TAPU-TAHRİR DEFTERLERİNE GÖRE KOCAELİ VE ÇEVRESİNDEKİ YER ADLARI HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME (original) (raw)
Giriş Bölgelerin tabii yapısı, iklim şartları, bitki örtüsü, ekonomik ve kültürel ürünleri ile üzerinde yaşayan canlılardan etkilenen yer adları, milletlerin yerleşme tarihi bakımından önemli belgeler arasında yer almaktadır. Özel adları, özellikle kişi adlarını inceleyen bilim dalına onomastik, bu bilimin yer adları ile uğraşan alt koluna ise toponomi denilmektedir 1. Toponomi, Türk Tarihi, kültürü ve yerleşme coğrafyası bakımından büyük önem taşımaktadır. Zira hızlı kentleşme, teknoloji alandaki gelişmeler veya doğal afetler sonucu birtakım iskân yerleri zaman içerisinde ortadan kalkmakta veya başka bir bölgeye taşınabilmektedir. Bir bölgenin başka bir kültürün hâkimiyetine geçmesi de buradaki adların kısmen veya tamamen değiştirilmesine yol açabilmektedir 2. Bundan dolayı, yer adlarının tespiti ve ortaya konulması kültür tarihi açısından son derece önemlidir. Türkiye'de toponomi çalışmalarına 1920'li yıllarda başlanmış ve bu konuda birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmaların çoğunda daha çok modern yer adları kılavuzları esas alındığı için, günümüz yer adlarının tarihî kökenlerine pek inilememiştir. Oysa Osmanlı Arşivi'nde yer alan tapu-tahrir defterleri ve şeri'yye sicillerinde Türkiye'deki yer adları konusunda çok zengin veriler bulunmaktadır. Özellikle tapu-tahrir Defterleri, yer adları araştırmalarında son derece kapsamlı kaynaklar olup, bu defterlerde şehir ve köy yerleşim yerlerinin isimleri ile insan, eşya, hayvan, boy, oymak, meslek, inanç, renk vs. adları hakkında ayrıntılı istatistikî bilgiler elde etmek mümkündür. Nitekim Kocaeli ve çevresi kayıtlarını içeren tapu-tahrir defterlerindeki kayıtlar incelendiğinde, bölgenin yer adları hakkında önemli veriler olduğu görülmektedir. Kocaeli ilinin merkezi olan İzmit köklü bir geçmişe sahiptir. Tarihî süreçte birçok medeniyet ve kültüre merkezlik etmiştir. Şehrin kuruluş tarihi M.Ö. 712 yılına kadar dayanmaktadır. Nikomedeia şeklinde anılan şehrin adı, İslâm yazarları tarafından Nîkümüdiya, Nikumûdiyye ve Nîkümûziya şeklinde zikredilmiştir. Türkçe kaynaklarda ise genellikle İznikmîd şeklinde geçmiştir 3 .