SANAYİLEŞME SÜRECİNDE GELENEKSEL OSMANLI ÜRETİM SEKTÖRÜ: TARSUS ÖRNEĞİ (1839-1856) Traditional Ottoman Production Sector in its Process of Industrialisation: The Tarsus Case (1839-1856) (original) (raw)

ÖZ İnsanlık tarihi üretim anlamında tarım ve endüstri gibi iki büyük devrim eşliğinde şekillenmiştir. İnsanoğlunun üretim alanında geçirdiği ilk büyük aşama tarım devrimiyle gerçekleşmiştir. İkinci büyük aşama olan endüstri devriminin yankıları ise tüm dünyada etkisini hissettirmiştir. Bu çalışmanın amacı Avrupa’da endüstri devrimi yaşanırken, Osmanlı topraklarında sınai üretimin hangi boyutlarda olduğu ve bu süreçten etkilenme biçimini incelemektir. Bu etkilerin yereldeki görüntü- sünü ortaya koymak amacıyla da örnek olarak seçilmiş Tarsus kentinde sanayi sektörü ve geçirdiği değişim üzerine odaklanılmıştır. Tarihsel süreçte Tarsus sürekliliğini kesintisizce devam ettirebilen ender Anadolu kentlerinden biridir. Kentin içinde bulunduğu stratejik konum, sahip olduğu verimli topraklar ve zengin hammadde kaynakları buranın her dönem canlılığını sürdürebilen bir yerleşim olmasını sağlamıştır. 19. Yüzyılın ikinci yarısında burada da sınai faaliyetler geleneksel yöntemlerle yapılmaktaydı. Ancak 1838 Osmanlı-İngiliz Ticaret Sözleşmesi sonrasında Osmanlı iktisadi düşüncesi ve ekonomik yapısındaki kırılmalar endüstri sektörüne de yansımıştır. Bu kırılmaların yansımaları- nı Tarsus üretim sektöründe de görmek mümkün olmuştur. Bu çalışmada da Tarsus’ta endüstriyel üretime geçişin arka planında yatan gelişmeler ve alt yapısını oluşturan geleneksel zanaat sektörü ele alınmıştır. İncelenen dönem 1838-1856 arası yılları kapsamaktadır, çünkü; 1860’lardan sonra Çukurova’da pamuk tarımında bir devrim yaşanmış ve beraberinde endüstriyel üretim anlamında da çok büyük ivmeler kazanılmıştır. Bu nedenle yapılan çalışma, kentte yürütülmeye çalışılan ihtiyaca yönelik küçük el zanaatlarının, 1860’lardaki endüstriyel üretimin alt yapısını nasıl oluşturduğunu ortaya koyması açısından önemlidir. Anahtar Kelimeler Sanayi Devrimi, Geleneksel Zanaatlar, Osmanlı Üretim Sektörü, Tarsus. ABSTRACT In terms of production, the history of mankind has been shaped with two great revolutions which are agriculture and industry. Agricultural revolution was the first major step in the field of human production. The industrial revolution, the second major phase in this respect, made its echoes all over the world. The aim of this study is to examine the size of the industrial production in the Ottoman territories and in what ways the otoman empire was affected from the industrial revolution which was simultaneously happening in Europe. In order to demonstrate the local impications of these effects, this study focusses on the In the historical process Tarsus is one of the few Anatolian cities which can city of Tarsus, its industry and the change in its industry. In history, Tarsus is one of the few Anatolian cities which continued its historical continium unceasingly. The strategic location it possess, its fertile soil and rich raw material resources have made the city always an attractive settlement. In the second half of the 19th century, industrial activities was done by conventional methods here. However after the Ottoman-British Trade Agreement in 1838, the break in the Ottoman economic thought and its economic structure have also been reflected to its industry sector. It is possible to see the reflections of these breaks in the manufacturing sector of Tarsus. This study deals with the developments which lie behind the process of industrialization in Tarsus and the traditional craftsmen sector which is the infrastructure of these developments. The period under review covers the years from 1838-1856, because, after the 1860s there had been a revolution in the cotton production in Cukurova and this brought great impetus to the industrial production. Therefore this study is important as it sheds some light on how the need-centered small scale craftsmen which existed in the city, constituted the infrastructure of the industrial production in 1860. Key Words Industrial Revolution, Traditional Crafts, Ottoman Manufacturing Sector, Tarsus.