YOLUMUZA IŞIK TUTANLAR: TIP EĞİTİMCİLERİ İÇİN ÖNEMLİ KURULUŞLAR ve BELGELER (original) (raw)

2011, TIP EĞİTİMİ DÜNYASI

Bu derleme tıp eğiticilerinin, sıklıkla karşılaştıkları, destekledikleri ya da başvuru kaynağı olarak kabul ettikleri tıp eğitimi alanının önde gelen rehber, belge, kuruluş, organizasyon ya da aktivitelerini içermektedir. Ülkemizin tıp eğiticilerinde genel bir bakış açısı oluşturmak amacıyla, gerek ülkemizde, gerekse dünyada tıp eğitiminin gelişimine önemli katkıları olan bu rehber, belge, kuruluş ve organizasyonlar hakkında temel bilgiler sunulmaktadır. ABSTRACT This review incorporates leading guides, documents, foundations, organizations or activities in medical education area that are frequently encountered, supported and recognized by medical educators as reference sources and bodies. Basic information about these guides, documents, foundations, and organizations which have provided significant contribution to development of medical education both in the world and in our country is presented with the aim of building a general perspective in the minds of medical educators of our country. GİRİŞ Tıp eğitimcileri, alanlarındaki gelişimlerini sürdürürken birçok eğitim etkinliklerine, akademik çevre ve sosyal ortamlarla bilgi ve deneyim paylaşımına, bilimsel etkinliklere ve kendi araştırmacı kimliklerine başvurmaktadır. Bu etkinlikler yanısıra sürekli mesleki gelişimimizi destekleyen, tıp eğitiminin dünyada ve ülkemizdeki gelişimine katkı sağlayan birçok önemli kuruluş, yapılanma, belge, rehber ve benzeri karşımıza çıkmakta, yolumuzu aydınlatmakta, bizlere ışık tutmakta, bilimsel dayanaklar sunmakta, gelişimimizi desteklemektedir. Bu yazının amacı, alanımızda çok sayıda olan bu kuruluş, belge ve benzerlerin öne çıkanlarına, bir arada, kuş bakışı bakabilmektir. Bu amaçla yazı kapsamında, dünyadan ve Türkiye'den konu edilen her bir kuruluş, belge ve benzerlerinin tarihçeleri, amaçları, etkinlik ve etki alanları, bağlantıları ve benzeri konularında temel bilgiler verilecektir. Kuruluş ve belgeler incelendiğinde tümünün temel amacının, etkinlikleri, savunuları ve önerileri yolu ile halkın sağlığının ve hizmet kalitesinin iyileştirilmesi olduğu görülmektedir. Gerçekte her bir kuruluş ve belge başlı başına ayrı ve uzun birer yazı konusu olmayı, ayrıntılı ele alınmayı, değerlendirilmeyi hak etmektedir. Fakat bu yazının amacı, yorumlara girmek değil, kapsamındakilerin tümünü bir arada, kuş bakışı ele almak olduğu için her birinin sadece temel özellikleri verilmeye çalışılmıştır. Verilen temel bilgilerin, tıp eğitimcileri için hem aydınlatıcı olacağı hem de yeni soruları, daha ayrıntılı araştırmayı ve yeni bağlantılar kurmayı motive edeceği düşünülmektedir. Yazı kapsamında yer alan kuruluşlar ve belgeler, tıp eğitiminde var olanların tamamı olmayıp sıklıkla karşılaşılanlar ve kullanılanlardır. Kuruluş isimleri önce özgün isimlendirmeleri, ardından yaygın olarak karşımıza çıkan ve bilinen kısaltmaları, daha sonra Türkçe karşılıkları ve bazıları da yaygın olarak kullanılan Türkçe kısaltmaları ile verilmektedir. Kuruluşların ele alınış sırasında, kuruluş yılı ile dünya, Amerika, Avrupa ve uluslararası kapsamlı olma niteliği gözetilmeye çalışılmıştır. I -KURULUŞLAR A) Dünyadan World Health Organization (WHO) / Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) (1-5) Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Birleşmiş Milletlere bağlı olan ve toplum sağlığı ile ilgili uluslararası düzeyde çalışmalar yapan bir örgüttür. 1945 yılında kurulma kararı alınmış bulunan ve 1948 yılında oluşturulan anayasası 61 ülke temsilcisi tarafından imzalanmıştır. WHO Anayasası'nın yürürlüğe girdiği tarih olan 7 Nisan her yıl "Dünya Sağlık Günü" olarak kutlanmaktadır. Halen, Türkiye'nin de dahil olduğu 193 ülke WHO'ya üyedir ve 2 ülke de ortak üye durumundadır. Altı bölgesel ofisi (Afrika, Amerika Anakarası, Güney-Doğu Asya, Avrupa, Doğu Akdeniz ve Batı Pasifik) bulunmaktadır. Toplum sağlığını geliştirmek WHO'nun öncelikli görevleri arasındadır. Bunu gerçekleştirebilmek için, sağlık alanında özellikle uluslararası nitelik taşıyan çalışmalarda, projelerde etkin rol almak, uluslararası örgütlerle işbirliği kurmak ve sürdürmek, hükümetlere istek üzerine, sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi için yardım sağlamak, gereksinim duyulan ülkelere sağlık hizmetleri götürmek ve acil Tıp Eğitimi Dünyası Ekim 2011 Sayı 32 32 yardımlar yapmak ya da bunların sağlanmasına yardım etmek, hastalıkların ortadan kaldırılması yolundaki çalışmaları teşvik etmek gibi sağlık ile doğrudan ilgili olan pek çok alanda görev ve sorumluk almaktadır. WHO, Dünya Tıp Eğitimi Federasyonu (WFME) ile oluşturdukları stratejik ortaklık aracılığıyla, tıp eğitiminin geliştirilmesi amacıyla bölge ofisleri ile yakın işbirliği içinde çalışmaktadır. Bu çalışmalar kapsamında, tıp eğitimi reformunun desteklenmesi projesi, akreditasyon sistemlerinin geliştirilmesi, sağlık insan gücü kapasitesinin artırılması, tıp eğitimi kalitesinin geliştirilmesi gibi etkinlikler bulunmaktadır. Yine WFME ile birlikte sürdürdüğü diğer çalışma, WHO'nun geliştirmiş olduğu Tıp Okulları Rehberi (World Directory of Medical Schools) üzerindeki değişikliktir. Bu çalışma ile rehber, sadece tıp okullarını kapsamaktan çıkarılıp, diş hekimliği, fizyoterapi, eczacılık, ebelik, hemşirelik gibi Sağlık Meslek Eğitim Kurumlarını da kapsayacak şekilde genişletilmektedir. DSÖ 1990'da, sağlık alanında adil, maliyet etkin, uygun, nitelikli hizmet gerekliliklerini uygulamaya koyabilecek özelliklere sahip ideal doktor profilini tanımlamak için "beş yıldızlı doktor" (five-star doctor) kavramını ortaya koymuştur. Buna göre bir hekim, hastaya bütüncül yaklaşımla hizmet veren (care provider), sınırlı kaynakların kullanımı için etik ve kanıta dayalı kararlar veren (decision-maker), sağlığı koruma ve geliştirmede iyi iletişimci (communicator), birey ve toplum çıkarını buluşturan, eylemci bir toplum lideri (community leader), toplumun ve sağlığın gelişimi için paydaşlarla yakın ilişki içinde multidisipliner olarak çalışan ve sağlık verilerini uygun kullanan bir yönetici (manager) olmak durumundadır. World Medical Association (WMA) / Dünya Tabipler Birliği/Derneği (DTB) (6-10) Bindokuzyüzkırkyedide Paris'te 27 farklı ülkeden hekimin bir araya geldiği toplantıda, özellikle II. Dünya Savaşı sonrası için çok önem taşıyan, hekimlerin bağımsızlığını güvenceye almak, etik davranışları ve hizmetleri için olası en yüksek standartları geliştirebilmek amacıyla kurulmuştur. Dünya Sağlık Örgütü ve sağlıkla ilgili ulusal yönetimler, birlikler ile işbirliği içerisinde çalışan, uluslararası düzeyde hekimleri temsil eden bağımsız bir kuruluştur. Türk Tabipleri Birliği'nin de arasında bulunduğu 95 üyesi vardır. Finansmanı üyelerinin yıllık katkıları ile karşılanmakta olan birliğin merkezi Fransa'da, Ferney-Voltaire'dedir. Amaçları doğrultusunda, üye birlikleri arasında iletişim, işbirliği için ortam oluşturma, tıp etiği alanında standartları belirleme, hekimlere yönelik rehberler hazırlama çalışmalarını sürdürmektedir. Sağlık alanında insan hakları, hekim ve hasta hakları, hasta güvenliği, insan denekler üzerinde araştırma yapılması, sağlık alanında insan gücü planlaması, ilaçların kötüye kullanımı, aile ve nüfus planlaması, tıp eğitimi, halk sağlığı politikaları oluşturma, iş sağlığı ve güvenliği gibi birçok konuda da ulusal tıp birliklerine ve yönetimlerine rehberlik etmektedir.