"Söz Varlığımız Erozyona Mı Uğruyor?" Sorusuna Yönelik Uygulamalı Bir Araştırma (original) (raw)

Yozgat tan Derlenen Türk Mânilerinin Söz Varlığı Üzerine Bir Araştırma

Journal of Business Management and Economic Research, 2018

Bu çalışmada, Yozgat ilinin Sorgun ilçesinde yaşamakta olan bir kişiden derlenen mânilerin söz varlığının ortaya konması amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında toplam 109 metin elde edilmiştir. Bu metinler, mâni söyleyen kişiyle bizzat görüşülerek yazıya geçirilmiştir. Toplam 895 kelimeye sahip olan metinlerin kelime sıklığı, sıklık programı aracılığıyla elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre metinlerde en çok isim soylu ve görevli kelimeler tespit edilmiştir. Bunları fiiller ve fiilimsiler izlemiştir. En fazla çeşitlilik isim soylu ve görevli kelimelerde gözlenmiştir. Bunu yine fiiller ve fiilimsiler takip etmiştir. İsim soylu ve görevli kelimelerden en çok "ben" zamiri kullanılmıştır. En sık kullanılan fiil "ol-" dur.

Söz Varliği Termi̇noloji̇si̇ Üzeri̇ne Bi̇r Anali̇z Çalişmasi

2016

Ana dili ogretiminde soz varligi terminolojisinin ele alindigi bu calismada, ana dili ogretimi literaturunden derlenen ve bu alandaki akademik calismalarda kullanim sikliginin yuksek olmasi gerektigi dusunulen 25 kavram uzerinde durulmustur. Calisma kapsaminda, ana dili ogretiminde soz varligi alanini egitimsel alanda aktif kilabilecek ve bu baglamda ortak bir terminoloji dili olusturmada hareket noktalari olarak kabul edilmesi gereken “Kelime, Kavram, Terim, Kelime Hazinesi, Derlem, Kelime Ailesi, Kavram Alani (Dil Alani), Kelime Kalitesi, Kelime Sikligi, Kelime Yayginligi, Kelime Turu, Alici Kelime Hazinesi, Uretici Kelime Hazinesi, Derinlik, Genislik, Agirlik, Anlam Alani, Anlam Degeri, Alt Anlamlilik, Kronem Farki, Sozluksel Alan, Zihinsel Sozluk, Sozlukbirim, Bicimbirim” kavramlari uzerinde durulmustur. Yukarida siralanan terimler, Turkcenin ana dili olarak ogretiminde ve soz varligi calismalarindaki islevleri cercevesinde ele alinmistir. Soz varligi uzerine yapilan arastirmala...

Söz Varlığını Tespit ve Geliştirme Projesi (Poster Sunumu-2)

Yabancılara Türkçe Öğretimi Üzerine Araştırmalar, 2016

Türkiye, bölgesinin ve dünyanın önemli ülkelerinden biri olma yolunda yükselişe devam ederken Türkçe de gerek bölgesinde gerekse de dünyada öğrenilme zorunluluğu ve gerekliliği artan önemli dillerin başında yer almaktadır.

Söz Varliğini Beli̇rlemeye Ve Geli̇şti̇rmeye Yöneli̇k Araştirmalarin Değerlendi̇ri̇lmesi̇

2018

Dil, hem birey, hem de toplum icin en etkili iletisim aracidir. Insanin duygu ve dusuncelerini ifade etmesi, baskalariyla iletisim kurmasi, kulturunu gelecege tasimasi dil araciligiyla mumkun olmaktadir. Bu nedenle dil ogretimi onem tasimaktadir. Kisi, edindigi sozcuklerle ana dilini kullanmaktadir. Ana dilin dogru, etkili ve guzel kullanimi da kisisel soz varliginin zenginligi ile mumkun olmaktadir. Bu acidan okul oncesi donemden itibaren soz varligini zenginlestirecek calismalarin yapilmasi ve gerekli materyallerin de bilimsel olcutler isiginda hazirlanmasi gerekmektedir. Dil ve zihinsel becerilerin gelisiminde kilit rol oynayan soz varliginin kazandirilmasinda Turkce ders kitaplarinin ve ogrenme ortaminda kullanilan strateji, yontem ve tekniklerin rolu buyuktur. Bu calismada da egitim alaninda soz varligini belirlemeye ve gelistirmeye yonelik lisansustu calismalarin degerlendirilmesi amaclanmistir. Arastirma, betimleyici bir calisma olup veriler dokuman incelemesi yontemi ile top...

Ortaokula Yönelik Söz Varlığı Araştırmalarının İncelenmesi: Tezler

Ders/çalışma kitaplarının öğrencilerin söz varlığına ne ölçüde katkı sağladığı, öğrencilerin ders kitaplarında yer alan söz varlığının ne kadarını kullanabildiği bazı araştırmalarla ortaya konmaktadır. Bunların bir bölümünü yüksek lisans ve doktora tezleri oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı sözcük öğretimi konusunda hazırlanmış yüksek lisans ve doktora tezlerini konu, yöntem gibi başlıklar altında sınıflandırmak ve tezler ile ulaşılan bulgu ve sonuçları betimlemektir. 6-7-8. sınıf öğrencilerine yönelik tezlerle sınırlandırılan bu çalışma kapsamında tarama yöntemi ile 37 adet lisansüstü teze ulaşılmıştır. Doküman analizi ile toplanan veriler, önceden hazırlanan tez inceleme formuna göre düzey, yıl, üniversite adı, enstitü adı, konu, çalışma grubu/örneklem, yöntem, model, veri toplama aracı, veri analizi ve incelenen tezlerde ulaşılan bulgu ve sonuçlar bakımından incelenmiştir. İnceleme sonucunda elde edilen veriler, nicel ve nitel olarak betimlenmiştir. İlgili alanda, tez çalışmalarının sayısının giderek azaldığı, özellikle doktora çalışmalarının az sayıda olduğu, çalışmaların veri toplama yöntemlerinde karşılaştırma yapmayı zorlayacak farklılıkların olduğu ulaşılan sonuçlardandır.

Söz Edimi Kuramına Genel Bir Bakış ve Eğitim Ortamlarında Kullanımı: Diksiyon De

Turkish studies, 2017

The purpose of the this study is to explain the historical period of speech act theory, to define how to use this theory in educational settings and specifically to propose an activity for the diction courses, which are offered as selective courses. In accordance with this purpose, the aspect of the period, which starts with Austin (1962) and continues with Searle (1969, 1989) is explained. The speech act theory explains how certain acts are formed in certain contexts while in some utterances speech act verbs are explicitly used and in some utterances speech act verbs are not explicitly used. At this point, correctly coding and analyzing the communication between receiver and transmitter is rest upon the correctly explication of the speech act in question no matter if it is in written or verbal linguistic performance. If the same fact coded linguistically in different forms, different linguistic values appear. Therefore, if all the candidate teachers in education faculties have information about the theory, the quality of the communication that they will establish with their students will be increased and it will provide/support students to internalize the fineness of speech act theory, as well. The speech act contexts of request, apology, compliment, rejection, and complaint that are prepared as an example activity to be used in diction courses will assist to understand the aspects of the theory in practice. On the other hand, it is thought that it will be useful to add some course contents the topics like 'Speech Act Theory in Written/Oral Communication', 'Speech Acts in Written/Oral Communication'...etc. at the education faculties, especially at the Programmes of Turkish Language Teaching.

Ebubeki̇r Eroğlu’Nun Seçme Şi̇i̇rleri̇nde Söz Varliği Açisindan Deyi̇mler

the Journal of Academic Social Sciences

Dil, içerisinde taşıdığı söz hazinesi ile gücünü ortaya koyan bir müessesedir. Dillerin söz varlığının tespiti, kelime dünyasının gösterilmesi bakımından son derece önemlidir. Bir dilin söz varlığı içerisinde deyimler, atasözleri, ikilemeler, sıfatlar, kalıp sözcükler, kelime grupları gibi büyük zenginlikler barınmaktadır. Söz varlığı içerisinde değerlendirilen deyimler, önemli dil unsurları arasında sayılabilir. Türk dili uzun yıllar kullanılagelen köklü bir dil olduğundan bünyesindeki sözcük çeşitliliği ve söz varlığı azımsanmayacak düzeydedir. Dilin bu zenginlikleri tüm kullanıcılar, bakımından bir avantaj olarak değerlendirilir. Günlük hayatta her kesimden insanın kullandığı deyimleri, şairler de şiirlerinde sıkça kullanmaktadır. Bu çalışmada Türk edebiyatında uzun yıllardır şiirleri ve düz yazılarıyla tanınan Ebubekir Eroğlu'nun 12 adet seçme şiiri üzerinden deyimler konusu incelenecektir. Eroğlu şairliği, yayıncılığı ve düşünce insanı kimliği ile Türk dili ve edebiyatı bakımından zengin içerikli yayınlara imza atmış bir isim durumundadır. Çalışmada öncelikle şairin hayatı ve edebî kişiliği hakkında kısa bir bilgi verilecek, sonrasında Eroğlu'nun seçme şiirlerinde deyimler konusu ayrıntılandırılacaktır.

Enez İlçesi ve Yöresi Ağızlarının Söz Varlığı Üzerine Tematik Bir İnceleme

Enez Kitabı, 2023

Ağız araştırmaları Türk dili ve kültürüyle ilgili çalışmalarda önemli bir yer tutmaktadır. Bu alana ait araştırmalar ağız özelliklerini büyük ölçüde muhafaza eden yaşlı nüfusun giderek azalması sebebiyle günümüzde daha da önem kazanmış durumdadır. Bunun bilinciyle ağız çalışmaları alanında eskiye göre büyük ilerlemeler kaydedildiği ve konuyla ilgili literatüre bakıldığında Türkiye Türkçesi ağızlarının önemli bir kısmı üzerine derleme çalışmalarının gerçekleştirildiği görülmektedir. Bu derlemeler belli bir bölge ağzı üzerine gerek dil gerekse folklor ile ilgili yapılacak farklı konulardaki çalışmalara kaynaklık etmesi yanında bölgeye ait söz varlığının kayıt altına alınması bakımından da son derece önemlidir. Bu çalışmada Edirne iline bağlı bir ilçe olan Enez ve yöresi ağızlarının söz varlığının tespiti ve tematik olarak tasnifi ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Çalışma kapsamına sadece isim kategorisinde değerlendirilen sözcükler dâhil edilmiştir. Çeşitli ağız sözlükleri ve yöreyle ilgili daha önce derlenmiş metinlerin taranmasıyla elde edilen isim, sıfat, zarf ve ünlem türündeki sözcükler tematik bakımdan sınıflandırılarak değerlendirilmiştir. Ayrıca çalışmada yöre ağzında kullanımına rastlanan deyim, ikileme, kalıp söz, beddua gibi kelime gruplarına da yer verilmiştir. Bu dilsel veriler ışığında yöre halkının ağız özellikleri ve genel söz varlığı yanında yaşam biçimleri, geçim kaynakları, inançları, yaşadıkları coğrafya gibi kültürlerine dair pek çok şey üzerine çıkarımlar yapılmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Enez, Ağızlar, Söz Varlığı, Tematik

Türkçede Söz Oluşum Yollarından Biri: Güncelleme

Dillerin söz varlığındaki sözcüklerin yapıları bakımından incelenmesi, o dillerin söz türetme özelliklerini ve niteliklerini ortaya koyar. Türkçenin söz varlığı bu bakış açısıyla incelendiğinde söz varlığının büyük bir bölümünün ad veya fiil köklerine getirilen son eklerle yapılmış eklemelerden oluştuğu görülür. İki veya daha fazla sözcüğün bir araya gelerek yeni ve farklı bir kavramı karşılayacak yeni sözcükler oluşturmasıyla birleştirme yoluyla yapılan birleşik sözcükler, iki veya daha fazla sözcüğün başharfleştirmesiyle, belirli ses öbeklerinin karmasıyla veya kırpmasıyla elde edilen kısaltmalar Türkçenin söz yapma yollarındandır. Her dilde olduğu gibi diğer dillerden yapılan ödünçlemelerle de Türkçenin söz varlığına çeşitli dillerden sözcükler katılmıştır. Bu söz yapma yollarının yanı sıra yerlileştirme, örnekseme, tür değiştirme, ikileme, uydurma ve yeni öge, titremleme, genelleşme, eksiltme, derleme ve tarama, geri oluşum ile Türkçenin söz varlığına az veya çok sözcük katılmıştır. Bu söz yapım yolları içerisinde yerlileştirme başlığı altında ele aldığımız ancak kaynakları ve yöntemleri bakımından bazı yönleriyle ondan ayrılan söz oluşum yollarından biri de güncellemedir. Ödünçlemelerin ses, anlam ve yapı bakımından alıcı dilin özelliklerinin etkisinde yerlileştirilmesi söz konusu olabildiği gibi köken yakıştırma (folk-etymology) yoluyla alıcı dilin söz varlığı ögelerine benzetilmesi de sıkça karşılaşılan bir dil olayıdır. Gündelik dilde sıkça karşılaşılan ancak ödünçleme olduğu için anlamı çözümlenemeyen, ölçünlü yazımı ve söylenişi bilinemeyen sözcüklerin tamamı veya bir bölümü konuşurun anlamını, söylenişini en iyi bildiği, sesçe ona en yakın, anlamca da az veya çok örtüşen bir sözcükle değiştirilir. Örneğin Fransızcadan ödünçleme “giysi dolabı” anlamındaki gardırop (garde-robe <garde “koruma” + robe “giysi”) sözü halk dilinde daha yaygın bilinen gar ve dolap sözleriyle birleştirilerek ‘gar gibi büyük dolap’ anlamındaki köken yakıştırmasıyla gardolap biçimine dönüştürülmüştür. Ödünçlemenin tümü olmasa bile sesçe ve anlamca örtüştürülebilen bir bölümünün daha yaygın bilinen bir söze değiştirilmesi de sıkça görülür. Fransızcadan ödünçleme eşofman (<échauffement) “ısıtma, kızdırma; vücutta ateşlenme; peklik; ekşimeye yüz tutma”) Türkçede “spor çalışmalarında giyilen, pamuklu veya sentetik kumaştan yapılan iki parçalı giysi” karşılığında kullanılmaktadır. Başlangıçta eşofman elbisesi biçiminde Türkçede kullanılan birleşik sözdeki eşofmanın zamanla “giysi” anlamına geldiği sanılarak elbisesi bölümü eksiltilmiş böylece kelime bugün Türkçe Sözlük’te belirtilen anlamını almıştır. Bu uygulama Türkçe sözlerin oluşumunda da kullanılmaktadır. Türkçe sözlerin unutulması, kullanımdan düşmesi sonucunda daha yaygın bilinen ve kullanılan, sesçe, anlamca, yapıca benzer sözcüklerle değiştirildiği görülmektedir. Bildiride bu söz oluşum yolu çeşitli örneklerle ele alınmıştır.