SELÇUKLU MEDRESELERİ İLE MEMLÛK MEDRESELERİNE GENEL BİR BAKIŞ (original) (raw)

SELÇUKLULAR'DA MUVAKKİTHANELER

selçuklularda muvakkithaneler, 2021

İslam tarihi boyunca vaktin tayini ve namaz sürelerinin daha iyi bilinmesi adına kurulan muvakkithaneler, çeşitli devletlerde farklı isimler alarak varlığını uzun süre sürdürmüştür. Özellikle Selçuklularda bu yapıda hizmet eden muvakkitler müneccimbaşı olarak görev almaktaydı. Vaktin tayinini yanı sıra bu yapıda bilimsel çalışmaların da yapıldığı görülmektedir. Zaman kavramını daha iyi belirleme adına yapılan bu yapılarda farklı aletler de kullanılmıştır. Bu da bilimsel çalışmaların yapılmasını daha da hızlandırmıştır. Selçuklularda Nizamülmülk, Ömer Hayyam gibi isimler bu yapının gelişmesinde önemli rol almışlardır. Günümüzde az da olsa halen varlığını devam ettiren bu yapılar özellikle camilerin yanına kurulmuşlardır. Daha çok Osmanlı Devleti zamanında var olan bu yapılar tarihi yapılar için önem teşkil etmektedir.

ANADOLU SELÇUKLU MEDRESELERİ VE DARÜŞŞİFALARINDA TÜRBE

ANADOLU SELÇUKLU MEDRESELERİ VE DARÜŞŞİFALARINDA TÜRBE, 2019

Giriş Bu çalışmada öncelikle Anadolu Selçuklu medrese ve darüşşifalarında yer alan türbeler bani, tarih, konum, plan ve mimari özellikleri açısından ele alınmıştır. Özellikle günümüze ulaşan az /sınırlı sayıda darüşşifa örneği olduğu için Selçuklu devletine tâbi eş zamanlı kurulan Mengücekli Beyliği'nin bir yapısına da yer verilmiştir. Selçuklu döneminde yeni fethedilen şehirlerde askeri, dini ve sosyal işlevli yapılar inşa edilerek kentlerin değişimi ve gelişimi hızlandırılmıştır. Bu kentlerde eğitim ve sağlık yapılarının varlığı, çeşitliliği ve çokluğu yerleşimin gelişmişlik düzeyi ve kültürel ortamının zenginliğini ortaya koymaktadır. Şehir içinde bulunan eğitim ve sağlık yapıları/medreseler-darüşşifalar işlevleri ve plan tasarımları açısından ortak özellikler yansıtmaktadır. Birbirine bitişik "medrese-darüşşifa", "cami-darüşşifa", "cami-medrese" örnekleri olduğu gibi bağımsız inşa edilen medrese ve darüşşifalar da bulunmaktadır. Bu bağlamda türbelerin yapılardaki konumu, avlu çevresindeki diğer mekânlar ya da çevresiyle ilişkileri bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilmiştir. Selçuklu medrese ve darüşşifaları çoğunlukla açık ya da kapalı avlulu plan şeması yansıtmaktadır. Medreselerdeki mekânsal dağılım incelendiğinde genellikle dikdörtgen, bazı örneklerde kare ya da kareye yakın dikdörtgen planlı açık ya da kapalı avluların çevresine dizilen sayıları bir-dört arasında değişen revak sıraları ve eyvanlar, öğrenci odaları, kışlık-yazlık dershane odaları ile imaret, kütüphane, mescit ve türbe gibi farklı işlevli birimler yer alır 1 .

SELÇUKLU YILDIZ MOTİFİNİN MERSİN OLGUNLAŞMA ENSTİTÜSÜ'NDE SANATSAL TASARIMLARA YANSIMASI

Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2022

Ulusların günümüze kadar süregelen tarih, kültür ve gelenekleri bilinçli veya bilinçsiz şekilde sözlü ve yazılı olarak veya çeşitli sembollerle geleceğe aktarılmıştır. Bu aktarım yöntemlerinden biri olan semboller, günümüzde sanatın her alanında kullanılmaktadır. Duvarlara, halılara, kilimlere, çömleklere, deriye, kumaşa ve hatta insan vücuduna işlenen bu motifler taşıdığı anlamlar ile ulus bilincini yansıtmaktadır. Köklü bir geçmişe sahip olan Türkler, İslamiyet öncesi ve sonrasında özellikle Anadolu Selçuklu Dönemi'nde, yıldız motifini her alanda sıklıkla kullanmışlardır. Kullanılan bu motifin; beş kollu, altı kollu, yedi kollu, sekiz kollu, dokuz kollu, on kollu, on bir kollu, on iki kollu ve yirmi dört kollu görünümlerine rastlanmaktadır. Her bir yıldız motifi özel olarak farklı anlamlar taşımakla birlikte temelde Tanrı, inanç ve inanç ritüellerini temsil etmektedir. Günümüzde ise yıldız motifi, geleneksel ve modern sanat tasarımlarında dikkati çekmektedir. Bu çalışmanın konusunu Mersin Olgunlaşma Enstitüsü'nde yıldız motifiyle oluşturulmuş pano çalışmaları oluşturmaktadır. Mersin Olgunlaşma Enstitüsü yıldız motifini, kültürel geçmişinden koparmadan yöresel özellikler ile birleştirerek pano çalışmalarıyla günümüze taşımaktadır. Bu çalışmada, Mersin Olgunlaşma Enstitüsü sanat tasarım atölyesinde uygulanan yıldız motifinin anlamları, farklı tekniklerle ve malzemelerle günümüze yansımaları görsellerle aktarılacaktır. Çalışmanın amacı, İslamiyet öncesinden günümüze kadar sembol olarak gelen yıldız motifinin gelecek nesillere sanat olarak aktarılmasını sağlamak ve yeni tasarımlara yansımalarını göstermektir.

KONYA'DAKİ SELÇUKLU MEDRESELERİ

Madrasahs, which mean the place where students learn science, are secondary and higher education institutions where education is given above the primary schools. The spread of the madrasahs, which started with the Karakhanids, Ghaznavids, and Great Seljuks in Central Asia, spread to Syria, Iraq, and Egypt together with the Turks, and then they were brought to Anatolia, where they would complete their development. With the conquest of Anatolia by the Seljuks, zoning activities started and transformed the regions under their domination into a Turkish-Islamic city. Many works such as mosques and masjids, madrasas, inns, baths, palaces, castles and bridges were created in the cities in this context. Among these, as an indication of the importance given to education by the Seljuks, they built madrasahs in other cities such as Sivas, Kayseri, Sinop, and Isparta, especially in the capital city Konya. Madrasahs were built by sultans, lady sultans, viziers, notables of the state, and wealthy people, and these structures were supported by rich foundations. In this study, the madrasahs built in the Seljuk capital city, Konya, will be introduced in chronological order in terms of the plan, architectural and ornamental features. The madrasahs that have not survived will be discussed under a separate heading, and their plan and architectural features will be tried to be determined, both from publications, old photographs, and excavations.

MAHTUMKULU'NUN TENKİT ŞİİRLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

A STUDY ON THE CRITICAL POEMS OF MAHTUMKULU Abstract Mahtumkulu, recognized as the greatest poet of Turkmen literature, was born in the 1724 and passed away in the 1807. His father, Dövletmemmet Azadi (1700-1760), is one of the prominent representatives of Turkmen literature of the 18th century. Mahtumkulu was a poet and social leader who was not indifferent to the social problems of his era and tried to lead and give hope to his society. The poems of Mahtumkulu cover all aspects of Turkmen way of life. He was the voice of his people. Turkmen union, Turkmen spirit and consciousness, religion and Sufism, the comparison of good person and bad person, criticism of the individual and society, social justice, love, bad habits, education, helpfulness, and advice were the main themes of his poems. In this study, Mahtumkulu’s approach to the society and individuals, who make the society, will be addressed through his critical poems. Key Words: Turkmen literature, Mahtumkulu, critical poem.