Sözlük Bilimi Açısından Türkçe Sözlük (original) (raw)
Related papers
Sözlük, Sözlük Bilimi ve Türkçe Sözlükler Üzerine
Sözlük bilimi teriminin yorumlanması söz konusu olduğunda terimin yapısı, genişliği ve kapsamıyla ilgili pek çok görüş ortaya çıkmaktadır. Yaygın görüşe göre sözlükbilimin, uygulamalı sözlükbilimi (practical lexicography) ve sözlükbilimsel uygulama (lexicographic practice) olmak üzere iki bileşenden meydana geldiği kabul edilse de sözlükbilimin farklı tanımları bu ayrım ve özgün bileşenlerinin hiçbir zaman tam bir açıklamasını vermemektedir (Bozkurt, 2014: 85). Sözlük bilimi; dil bilimi ve -başta sözcük bilimi olmak üzere-dil biliminin çeşitli alt disiplinleriyle olduğu gibi "toplum bilimi, in-san bilimi, edebiyat, dini bilimler, eğitim, iletişim, ticaret, endüstri, turizm, uluslararası ilişkiler, teknoloji" vb. alanlarla da ilgili bir disiplindir. Nitekim, sözlükler yalnızca bireysel ihtiyaçların değil aynı zamanda sosyo-kültürel ihtiyaçların karşılanmasında da etkin rol oynar (Yılmaz, 2017: 1). Biz de bunlardan hareketle çalışmamızda sözlükbiliminin ne olduğuna ve Türkçe sözlüklere değineceğiz.
Sözlükbilimi teriminin yorumlanması söz konusu olduğunda terimin yapısı, genişliği ve kapsamıyla ilgili pek çok görüş ortaya çıkmaktadır. Yaygın görüşe göre sözlükbilimin, uygulamalı sözlükbilimi (practical lexicography) ve sözlükbilimsel uygulama (lexicographic practice) olmak üzere iki bileşenden meydana geldiği kabul edilse de sözlükbilimin farklı tanımları bu ayrım ve özgün bileşenlerinin hiçbir zaman tam bir açıklamasını vermemektedir. Bu yazıda sözlük bilimi sözcüğünün yaygın ve ana tanım olarak kabul edilen yorumları ele alınacaktır. Ardından bu kavramın dönüştürücü, birleştirici ve kapsamlı yorumları incelenecektir.
Türkiye ve Dünyada Sözlük Bilimi - Tanımı, Kapsamı ve Diğer Bilimlerle İlişkisi
Dictionaries are the first reference guides that come to mind as far as any unknown expression related to words is concerned. In order for these dictionaries to be able to apply to different requirements and different user groups, they should take both the linguistic knowledge and the non-linguistic elements into consideration and present them to people by utilizing them in a proper way, since the success/applicability of a dictionary is equivalent to the capacity of the material/ingredient it contains to respond instantly when required. Therefore, dictionaries are designed as a major system in which quite far-reaching and different variables work in conformity with each other. Lexicography is also the science which controls each moment of this system and produces suitable solutions to achieve successful results after all. In this study, how lexicography is perceived, defined and where it is positioned in Turkey and throughout the world have been discussed by also taking the advancements of the 21st century into consideration. To perform this, the studies in relation to lexicography were reviewed and compared with each other, and the result was clarified through re-intepretation. As the result of this research, it was seen that lexicography, which was once considered to be contained within the lexicology or within linguistics and which was regarded as the sub-branch or applied branch of these sciences, is, today, recognized as an independent science. However, while much interest has been shown to lexicography throughout the world since 1980s, and although several works on lexicography, notably the periodicals, have been published for a long time, such a level has not yet been reached with respect to this science in Turkey. Özet Sözlükler, sözcüklerle ilgili herhangi bir bilinmeyen söz konusu olduğunda insanların aklına ilk gelen başvuru kaynaklarından biridir. Bu sözlüklerin, farklı ihtiyaçlara ve farklı kullanıcı gruplarına hitap edebilmesi için hem dilsel bilgileri hem de dil dışı unsurları dikkate alması ve bunları uygun biçimde kullanarak insanlara sunması gerekir. Çünkü bir sözlüğün başarısı/kullanılabilirliği, barındırdığı malzemenin ihtiyaç anında cevap verebilmesi ile eşdeğerdir. Bu yüzden sözlükler, çok geniş kapsamlı ve çok farklı değişkenlerin uyumlu biçimde birbiriyle çalıştığı büyük bir sistem olarak tasarlanırlar. Sözlük bilimi de bu sistemin her anını kontrol eden ve neticede başarılı sonuçlar alınabilmesi için uygun çözümler üreten bir bilim dalıdır. Bu çalışmada, 21. yüzyılın gelişmeleri de dikkate alınarak Türkiye'de ve dünyada sözlük biliminin nasıl algılandığı, nasıl tanımlandığı ve nereye konumlandığı ele alınmıştır. Bunun için sözlük bilimi ile ilgili çalışmalar taranmış, birbiri ile karşılaştırılmış ve yeniden yorumlanarak bir sonuç açıklanmıştır. Araştırmanın neticesinde görülmüştür ki önceleri sözcük biliminin veya dil biliminin içerisinde görülen, bu bilimlerin bir alt dalı veya uygulamalı kolu addedilen sözlük bilimi, günümüzde bağımsız bir bilim dalı olarak kabul edilmektedir. Ancak, dünyada 1980'den itibaren sözlük bilimine ilgi artarken ve süreli yayınlar başta olmak üzere sözlük bilimi ile ilgili pek çok eser yayımlanmışken, Türkiye'de henüz bu duruma gelinememiştir. Anahtar Sözcükler: Sözlük bilimi, sözlük hazırlama, sözlük araştırmacılığı.
Sözlükbilim Ölçütleri Işığında “Güncel Türkçe Sözlük” Üzerine Bir Değerlendirme
2020
Sozlukler, bir dilin soz varligini iceren ve o dili temsil eden temel eserlerin basinda gelmektedir. Sozlukler, sozluksel birimlerden olusur. Calismanin konusunu, sozluksel birimin cercevesi ve madde basi olarak verilen bu birimlerin beraberinde bulundurmasi ya da bulundurmamasi gereken unsurlar olusturmaktadir. Calismada “Turk Dil Kurumu” tarafindan 2011 yilinda on birinci baskisi yayimlanan Guncel Turkce Sozluk, sozlukbilimin olcutleri dogrultusunda incelenmistir. Turkce Sozluk, sozlukbilim acisindan degerlendirilirken genel anlamda olumlu ve yerinde kullanimlar bulunmaktadir. Ancak bu buyuk eserde yerinde kullanimlarin yani sira bizim tarafimizdan bazi sorunlar da tespit edilmistir. Tespit edilen sorunlarin cesitliligi bakimindan ozellikle “madde baslari verilirken uyulan metot ve gozetilen tutarlilik” olmak uzere iki husus uzerinde durulmustur. Bu hususlar uzerinde durulurken sorunlu gorulen noktalarda madde baslari ile orneklendirilmeler yapilmis ve cozum onerileri sunulmaya ...
Türk Di̇l Kurumunun Süreli̇ Yayinlarinda Yer Alan Sözlük Bi̇li̇mi̇ Konulu Yazilar
International Journal of Current Approaches in Language, Education and Social Sciences, 2020
The oldest institution, which conducts dictionary activities in Turkey regularly is the Turkish Linguistic Society. The Dictionary Science and Practice Branch, which has been in operation since the establishment of the institution (in 1932), has determined the direction of Turkish lexicography with its theoretical and practical studies on dictionary. The dictionary activities of the Turkish Language Institution are not limited to preparing a dictionary (application part). Through periodicals (journals) published by the institution, the history of the dictionary, as well as theoretical information, criticism, news, promotion and so on. also offers articles of interest to the dictionary. When these are examined, it is possible to clarify the issues such as the development of Turkish lexicography in the last century, the situations in which they are frequently interested and the main problems in the field. For this purpose, the articles related to the dictionary in periodicals should be evaluated carefully. Online system of the institution and publications as of 25.07.2019 contain a total of 21,430 articles. Only 272 of them are related to dictionaries; that is, the articles about the dictionary occupies only 1.26% of the articles. When the content analyzes of these articles were made, it was observed that contributions to the Turkish Dictionary (excerpts in word and sentence size), new dictionary introductions, news about the dictionaries abroad, evaluations and criticisms were heavily processed.
Türkçe Sözlükün Ters Dizimi Üzerine
Journal of Turkish Research Institute, 1999
Erzurum i 97 i) vd. eserleriyle, dilbilim alanında yayınlamış oldugu birçok makalesiyle dilbilimin ülkemizdeki temsilcilerinden biri olan Prof. Dr. Efrasiyap GEMALMAZ ile SUtçü İmam Üniversitesi Ögretim Üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Abdurrahman TARİKTAROGLU'nun TÜRKÇE SÖZLÜK'ÜN TERS DİZİMİ (Erzurum 1998) adlı çalışmaları, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları arasından Çıktı. Bu çalışma esas itibariyle Türk Dil Kurumu'nun (TDK) Ankara 1988 basımlı Türkçe Sözlük (TS)ünün tersine dizimini ihtiva etmektedir.
Bilişsel Budun Dil Bilimi Üzerine Bir Sözlükçe Denemesi
Avrasya Terim Dergisi, 2018
Bilişsel budun dil bilimi XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren gelişen disiplinler arası bir bilim dalıdır. Dünyada giderek önem kazanan bir alan olmasına karşın Türk literatüründe bilişsel budun dil bilimi üzerine yapılmış çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bu çalışmayla, bilişsel budun dil bilimine ait temel kavramlarının tanıtılması ve bu terimler için tarafımızdan kullanılan Türkçe karşılıkların bilim âlemine sunulması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda bilişsel budun dil biliminin temel kavramlarını içeren 86 terimlik alfabetik bir sözlükçe hazırlanmıştır.
Türkçe Sözlük'te İngilizceden Alıntı Sözlükbirimlerin Tanım Görünümleri
RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2021
Kumanlı, M. S. (2021). Türkçe Sözlük’te İngilizceden Alıntı Sözlükbirimlerin Tanım Görünümleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 158-173. DOI: 10.29000/rumelide.990117. Anahtar kelimeler: Türkçe Sözlük, sözlüksel tanım, sözlükbilim, alıntı sözlükbirimler, İngilizce alıntılar
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi - Makale, 2019
Öz Teknolojinin gelişmesiyle sözlükçülük literatürde hem boyut hem de yer değişikliğine uğramıştır. Eskiden daha çok genel sözlükler yazılırken artık daha sınırlı, daha özel sözlükler hazırlanmaktadır. Ülkemizde yirmi-yirmi beş yıldır varlığını gösteren "ters dizim" sözlükleri de bunlar arasındadır. Sondan eklemeli bir dil olan Türkçe gibi dillerde sözcük köküne gelen ekler dilin yapı taşlarıdır. Özellikle bu eklerin sondan başa doğru sıralamasıyla oluşturulan ters dizim sözlükleri; Türkçe sözcüklere hangi çekim-yapım eklerinin getirildiğinin, sözcük sonlarında ve ek başlarında hangi seslerin olduğunun/değiştiğinin, hangi eklerin ne tür sözcükler türettiğinin bilgisini veren eserlerdir. Literatür taramasında Türkçenin tarihi devirlerindeki dil yadigarlarıyla ilgili ters dizim sözlüklerinin hem varlığı hem de bu alanda ilk eserler olmaları açısından dikkate değerdir. Özellikle Türkçeyle ilgili yapılacak her türlü eşzamanlı ve artzamanlı çalışmaların malzemelerinden biri ters dizim sözlüklerdir. Son yıllarda da Modern Türkiye Türkçesinin ters dizimiyle ilgili yayınların arttığı görülse de literatür hala sağlamlaşmamıştır. Çalışmamızda Türkiye'de yeni yeni oluşturulan ters dizim sözlükleri literatürüne katkıda bulunmak, bu yolda çıkacak yeni yapıtlara literatür bilgisini sunmak adına, bu alandaki kitap/makale/bildiri/tez çalışmalarından ters dizimlikle ilgili yerli ve yabancı yazarların eserlerinin bibliyografik künyesi verilecektir. Anahtar Kelimeler: Ters Dizim, Sözlük, Türkçe, Kaynakça. Abstract With the development of technology, lexicography has changed both in size and place in the literature. While more general dictionaries were being used in the past, more limited, more specific dictionaries are being prepared. Among these are the dictionaries of "reverse order gösteren that have existed in our country for twenty-twenty-five years. The suffixes are the building blocks of the language, such as Turkish. In particular, the reverse order dictionaries created by ordering these suffixes from end to head; It is the works which give information about which grammar-production suffixes are brought to Turkish words, which sounds are changed / changed at the end and beginning of words, and which kinds of words are derived from which suffixes. In the literature review, it is noteworthy that the reverse syntax dictionaries related to language heirlooms in the historical periods of Turkish both exist and are the first works in this field. One of the materials of all kinds of simultaneous and synchronous studies especially related to Turkish is reverse order dictionaries. In recent years, modern Turkey Although seen an increase in publications on the reverse syntax of Turkish literature still has not been consolidated.In our study contributes to the literature newly created reverse sequence dictionaries in Turkey, in order to provide literature information on new works will be on this path, books on this subject / article / report / thesis work in reverse typesetting about domestic and foreign authors' works citation will be issued.