Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Ankara’daki Spor Yapıları (original) (raw)

2024, T.C Maltepe Üniversitesi

Erken Cumhuriyet dönemi Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı ve güçlendirildiği, devlet ideolojisinin şekillendiği bir dönem olarak tanımlanabilir. Bu dönemde ülkenin her yönden kalkınması hedeflenmiş, çağdaşlaşma düşüncesi hızla yayılmaya başlamış, birçok alanda değişimler ve dönüşümler gerçekleştirilmiştir. Cumhuriyet ile birlikte başkent olan Ankara’ya bakıldığında, bu anlamda dikkate değer uygulamalar söz konusudur. Kentin inşa edilme sürecinde rasyonel yaklaşım ve çağdaş ilkeleri benimseyen, ağırlıklı olarak Almanca konuşulan ülkelerden davet edilen yabancı mimarlar ve kent plancıları görev almıştır. Birçok kamusal yapı ve meydanlar üretilmiştir. 20. yüzyıla doğru günden güne gücünü kaybetmeye başlayan ve zamanla yıkılma noktasına gelen Osmanlı İmparatorluğu, 1900’lü yılların başlarındaki savaşlarda büyük kayıplar yaşamıştır. Nüfus savaşlar, yoksulluk, salgın hastalıklar gibi çeşitli nedenlerden dolayı oldukça azalmış durumdadır. Bu doğrultuda Cumhuriyet ile birlikte halk sağlığına ilişkin çeşitli politikalar geliştirilmiş, uygulanmaya başlanmış, güçlü ve sağlıklı bireylerin yetiştirilmesi hedeflenmiştir. Bu hedefin gerçekleştirilmesinin ülkenin sosyal, ekonomik ve askerî yönlerden kalkındırılmasında etkili olacak faktörlerden biri olduğuna inanılmıştır. Dönem içerisinde söz konusu alanlarda kalkınma, gençlerin birtakım düşünsel ve fiziksel becerilerini geliştirmekle ilişkilendirilmiş ve projelendirilen tüm eğitim kurumlarında spor alanları kurgulanmıştır. Bunun yanı sıra, Cumhuriyet’in ilk yıllarından beri topluma spor yapma, çeşitli spor disiplinleriyle tanışma ve spor faaliyetlerini seyretme imkânlarını sunan, halkın kullanımına açık, çağdaş spor alanları da kent planlarında yer almıştır. Bu çalışma kapsamında yeni kurulan Cumhuriyet ile birlikte Ankara’nın başkent olma süreci, erken Cumhuriyet dönemindeki mimarlık ortamı, bu dönemde Türkiye’ye gelip faaliyet gösteren yabancı mimarlar ve onların eserleri, düzenlenen mimari proje yarışmaları ve yeni imar planları ile özellikle başkentte tasarlanan ve inşa edilen spor yapıları ele alınmıştır. Ankara’da erken Cumhuriyet döneminde inşa edilen 19 Mayıs Stadyumu ve Ankara Hipodromu, Atatürk Orman Çiftliği’nin spor alanları, Gençlik Parkı ve Ankara Paraşüt Kulesi olmak üzere toplamda dört yapı detaylı bir biçimde incelenmiş, bu yapıların Cumhuriyet’in kuruluş ve gelişme süreçlerinde sağlıklı nesiller yetişmesindeki önemi, dönemin kent ve mimarlığı ile bağlantıları ve kente etkileri irdelenmiştir. Sonuç olarak; Cumhuriyet’in ilk yıllarında, savaştan çıkmış bir toplum ve yıkılmış bir devletin yerine büyük zorluklarla kurulmuş yeni bir devlette spor faaliyetlerine ve çağdaş spor yapılarının inşasına önem verildiği ve devletin maliyetli olsalar bile özellikle başkentte spor yapılarının inşa edilmesi için bir şekilde bütçe ayırabildiği tespit edilmiştir. Gençler başta olmak üzere halk, spor yapmaya teşvik edilmiştir. Yeni yönetimin merkezi olan başkent Ankara, belirli bir süre boyunca ülkenin spor alanında da bir anlamda merkezi olmuş, milli bayramlar ve resmî geçit törenleri 19 Mayıs Stadyumu ve Ankara Hipodromu’nda yapılmıştır. Ulusal ve uluslararası ölçüde birçok etkinlikte spor faaliyetlerine ilişkin dikkat başkentte yoğunlaşmıştır. Bu çalışmada ele alınan, Türkiye Cumhuriyeti ideolojisinin bir parçası olarak nitelendirilebilecek olan söz konusu yapıların günümüzde bir kısmı yıkılmış, kalanlar özgün halini koruyamamış veya temel işlevlerinden uzaklaşmıştır. Bu durum ise spor yapılarının niteliklerinin ve sporun anlamının Türkiye Cumhuriyeti’ndeki yerinin tekrar sorgulanması gerektiğini akla getirmektedir.