SEMA ÇETİN BAYCANLAR 1 AHMET HAMDİ TANPINAR'IN HUZUR ROMANININ DÜŞÜNSEL ARKA PLANI: EDEBİYAT ÜZERİNE MAKALELER (original) (raw)

AHMET HAMDİ TANPINAR’IN “HUZUR ROMANI” ÜZERİNDEN MİMARLIK VE EDEBİYAT İLİŞKİSİ

AHMET HAMDİ TANPINAR’IN “HUZUR ROMANI” ÜZERİNDEN MİMARLIK VE EDEBİYAT İLİŞKİSİ, 2023

Üsküdar is one of the oldest districts of Istanbul and contains many historical monuments built during the Ottoman Period. At the same time, it has been the subject of poems, stories and novels in Turkish literature in every period. Not only the architectural structures of Üsküdar, but also its neighbourhoods, fountains and streets are among the written works of literature. It is known that especially the view of the Üsküdar coast is the subject of many poets' poems. Based on this context, the concept of architecture in literature, which combines two different disciplines, is discussed in many ways in literary works, such as architectural subjects, description of spaces, detailed description of buildings or a character's thoughts on architectural styles. Within the framework of these narratives, the paper will be discussed through Ahmet Hamdi Tanpınar's novel "Huzur", in which he chose Üsküdar as the setting and devoted a large space to it. Tanpınar defines the place in his novel Huzur as follows; He described love and the difficulties of the period and supported it with music. In the work, space is not seen only as a narrative element, but is placed at the center of the text like a main character. He presented the characters' spiritual changes, perspectives, feelings and thoughts by blending them with the setting. Tanpınar examined Üsküdar not only with the eyes of a novelist, but also with the eyes of a historian. In this way, the historical texture and beauties of the district are presented to the reader together. Mosques in the district also took their place in the work, which emphasized the coastline and historical streets. Mihrimah Sultan Mosque, Yeni Valide Mosque, Çinili Mosque are some of the mosques mentioned in the work. Tanpınar tells the reader about Üsküdar from a distance and up close, and brings this district to life with his characters. The inclusion of architectural elements in literature increases the atmosphere, emotion and realism of the work. For this reason, architectural subjects are frequently used in literature and architectural details are described in a poetic language. As a result, the reason why Üsküdar is discussed in literary works is its history, culture and natural beauties, and therefore it can be said that it influenced many artists with both its architecture and literary style. Keywords: Architecture, Literature, Space, Interdisciplinary Interaction, Üsküdar

AHMET HAMDİ TANPINAR'IN ESERLERİNDE AĞAÇ VE ÇİÇEK SEMBOLİZMİ

ÖZ: Şiirleri gibi nesirlerinde de imajist bir üslubu tercih eden Tanpınar'ın en çok anlam yüklediği varlık alanlarından biri de bitkiler, özellikle çiçek ve ağaçlardır. Tanpınar'ın bitkileri mitolojik çağrışımlarıyla kullanmasında, kuşkusuz Güzel Sanatlar Akademisinde verdiği derslerin etkisi büyüktür. Özellikle nergis, incir, nar, sarmaşık, erguvan, zambak gibi çiçek ve ağaçlar mitolojik ve dinî çağrışımlarıyla karşımıza çıkarken gül, çınar, servi gibi bitkilere daha çok Türk kültüründe kazanmış oldukları anlamlar yüklenmiştir. Tanpınar'ın eserlerinde çiçek ve ağaçlar çoğu zaman hayatın devam ettiğini haber verir ve insanoğlunu karamsarlıktan, ölüm düşüncesinden uzaklaştırır. Bazen mimariyi tamamlayan önemli unsurlar şeklinde karşımıza çıkan bitkiler bazen de fert ve cemiyet hayatı söz konusu olduğunda kişinin cinsiyetine, hayat karşısında aldığı pozisyona göre mazmun olmaktan uzaklaşarak yeni anlamlar kazanır.

AHMET HAMDİ TANPINAR'IN HUZUR VE BEŞ ŞEHİR ADLI ESERLERİNDE İSTANBUL'UN İLÇE VE SEMTLERİ

2017

Çok yönlü kişiliğiyle edebiyatımızda önemli bir yere sahip olan Ahmet Hamdi Tanpınar, eserlerini kaleme alırken mekân olarak İstanbul’u seçmiştir. Doğduğu ve hayatının önemli bir kısmını geçirdiği şehir olan İstanbul’un Tanpınar’daki yeri ayrıdır. Deneme olarak kaleme aldığı Beş Şehir adlı kitabında en fazla yeri İstanbul bölümüne ayıran Tanpınar’ın, eski İstanbul dediği Türk İstanbul’a duyduğu özlem eserin dikkat çeken unsurlarındandır. Huzur romanı boyunca ana karakterlerini İstanbul’un semtlerinde dolaştıran Tanpınar, çok sevdiği bu şehre bambaşka bir gözle bakmıştır. Karakterlerin ruh halleriyle İstanbul’un çehresindeki uyumun ön plana çıktığı bu romanda, semtlerin de adeta bir ruhu vardır. Tanpınar, eserlerinde İstanbul’u da bir roman karakteri, canlı bir varlık gibi işlemiştir. Her semtine ayrı anlamlar yüklemiş, her birini karakteristik özellikleriyle birlikte ele almıştır. Semtlerin bu kendilerine has özellikleri insana da yansıyarak, kişinin bulunduğu semte göre hislerinin ve düşüncelerinin değişmesini sağlamıştır. Bu nedenle Tanpınar, kişinin bulunduğu semtten başka bir semte özlem duyabileceğini söylemiştir. Bu yazıda, Huzur romanında ve Beş Şehir’de, İstanbul’un ilçe ve semtlerinin ne şekilde ele alındığı ve Tanpınar’daki yeri incelenecektir.

AHMET HAMDİ TANPINAR'IN MAKALELERİNDE EDEBİ TÜRLER

Ahmet Hamdi Tanpınar, zengin bir bilgi birikimine sahip edebiyat ve sanat hakkındaki değerlendirmeleriyle çok yönlü bir yazardır. Şair, romancı ve edebiyat eleştirmeni olarak kültür tarihimizde önemli eserler vermiştir. Eserlerinde tarih, sosyoloji ve psikoloji gibi bilimlerden faydalanmıştır. Bu makalemizde Edebiyat Üzerine Makaleler adlı eserde toplanmış yazılar incelenmiştir. Eserdeki eleştiri, şiir, roman ve tiyatro türü hakkındaki görüşler ele alınmıştır.

AHMET HAMDİ TANPINAR'IN ABDULLAH EFENDİ'NİN RÜYALARI ADLI HİKÂYESİNDE PSİKANALİTİK MOTİFLER

2019

Bu çalışmada Ahmet Hamdi Tanpınar’ın (1901–1962) Abdullah Efendi’nin Rüyaları (1943) adlı hikâyesini Sigmund Freud’un (1856–1939) öncüsü olduğu psikanaliz ve sonrasında gelişen psikanalitik edebiyat eleştirisi çerçevesinde inceleyeceğiz. Eserin ana karakteri Abdullah Efendi’nin bilinçdışını, rüyalarını ve bastırılmış cinsel isteğini psikanalitik motifler ışığında değerlendireceğiz. İki bölüme ayırdığımız bu tezin ilk bölümünde psikanaliz ve psikanalitik edebiyat eleştirisi hakkında bilgi verilecek ve ikinci bölümünde Abdullah Efendi’nin Rüyaları adlı hikâyenin psikanalitik motifler ile incelenmesi yer alacaktır. Anahtar Kelimeler: psikanaliz, rüya, bilinçdışı, id, ego, süperego