20. Yüzyıldan Günümüze “Türk” Kimliği ve Tarih Ders Kitaplarına Yansıması (original) (raw)
Related papers
Meşrutiyet’ten günümüze tarih ders kitaplarında Türk kimliğinin inşası
2014
Bu çalışmada Meşrutiyet döneminden günümüze kadar geçen süreç içerisinde Ortaöğretim kurumlarında okutulan tarih ders kitaplarında Türk kimliğinin inşası konusu ele alınmıştır. Çalışma; Giriş, Ulusun Tanımı ve Kökeni, Ulusçuluk, Bireysel – Ulusal Kimlik İnşası, Kimlik Arayışı: Modernleşme, Kimliklendirme Aracı Olarak Tarih Öğretimi, Yöntem, Bulgular ve Yorum (Tarih Ders Kitaplarında Kimlik İnşası), Sonuç ve Öneriler olmak üzere dokuz bölümden meydana gelmiştir. Çalışmanın literatür kısmında tarih öğretimi – kimlik ilişkisini etkilediğini düşündüğümüz ulus ve ulusçuluk kavramları üzerindeki kuramsal tartışmalarla bireysel kimlik ile ulusal kimlik ilişkisine değinilmiştir. Bu kavramsal çerçeve doğrultusunda bir kimlik arayışı olarak da tanımlayabileceğimiz Osmanlı-Türk modernleşmesine göz atılmış ve Tanzimat’tan itibaren başlayarak Cumhuriyet’in erken dönemlerini derinden etkileyen değişim ve dönüşüm sürecindeki kimlik tartışmalarının hangi bağlamda ele alındığı üzerinde durulmuştur. ...
Erken Cumhuriyet Dönemi’nde “Biz”in İnşası: Tarih Ders Kitapları Üzerine Bir Değerlendirme
Modern ulusal kimlik geleneksel kimlik yerine yeni bir üst-kimliğe ihtiyaç duyar. Ortak kültürel değerler, anılar ve davranış kodları yeniden tanımlanmıştır. Modern ulusal devletler bahsi geçen yeni kimlik ve kültürü kazandırmak için eğitimden yararlanırlar. Özellikle, tarih dersleri bu misyonu temel bir amaç olarak benimsemiştir. Bu çalışmada Türkiye’de 1930’lu yıllardaki lise tarih ders kitaplarında “biz” inşasının nasıl ve hangi amaçlara yönelik inşa edildiği ele alınmıştır. Araştırmada nitel içerik ve doküman analizi kullanılmıştır. Elde edilen veriler, “medenilik söylemi”, “ırk ve köken”, “millî seciye”, “ortak dil” ve “tarihi ve kutsal vatan” temaları üzerinden incelenmiştir. Çalışmada, ulus-devletlerin amaçladığı türdeş toplum için tarih öğretimi vasıtasıyla ortak mekân, köken, dil ve kültürel değerler üzerinden bir birliktelik yaratılmasının amaçlandığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum 1930’lu yılların ruhu bakımından dünyadaki gelişmelere paralel olarak değerlendirilmiştir.
Dünyada Türk İmajı Tarih Ders Kitaplarındaki Durum
Pegem A Yayınları, 2018
Çağdaş tarih eğitimi, gençlerin karmaşık dünyayı anlamalarına yardımcı olmak için, özellikle tartışmalı konuları tarafsız ve dengeli bir şekilde incelemelerini sağlayacak entelektüel becerilerle donatmayı amaçlar. Bu sebeple yazılan ders kitaplarının da ötekileştirmeyen/dışlamayan bir dili ve içeriği benimsemesi beklenir. Bu durum, hem insan hak ve özgürlüklerinin hem uluslararası hukukun hem de çağdaş demokrasinin bir gereği olarak kendini gösterir. Buna karşın tarih ders kitapları, yazıldığı ülkenin/toplumun egemen görüşlerini mutlaka yansıtır. Bu, bazen doğrudan kalıp yargıları içerirken, çoğu zaman çok katmanlı sosyo-kültürel ve tarihsel temeller üzerine inşa edilen komplike bir anlatımla sunulur. Son derece kompleks ve interdisipliner materyaller olan tarih ders kitapları, ülkelerin hem kendi hem de ötekilerine dair imge ve bir anlamda bunların toplamı olan imajları öğrenmede önemli kaynaklardır. Dünya’da Türk İmajı başlıklı bu kitapta, 38 ülkenin lise tarih ders kitaplarında Türklerin/Osmanlıların nasıl yer bulduğu sorusuna cevap bulunmaya çalışılmıştır. Osmanlı coğrafyası başta olmak üzere, Dünya’nın kuzeyinden-güneyine, doğusundan-batısına kadar pek çok önemli ülkeyi kapsayan çalışma, Dünyada Türk imajının genel bir fotoğrafını ortaya çıkarmayı amaçlamıştır. Bu amaçla Yunanistan, Bulgaristan, Makedonya, Bosna-Hersek, Sırbistan, Hırvatistan, Kosova, Romanya, Macaristan, Polonya, Suriye, Ürdün, Mısır, İsrail, Suudi Arabistan, Ermenistan, Almanya, Danimarka, Avusturya, Fransa, İngiltere, İspanya, Rusya, İran, Çin, Hindistan, Malezya, Endonezya, Japonya, Güney Kore; Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, ABD, Arjantin, Kolombiya ve Avusturalya tarih ders kitapları incelenmiştir. Her bir bölümde, ilgili ülkenin genel eğitim-tarih eğitimi politikalarından kısaca bahisle, Türk ve Osmanlı tarihiyle ilgili konuların nasıl işlendiğine odaklanılmıştır. Olumlu ve olumsuz örneklerinin doğrudan sunulmasına ve bu örneklerden hareketle sonuç-değerlendirme yapılmasına dikkat edilmiştir.
Moğolistan Tarih Ders Kitaplarında Türk Algısı
Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2022
Dünya genelinde ülkelerin tarih ders kitapları ulusal tarih çizgisi doğrultusunda yazılmaktadır. Bu anlayışın en önemli amaçlarından biri de öğrencilere millî kültürü ve tarihi aşılamaktır. Moğolistan özelinde Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonraki süreçte eğitim hayatında devrim niteliğinde sayılabilecek adımlar atılmıştır. Eğitim hayatında izlenen yeni politikalar Moğolların öncelikli hedeflerinden birini oluşturmuştur. Bu araştırmada Moğolistan’da okutulan tarih ders kitaplarındaki Türk algısı incelenmiştir. Ortaokul 6, 7 ve 8. sınıf tarih ders kitapları ile lise 9, 10, 11. sınıf tarih ders kitaplarının incelendiği bu çalışmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Moğolistan tarih ders kitaplarında İslamiyet öncesi Türk tarihiyle ilgili detaylı bilgiler yer almaktadır. Aynı zamanda bu dönemle ilgili çeşitli görseller ve haritalar da ders kitaplarında kullanılmıştır. Osmanlı Devleti ile ilgili ise diğer konulara nazaran az bilgi bulunmaktadır. Osmanlı Devleti’nin kuruluş aşaması ve yükseliş döneminden kısaca bahsedilirken İstanbul’un fethi hakkında detaylı bilgiler bulunmaktadır. Bunun yanı sıra fetih konusunun Batılı tarihçilerin gözüyle aktarıldığı görülmektedir. Tarih ders kitapları ayrıntılı bir bakış açısıyla incelenip konu dağılımının genel yapısı ortaya çıkarılmıştır. Türkiye’de bu alanda yapılmış çalışmalar taranarak bir örnek oluşturulması sağlanmıştır. Ders kitaplarının yanı sıra Moğolistan’ın tarih eğitimi, eğitimdeki sorunları üzerine yazılmış eserler de çalışmada kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda Moğolistan’da okutulan tarih ders kitaplarındaki Türk algısı ortaya çıkarılmıştır.
Ermeni Tarih Ders Kitaplarında Türk İmgesi
ve Karadeniz ülkelerinin ilköğretim kurumlarında okutulan tarih ders kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı karşılaştırmalı olarak incelenmesini amaçlamaktadır. Bu proje kapsamında hazırlanan bu çalışmada ise söz konusu ülkelerden biri olan Ermenistan'da ilk ve orta öğretim kurumlarında 2010-2011 öğretim yılında zorunlu olarak okutulan tarih ders kitapları ele alınmıştır. Çalışmanın kuramsal çerçevesini İmgebilim (Imagology) oluşturmaktadır. Bu kapsamda ders kitaplarında Türk ve Osmanlı kavramına dair oluşturulan olumsuz ve önyargılı algılar, stereotipler ve imgeler incelenerek, bu algıların oluşturulmasındaki temel etkenler üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Araştırma sırasında Ermenistan'ın ilk ve ortaöğretim düzeyinde okutulan tarih ders kitapları taranarak, söylem ve harita, resim, çizim vs. gibi görsel malzemelerde de Osmanlı/Türk imgesini şekillendiren açık/örtük anlatılar ve göstergeler de değerlendirilmiştir.
ASOS Journal, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2021
Türk Cumhuriyetlerinin okullarında okutulacak bir ortak tarih ders kitabının hazırlanmasına ilk olarak 1992 yılında başlanmışsa da bu girişim başarıya ulaşamamıştır. 2012 yılında Uluslararası Türk Akademisi’nin kurulmasından sonra bu konu tekrar gündeme gelmiş ve Akademi bu misyonu üstlenerek, Ortak Türk Tarihi ders kitabının yazımını başarıyla sonuçlandırmıştır. Sekizinci sınıflara yönelik olarak yazılan Ortak Türk Tarihi ders kitabı ilk olarak 2019 yılında Türkiye; Kazakistan ve Azerbaycan okullarında seçmeli ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Bu araştırmanın amacı Ortak Türk Tarihi 8 ders kitabı ile Türkiye’de ortaöğretim okullarında okutulmakta olan ve aynı tarihsel dönemi kapsayan Tarih 9 ve Tarih 10 ders kitaplarını Türk tarihi ve medeniyeti ile ilgili konulara yer verilme durumu açısından karşılaştırmaktır. Araştırmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda Ortak Türk tarihi ders kitabının içerdiği Türk devletleri, maddi ve manevi kültür unsurları ve tarihi şahsiyetler bakımından daha geniş kapsama sahip olduğu anlaşılmıştır. Bu ders kitabının tüm Türk Cumhuriyetlerinde zorunlu ders olarak okutulmasının ortak tarih bilincinin gelişmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
İsrail Devlet Okullarında Kullanılan Arapça Tarih Ders Kitaplarında Türk İmgesi
Öz: Bu çalışma, İsrail vatandaşı Arap öğrencilere yönelik İsrail devlet okullarında 1970’lerden beri okutulan Arapça tarih ders kitaplarının yansıttığı Türk imgesini incelemektedir. Genel olarak İsrail ders kitaplarında Türk imgesine değinen mevcut çalışmalar İbranice tarih ders kitaplarını incelemekte, Arapça kitaplar üzerinde durmamaktadır. Bu makalede Türk tarihiyle ilgili pasajlar içerdiği saptanan 12 Arapça kitabın içerik analizinde olumlu yaklaşım örnekleri ile olumsuzlama öğelerine odaklanılmış ve Gayrı-Müslimlere Hoşgörü, Türk Yöneticileri, Gerileme Devri, İttihatçıların Baskıcı Yönetimi ile Arap İsyanı ve Görsellerde Türk İmajı olmak üzere beş ana tema ortaya çıkmıştır. Türklere olumlu yaklaşım örnekleri, Osmanlı İmparatorluğu’nda gayrı-Müslimlere gösterilen hoşgörüden bahseden pasajlarda ve Osman Bey, Fatih Sultan Mehmet, Kanuni ve Atatürk hakkındaki bölümlerde görülmüştür. Padişahlar arasından en çok devlete getirdiği yeni düzen ve askeri seferleri nedeniyle Kanuni takdir edilirken Atatürk de Türkiye’yi işgalden kurtaran büyük bir lider olarak betimlenmektedir. II. Abdülhamit’in müstebit idaresi eleştirilmekle beraber devletin içinde bulunduğu zor koşullara atıf ile meşrulaştırılmakta, Sultanın her alanda gerçekleştirdiği reformlar övülmektedir. Yalnız zalim ve kan dökücü bir hükümdar olarak tasvir edilen I. Selim tümüyle negatif bir imgeye sahiptir. Kitapların yaklaşımı gerileme devri ele alınırken olumsuzlaşmakta, özellikle merkezi yönetimin zayıflamasıyla birlikte Arap vilayetleri dâhil tüm taşrada sömürü, asayiş boşluğu ve ekonomik gerilemenin hâkim olduğu belirtilmektedir. En olumsuz Türk imgesi ise İttihat ve Terakki dönemiyle ilgili kısımlarda bulunmaktadır. İttihatçıların Türkler dışındaki halkların haklarını tanımadığı, katı bir Türkleştirme politikası uyguladığı ve bunun da Arapları isyana ittiği anlatılmaktadır. Kitaplarda yer alan görsellerde de daha ziyade gerileme ve dağılma döneminden olumsuz imgeler öne çıkmaktadır. Anahtar Kelimeler: İsrail, Arapça Tarih Ders Kitapları, Tarih Öğretimi, Türk İmgesi, Osmanlı İmparatorluğu The Turkish Image in the Arabic Textbooks for History Used In Israeli State Schools Abstract: This study examines the Turkish image presented in the Arabic history textbooks used since the 1970s in the Israeli state schools for Arab citizens. The works in the literature that touch upon the Turkish image in Israeli textbooks generally examine only the books in Hebrew, without considering those in Arabic. Focusing on the images of Turks found in the twelve Arabic books dwelling on Turkish history, the content analysis reveals five main themes: Tolerance for Non-Muslims, Turkish Rulers, the Period of Decline, the Oppressive Rule of the Unionists and the Arab Revolt, and Turkish Image in the Visual Materials. The passages about the tolerant treatment of the non-Muslim communities in the Ottoman Empire as well as those about Osman Bey, Mehmed the Conqueror, Suleiman the Magnificent and Atatürk project an unequivocally positive Turkish image. Abdulhamid II is both criticized for his oppressive rule and praised for his reforms. Only the image of Selim I, portrayed as a cruel and bloodthirsty ruler, is completely negative. The Turkish image in the books deteriorates in chapters dealing with the period of decline, as they point out the harmful effects of the collapse of central authority on the economy and security of the provinces. The most negative Turkish image is found in the passages on the ruling period of the Young Turks, who the books say carried out a rigid policy of Turkification and pushed the Arabs to rebellion. Images from the period of decline and disintegration also dominate the visual material. Keywords: Israel, History Education, Arabic History Textbooks, Turkish Image, Ottoman Empire