuvvetli bir duygu yönü olduğu kadar, düşünce yönünün de bulunabileceği fikrinden hareketle, bir tahlil tecrübesi dikkatlere sunulmaktadır. Diğer taraftan, Tazarrûnâme'nin, estetik değer yargıları skalasında, objeksiyon mu, objektivasyon mu olduğu konusunda, bazı teklifler de tartışmaya açılmıştır.
KAZAK ÖĞRENCİLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİ ÖĞRENİRKEN VOKAL SESLERİN KULLANIMINDA KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR
Bireylerin anadiline yakın akraba dillerden birini öğrenirken olumsuz transfer sorunu yaşadıkları bilinen bir gerçektir. Doğal olarak Türkçe öğrenen Kazak öğrencilerin bu sorunu yaşamaları ve özellikle vokal sesleri yazarken ve okurken değişik hatalar yap-maları kaçınılmazdır. Kazak öğrenciler hangi vokal seslerin yazımında ve okunmasın-da ne tür yanlışlar yapmaktalar ve bunların çözümü nedir? sorusu bu çalışmanın temel problemidir. Nitel araştırma bağlamında gözlem yoluyla Türkçe öğrenen A2 seviyesindeki 77 Kazak öğrenciye uygulama yaptırılmıştır. Alan yazın taranarak 10 metin üzerinde uzman görüşü alınarak karar kılınmış ve metinlerin ön uygulaması gerçekleştirilmiştir. Araştırmacı tarafından ilk olarak belirlenen metinler dikte ettiril-miş sonra sesli olarak okutturularak ses kayıtları yapılmıştır. Elde edilen veriler araştırmacı tarafından çözümlenerek Kazak öğrencilerin vokal seslerin yazımı ve o-kunmasında yaptıkları hata sıklıkları vokal seslerde görülen ses hadiseleri kapsamında sınıflandırılmıştır. Elde edilen bulgulara göre öğrencilerin vokal uyumu, vokallerde inceleşme, kalınlaşma, düzleşme, yuvarlaklaşma, darlaşma, genişleme, vokal konso
Kazan Tatar Türkçesinde “Vatan” Konulu Atasözleri Üzerine
14. ULUSLARARASI DÜNYA DİLİ TÜRKÇE SEMPOZYUMU, 2022
Atasözleri, Türk sözlü kültürünün önemli ürünlerindendir. Geniş halk kitlelerinin yüzyıllar boyunca geçirdikleri deneyimlerden ve bu deneyimlere dayalı düşüncelerden meydana gelen atasözleri milletlerin ortak değerlerini, geleneklerini, inançlarını ve hayata bakış açılarını yansıtırlar. Atasözleri, atalarımızın tecrübelerinin, düşüncelerinin bir mantık süzgecinden geçirildikten sonra sözlerde yaşam bulmuş halidir. Her milletin geçmişinde edindiği deneyimlerinden oluşan kendilerine has pek çok atasözü vardır. Çok geniş bir coğrafyaya yayılmış olan Türk boylarının da atasözleri bakımından oldukça zengin olduğu görülmektedir. Bu Türk boyları içerisinden Kıpçak koluna dâhil olan Kazan Tatar Türklerinin atasözlerinde de bu kültürel zenginliğin ortaya çıktığı görülmektedir. Kazan Tatarları 1552 yılında Kazan Hanlığının Ruslar tarafından ele geçirilmesinden itibaren bağımsızlığını geri almak için çabalayan bir Türk boyudur. Rus himayesine girdiği günden beri Tatarlar üzerinde pek çok art niyetli politika uygulanmıştır. Önce Rus Çarlığı ve devamında ise Sovyetler Birliği dönemi, Tatar toplumuna maddi ve manevi çok büyük zararlar verir. Özellikle Sovyetler Birliği döneminde Tatar Türkçesiyle eğitim veren okullar kapatılır, eğitim Rusça yapılır ve bütün kurum ve kuruluşlarda Rusça zorunlu hale getirilir. Milletle, vatanla, bağımsızlıkla ilgili yazılar yazan, halkı bilinçlendiren pek çok aydın sürgün edilir, ajanlıkla suçlanır, bölücülükten suçlanır ve ölüme mahkûm edilir. Tatarlar, dini ve dili yok sayılarak Sovyet tipi insan şekline büründürülmeye çalışılır. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra özerklik hakkı elde eden Tataristan, Rusya’ya bağlıdır ve çeşitli Tatar grupları da Rusya Federasyonu içinde dağınık olarak yaşamaktadır. Uzun yıllardan beri bağımsız olamayan ve ağır tarihî şartları dolayısıyla Kazan Tatar Türklerinin sözlü kültür ürünü olan atasözlerinde vatan kavramı sıkça yer almıştır. Tatar halkının atasözlerinde vatanla ilgili “Cirsĭz-yortsız il bulmıy, aşsız-susız kön bulmıy”, “Üzĭm öçĭn tuganmın ilĭm öçĭn ülermĭn”, “Ataŋ da cir, anaŋ da cir” gibi vatanla ilgili pek çok atasözünün bulunması, vatan mefhumunun ve bağımsız bir vatana sahip olmanın önemini ortaya koyar. Bu bildiride, Kazan Tatar Türklerinin vatan konulu atasözleri ele alınacak ve konu üzerine bir değerlendirme yapılacaktır.
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Türkoloji Dergisi, 2019
Anthroponomies are frozen words which aren’t felt contact with their basic meanings. These words would be name for human or another alives via their central and concrete meanings. The basic meaning of anthroponomies that constitutes the name of a person, does not revive in our minds. However, it is an unchanging fact that the names of the people are composed of words which have meanings on social, cultural values and individual ideals. Slangization is the use of a word in a new meaning in a group by deducting the meaning it from the general language. Especially, slangization consist of euphemism and taboo words. Some anthroponomies are given new meanings and could have been slang by social groups. Sometimes, some anhroponomies don’t indicate an euphemism meaning. They can provision a common meaning in general language. This kind of uses should not be accepted as slangization of anthroponomies. We need to accept person names expressing general concepts as conceptualizing instead of slangization. For example; While the word Mehmet is used as a person name, it is also seen as meaning of “Turkish soldier, a member of the Turkish Army”. It has conceptualized as Mehmetçik in general langauge. It has been done a different analysis for conceptualized anthroponomies and the examples for conceptualized anthroponomies are presented in this study. Also, In this study some classifications were made on various issues like concept areas, origins, gender distinctions, symbols of the person names located in slang dictionaries. Actual contributions are made to the Turkish slang dictionary.