Błękitna humanistyka: kultura, sztuka i wspólnota (original) (raw)

2021, Przegląd Kulturoznawczy

Czasowa rozciągłość istnienia wody na Ziemi mieści się daleko poza skalą historyczną humanistyki środowiskowej, która od momentu włączenia w swoje dyskursy pojęcia antropocenu-nieodłącznego od refleksji nad zmianami klimatycznymi i katastrofą ekologiczną-pozwala nam błyskawicznie zrelatywizować obecność homo sapiens na Ziemi. Krótkie, lecz intensywne trwanie błękitnej humanistyki, czerpiącej między innymi z humanistyki ekologicznej, pozwala zwrócić naszą uwagę na podstawowy fakt, że choć żyjemy na planecie w 70% zajmowanej przez oceany, których historia liczy setki milionów lat, to nasze wyobrażenia wody w dużej mierze sformatowane zostały przez kategorie późnego kapitalizmu 1. Symbolem największego absurdu wytwarzanej przez niego kultury konsumpcyjnej stała się butelkowana woda mineralna 2. Błękitna humanistyka (humanistyka oceaniczna, nowa morska humanistyka) to stosunkowo nowy i wartko rozwijający się obszar badań, których przedmiotem jest woda. Na wielu płaszczyznach ma nam ona uzmysłowić splot fundamentalnego pozaludzkiego czynnika planetarnego, jakim jest woda, ze wszystkimi obszarami życia. Ma także wytrącić nas z postawy określonej przez Ewę Bińczyk marazmem antropocenu 3. Marazm taki zagościł również w zbiurokratyzowanym systemie kształcenia na poziomie uniwersyteckim, pozostawiającym niewiele miejsca na przeżycie, sposobność zbliżenia się do przedmiotu badań czy entuzjastycznego zajęcia się sprawami innymi niż ludzkie. Posthumanizm okazuje się dziś jedną ze strategii przetrwania w opresyjnych czasach, w których zmagamy się nie tylko z konsumpcyjnym, indywidualistycznym nastawieniem do natury, ale także próbami politycznej instrumentalizacji nauki. Kwestie te rzutują na recepcję błękitnej humanistyki w naszej części świata, skłaniając do przyjrzenia się jej możliwościom, lokalnym wyzwaniom, ale także napotykanym ograniczeniom, do czego powrócę w dalszej części wprowadzenia.