Türkiye Türkçesinde +DAn Ekli Nesne Ögesi (original) (raw)
Related papers
Yazıtlar Dönemi Türkçesinde Nesne
Dilbilimde Güncel Tartışmalar, 2020, 2020
Bu çalışmada, Yazıtlar dönemi Türkçesinden örneklerle Türkçedeki nesne ve nesnenin imlenmesi, yükleme durumu ile belirlilik, özgünlük, iyelik, gönderim, parçacıllık, sonuçluluk gibi bağlantılı kavramlar tartışılmıştır.
XXI. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri, 2008
Bu çalışmada, Türkçede EÖ-içi çıplak nesne AÖ’leriyle, nesne kaydırımı uygulanan Belirtme Durumu yüklü nesne AÖ’lerinin taşınma karşıtlıkları ele alınmış ve tümce vurgusu için belirlenen eşik-tabanlı çözümleme çerçevesinde, özgül-dışı çıplak nesne AÖ’lerinin taşınmasının odaklama ve tümce vurgusu olgularının birlikte ele alınmasıyla açıklanabileceği, Belirtme Durumu yüklü AÖ’lere uygulanan nesne kaydırımının ise, yapısal Durumlarının eşleştirilmesi amacıyla gerçekleştirildiği iddia edilmiştir.
Karadeniz Araştırmaları, 2012
Suffix +lI that was considered as derivative suffix till now, is actually a case marker having a syntactic function. In this paper, the functions of +lI are analyzed in details with examples in Old Turkic Texts.
International Journal of Languages' Education, 2017
There are some words derived from /+GA/ the formation of denominal nouns in historical and modern Turkic languages. Investigated /+GA/ morpheme, it is shown that it is reduced the meaning of the word. There are four variants (+ka, +ke, +ga, +ge) of this morpheme in General Turkic. +GAy morpheme the extended form of its is used in some Turkic languages in General Turkic. In addition, other languages in Altaic language theory (Mo., Jap., Man. etc.) have been found to be used the /+GA/ suffix. As a result of the investigation, /+GA/ morpheme were grouped under four headings according to functions in historical and modern Turkic languages. 1. /+GA/ derived animal names: karga "crow", koburga "owl", sarıçga "locust", bürgä "flea", kösürKä "mole", çınçırga "sparrow", sirkä "nit", çäkürgä "locust", 2. /+GA/ derived kinship term: anaka "mommy, my mother", avakım "mommy, my mother" (< ava+ka+m), avıçga "old man", kurtga "old woman", abaka "grandfather", agaka "daddy", ebekke "my grandmother", ehekke "my grandfather"; 3. /+GA/ derived adjectives and adverbs: özge "other", başka "other", ber'tke "fine", elekke "early", ça:şka "leisurely, slowly", ürge "always", tışka "quietly", kăptărka "old", kătraka "curly (for hair)", věltěrkke "light; flimsy", yăpălkka "slippery"; 4. /+GA/ derived new noun from noun: yumurtga "egg", çămărkka "circle", çělhe "tongue", yěrke "order", kılga "moustache", birge "together".
Türkçe Sözlük’te +sX Ekinin Kullanımı ve Art Zamanlı Bir Bakış
Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2021
Bu çalışmada; Türkçenin tarihî dönemlerinde kullanılan +sIg ve bu ekin günümüz Türkçesindeki şekli olan +sX gramer kitaplarında tanıklanmaya çalışılmıştır. Türkçenin tarihî dönemlerinde +sX ekinin büyük çoğunlukla benzerlik anlamını vermede kullanıldığı tespit edilmiştir. +sX eki Türkiye Türkçesindeki sözcüğe yüklediği anlama göre; benzerlik ifadesi taşıması, terim ve takım adı oluşturması bakımından üç başlık altında sınıflandırılmıştır.
Bu yazıda, Buddhist Türkçe metinlerde genellikle bir ismi niteleyen ve-gAsUg ya da-gAysUg şekillerine sahip olan-gA(y)sUg ekinin, tarihî Türk dili alanının diğer çevrelerinde yazılmış metinlerindeki tanıkları da göz önünde bulundurulmak suretiyle birleşik bir ek olduğu ve bu bağlamda hangi eklerden meydana geldiği ile günümüz Türk dili alanında, bilhassa Oğuz ve Kıpçak Türkçelerinde yaygınlaşmış olan-AsI gelecek zaman sıfat-fiil ekiyle ilgili olup olmadığı konuları ele alınmıştır.
Türkiye Türkçesinde Bağlama İşlevli De- Fiili
Ilmi Arastırmalar Dil Edebiyat Tarih Incelemeleri, 2007
Türkiye Türkçesinde bağlama işlevli defiili ÖZET: Türkçenin farklı saha ve dönemlerinde pekçok kullanımıyla dikkat çeken fiillerden biri de-fiilidir. Bu fiilin Türkiye Türkçesinde, farklı yapılanmalar içinde bağlama işleviyle de kullanılabildiği görülmektedir. Çoğunlukla, bir sözcüğün tekrarıyla oluşan hem … hem, ister … ister gibi ikili bağlaçlara benzeyen bu yapılanmalar, dilbilgisi çalışmalarında sıralanan bağlaçlar kadar kalıplaşmış değildir. Ancak buna rağmen fiilin temel anlamıyla kullanılmadığı ve bağlama işlevinin belirgin olduğu bu yapılanmalar, söz konusu çalışmaların bağlaçlar bölümünde mutlaka değerlendirilmelidir.
Türkçede Ek Kök Kök Ek Kaynaşmasıyla Ortaya Çıkan Ekler
Eklerin bir kısmının ne zaman ve nasıl ortaya çıktığını belirlemek mümkün olmayabilir. Ancak günümüz Türkçesinde kullanılan bir kısım eklerin, eldeki tarihî metinlerden hareketle nasıl bir oluşumla ortaya çıktıklarını, nasıl bir değişim gösterdiklerini; bir kısmının kelimelerden ekleştiğini, bir kısmının da ek+kök / kök+ek kaynaşmasıyla ortaya çıktıklarını takip edebilmekteyiz. Kelime kökleri ile eklerin kaynaşmasından yeni fonksiyonlu, yeni eklerin ortaya çıktığı görülmektedir. Meydana gelen eklerin bir kısmının, ekleşme sürecini tamamlamış bir kelimeyle bir ekten oluşmasına karşılık; bazıları da; bir kelimenin ekleşme sürecini tamamlamadan bir ekle, veya bir ekin ekleşme sürecini tamamlamayan bir kelimeyle kaynaşarak yeni bir ek oluşturması şeklinde görülmektedir.
Türkiye Türkçesi Ağızlarında -GAl Eki
Öz Oldukça zengin bir yapım eki varlığına sahip olan Türkçede bazı yapım ekleri çok nadir görülür. Dil tarihi boyunca kaydedilen sınırlı sayıdaki örnekler bu nadir yapım eklerinin yapı ve işlevini tespit etmek için yeterli olmamaktadır. Böyle bir durumda başvurulması gereken ilk kaynak ağızlar olmalıdır. Ağızlar bir yazı dilinin unutulan pek çok unsurunu koruması ve yazı diline göre daha zengin gramer şekillerine sahip olması bakımından büyük bir önem taşımaktadır. Tarihî ve çağdaş lehçelerde nadir görülen eklerden biri olan-GAl ekinin yapı ve işlevinin aydınlatılmasında Türkiye Türkçesi ağızlarında yer alan bu ek ile kurulu örnek kelimeler büyük katkı sağlayacaktır.-GAl eki tarihî ve çağdaş lehçelerde birkaç kelimede, Türkiye Türkçesi yazı dilinde sadece tutkal kelimesinde görülmektedir. Ek nadir görüldüğü için ekin yapısı ve işlevi hakkında sadece birkaç çalışmada bilgi verilmiştir. Türkiye Türkçesi ağızlarındaki veriler incelendiğinde ekin-GAn /-AğAn ekleri ile işlev benzerliğine sahip olduğu görülmektedir. Türkiye Türkçesi Ağızlarında bazı kelimelerin aynı anlamda hem-GAl hem de-GAn /-AğAn eki ile türetilmiş biçimlerinin olması bu ekin-GAn /-AğAn ekinden-n >-l değişimi ile geliştiği düşüncesini uyandırmaktadır. Türkiye Türkçesi ağızlarındaki bazı veriler farklı kaynaklardan gelen birden çok-GAl ekinin olabileceğini de düşündürmektedir. Birkaç kelimede ek-GIn /-GUn eki ile aynı işlevde kullanılmıştır. Bazı kelimelerde-k-veya-GA-pekiştirme ekleri ile-l /-Al fiilden isim yapma eklerinin birleşmesinden oluşmuş bir-GAl (-k-Al veya-GA-l) eki de düşünülebilir. Tarihî ve çağdaş lehçelerde nadir görülen bu ek, Türkiye Türkçesi ağızlarında yaklaşık kırk kelime türetmiştir.-GAl eki Türkiye Türkçesi ağızlarında çoğunlukla uygunluk, elverişlilik, aşırılık, kabiliyet bildiren sıfatlar türetmiştir. Aynı zamanda aşırılık, uygunluk anlamı ile birkaç alet adı yapmıştır. Türkiye Türkçesi ağızlarında ekin çoğunlukla tek heceli tabanlara geldiği görülmektedir. Ekin-eğel,-ekel,-ğAl,-ḫal ve-gar yan biçimleri de tespit edilmiştir. Türkiye Türkçesi ağızları, tarihî ve çağdaş lehçelerde nadir görülen eklerin işlev ve yapılarının aydınlatılmasını sağlayacak, Türk dili tarihindeki pek çok sorunun çözümüne ışık tutacak verilerle dolu bir hazinedir. Abstract Turkish has a lot of derivative suffixes but some derivative suffixes are rarely seen. Limited samples recorded throughout the history of language are not sufficient to detect the structure and functions of these rare derivative suffixes. In that case, the local dialects must be the first resource to look at.