KARA MURAD PAŞA'NIN BİLİNMEYEN VAKFİYESİ (original) (raw)

SADRAZAM KÖSE MUSTAFA PAŞA’NIN VAKIF ESERLERİ

Mustafa Pasha (v. 1178/1765) who served as a prime ministry in the Ottoman State in XVIII.th century was one of the most important administrators. He was appointed as Grand Vizier for three times in the reigns of various three sultans. Mustafa Pasha who was considered as a Naqshbandi follower because of his construction of three Sufi lodges next to three mosques and place in which a dervish undergoes a period of trial and suffering in Istanbul. Also he constructed a fountain and had mosque repaired in Sofia. He donated Hurpişte and Prespe regions of Manastır county revenues and his shops and his farms which were in Larissa and Elassona for annual costs of these works and salaries of workers who serve in these places.

MÜNİF PAŞA’NIN “KARADAĞ ” RİSALESİ

B ilgi ve teknolojide yaşanan yenilik ve gelişmeler, insan ve toplumlarda önlenemez bir değişime sebep olmakta, önceden toplumlarda ancak yüzlerce yıllık zaman diliminde yaşanabilecek dönüşümler, özellikle dijital çağda çok kısa biz sürede yaşanabilmektedir. Bu hızlı değişim sürecinde öznel olarak insan ve genel anlamda toplumların her alandaki yapısının incelenmesinde sosyal bilimlere önemli görevler düşmektedir. Diğer tarafta ise bilim ve teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin, savaş, göç, salgın hastalıklar, doğal afetler gibi olağan dışı gelişmeler, insanı, toplumu, devlet sistemlerini ve geleneksel uygulamaları hatırlamamızı sağlamaktadır. İnsan ve toplum bilimleri bir taraftan bu günü anlamlandırmaya çalışırken, diğer taraftan da geçmişin birikimlerini günümüze aktararak zamana anlam katmak gayretindedir. Elinizdeki İnsan ve Toplum Bilimlerinde Akademik Araştırmalar kitabı, çağımızın hızlı değişim sürecinde insana ve topluma bir ayna tutmak gayretindedir. Eserde on iki bölüme yer verilmiştir. 19. yüzyıl Osmanlısında Karadağ ve Balkanlar, Osmanlı devletinde hayırsever hekimbaşıların kurdukları vakıflar, Doğu Akdeniz'de deniz yetki alanı meselesine tarihsel bakış, Ukrayna-Azerbaycan-Rusya üçgeninde liminal siyaset, Kıbrıs Türk toponimisi, dijitalleşen medyada gazetecilik, dava halkla ilişkileri, din ve çevrecilik, İslam tarihinde kadın bilginler, kişilik inançları ve sporcular, yabancılaşma kavramı, kent konseyleri üzerine araştırmaların incelenmesi gibi birbirinden kıymetli özgün çalışmalar okuyucuya sunulmuştur. Bu kitabın yayınlanmasına katkı sunan kıymetli bölüm yazarlarına, Livre de Lyon yetkililerine ve emeği geçen herkese teşekkür ederiz.

LALA MUSTAFA PAŞA'NIN KIBRIS'TAKİ VAKIFLARI: VAKIF, İMÂR VE İSKÂN

Tarihte Kıbrıs II, 2017

Kıbrıs'ın fethi, buradaki idari düzenlemeler, adada vakıflar yoluyla imâr ve iskân, nihayet Anadolu’nun Kıbrıs'a yakın sancaklardan adaya nüfus nakli aynı anda birbiriyle bağlantılı olarak sürdürüldüğü söylenmelidir. Bu durum, Osmanlı Devleti için gelenekselleşmiş büyük bir birikimin sonucudur. Sultan II. Selim ve Lala Mustafa Paşa vakıflarının vakfiyeleri incelendiğinde, eyalet merkezi/ merkez sancağın merkezi Lefkoşa’da, tâbi sancakların merkezleri Girne, Magosa ve Baf’ta ve diğer kaza merkezleri olan Tuzla, Limasol, Piskopi, Değirmenlik, Kukla, Hirsofu, Lefke, Omorfo ve Mesarya’daki düzenlenmeler, Anadolu ve Rumeli şehir, kaza ve nahiye yapılanmalarıyla paralellik göstermektedir. “Vakıf- imaret sitesi” şehir imar ve iskânın izlerini, modernleşmenin tahripkâr yansımalarına rağmen, başta Lefkoşa, Girne ve Magosa’da görmek mümkündür. Vakıf- imaret sitesi” şehir modelinin merkezde Lefkoşa kalesi, Selimiye Külliyesi’nin etrafında, Ömeriye Külliyesi şehre büyüme imkânı sağlamış, çarşıda ve mahallelerde oluşan küçük ölçekli yapı manzumeleri ile gelişimini sürdüğü anlaşılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kıbrıs, II. Selim, Lala Mustafa Paşa ve İmâr

KAPTAN-I DERYÂ KAYMAK MUSTAFA PAŞA'NIN İSTANBUL'DAKİ İMAR FAALİYETLERİ

Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2020

Kaymak Mustafa Paşa 18. yüzyılın başlarında Osmanlı bürokrasisi içerisinde farklı görevler üstlenmiş bir devlet adamıdır. Kaptan-ı Derya ve Atlamacı unvanlarıyla da anılan Mustafa Paşa esas şöhretini dönemin sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın damadı olmasıyla yakalamıştır. Anne tarafından ünlü sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, baba tarafından Mısır muhafızı İbrahim Paşa’nın soyundan gelmektedir. Kaymak Mustafa Paşa M.1721 yılında üstlendiği Kaptan-ı Deryalık vazifesini M.1730 yılına kadar sürdürmüştür. Osmanlı tarihinde “Lâle Devri” olarak nitelendirilen dönemin öne çıkan simalarından olan Kaymak Mustafa Paşa M.1730 yılında vuku bulan kanlı Patrona Halil isyanında katledilmiştir. Vakfiyelerinden elde edilen bilgiler ve günümüzde mevcut olan eserleri Kaymak Mustafa Paşa’nın başta İstanbul olmak üzeri Çanakkale, Gelibolu, Denizli, İzmir, Midilli ve Sakız adalarında imar faaliyetlerinde bulunduğunu göstermektedir. Söz konusu eserlerin hepsi Kaymak Mustafa Paşa’nın Kaptan-ı Deryalık vazifesini yürüttüğü dönemde yapılmıştır. İstanbul’un çeşitli semtlerinde inşa ettirdiği eserlerin büyük bir kısmı mevcuttur. Ancak Anadoluhisarı’ndaki yalısı ve Sarı Beyazıd Mahallesi’ndeki konağı günümüze ulaşamamıştır. Mevcut eserlerinden Çengelköy’deki Kuleli Bahçe Mescidi ve Çeşmesi, Üsküdar’daki Kaptan Paşa Camii ve Çeşmesi ile Kasımpaşa’daki cami, mektep ve çeşmesi bu çalışmada ele alınmıştır.

BİR RUMELİ VALİSİNİN EMVÂL-İ METRÛKESİ: MAHMUD HAMDİ PAŞA'NIN MUHALLEFATI

Çalışmamız, Osmanlı Devleti‟nde Rumeli Valiliği sırasında vefât eden Mahmud Hamdi Paşa‟nın 103 numaralı Manastır Şerʻiyye Sicil Defteri‟nde; “Merhûm Mahmûd Hamdi Paşa’nın Muhallefât Defteridir” başlığı altında verilen yedi varaklık kayıtlar ve 9734 numaralı Mâliyeden Müdevver Defteri‟nde; “Kuyudât-ı Muhallefât-ı Müteveffâ Mahmud Hamdi Paşa Vâli-i Rumeli Sâbık” başlığıyla kaydedilen üç varaklık kayıtların incelenmesi ile oluşturulmuştur. Çalışmada öncelikle Muhallefat Defterleri ve Mahmud Hamdi Paşa hakkında genel bilgiler verilecek daha sonra gerek Manastır‟da tutulan muhallefat defteri ve gerekse İstanbul'a götürülerek kaydedilen varlıkları bir değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Paşa‟nın terekesi incelenirken kâtibin otuz ara toplam yaparak düzenlediği bölümlendirme esas alınacak olup bu bölümlerdeki eşyalar ve kullanım yoğunlukları değerlendirilmeye çalışılacaktır. Çalışmada ayrıca Başbakanlık Osmanlı Arşivi‟nde Mahmud Hamdi Paşa‟nın özellikle ölümü ve terekesi ile ilgili kayıtlar da incelenecektir. The study was done with the analysis of seven folio records of Mahmud Hamdi Paşawho died during his service at Rumelia Governorship in Ottoman Empire. The foliowas recorded with the title of “Legacy Book of the Deceased Mahmud Hamdi Paşa”in Monastery Şer‟iyye Court Register of 103 and three folio records with the title of“Legacy Records of the Deceased Mahmud Hamdi Paşa Former Governor of Rumelia” in Continuing Book of Treasury numbered 9734. In the study first of all general information will be given about Legacy Books and Mahmud Hamdi Paşa and then legacy books will be examined. The analysis of the legacy of Paşa will be based on segment arranged by the clerk in thirty sections and his belongings and the density of usage of them will be evaluated. In the study documents especially about the death of and legacy of Mahmud Hamdi Paşa in Ottoman Prime Ministry Records will be analyzed as well.