TÜRKİYE TÜRKÇESİNİN ÖLÇÜNLÜ DİLİNDE ÖZGÜN YAZIMLARINI KORUYAN BATI KÖKENLİ SÖZCÜKLER (original) (raw)
2015, The Journal of Academic Social Science Studies (JASS)
Özet Toplumsal, kültürel, coğrafi ya da ekonomik değişkenlere koşut bir yol izleyerek bir dilin söz varlığına giren yabancı kökenli ögeler; süreç içerisinde toplumla birlikte evrile-rek biçimlenmektedir. Değişik dönemlerde, değişik araçlarla ve gerekçelerle alınan bu öge-lerin büyük oranda alıcı dilin kuralları ve o toplumun eğilimleri doğrultusunda kul-lanılarak işlerlik kazandığı görülür. Türkiye Türkçesinde türlü kavramları karşılayan alıntı sözcükler; yazım, anlam, kullanım alanı, kullanım türü gibi açılardan özgün dildeki durumlarıyla özdeş, benzer ya da bunlardan farklı olabilmektedir. Bir bölümü uluslararası etkenlere ya da dil dışı belirleyicilere de bağlı olan bu yönelimlerin incelenmesiyle dilin ve dolayısıyla toplumun alıntı sözcüklere ilişkin yaklaşımının ve buna temel oluşturan gerekçelerin somutlaştırılması mümkündür. Bu kapsamdaki örneklerin bir bölümünü de özgün yazımlarıyla kullanılan Batı kökenli sözcükler oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye Türkçesinin ölçünlü dilinde özgün yazımlarını koruyan Batı kökenli sözcüklerin belirlenmesi; bu sözcüklerin dil ilişkileri bağlamındaki konumlarının ve genel kullanım özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Sözcüklerin kaynak dilleri ve özgün yazım bilgileri için Türkçe Sözlük (TDK, 2011) ile Türk Dil Kurumunun genel ağda çevrim içi yayımladığı Güncel Türkçe Sözlük ve Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü temel alınmıştır. Çalışmada, Türkçe Ulusal Derlemi'nin verileri ile bir arama motorunun raporu ölçüt alınarak özgün yazımlarıyla kullanılan bu nitelikteki sözcüklerin hem söz varlığındaki hem de genel ağdaki kullanım sıklıkları değerlendirilmiş; söz konusu örneklerin işlevsellikleri ve alıntı sözcüklerin dildeki yerleşiklikleri üzerine kimi çıkarımlarda bulunulmuştur. Abstract Foreign origin items participating in vocabulary of a language in parallel social, cultural, geographic or economic variables are formed in process by evolving with society.
Related papers
TÜRKÇEDE FARSÇA KÖKENLİ SÖZCÜKLERDEN TÜRETİLEN SÖZCÜKLER
2023
Cumhuriyetin Yüzüncü Yılında Süer Eker: Çağdaş Türkolojinin İzinde kitabı, Prof.Dr. Süer Eker'e armağan olarak hazırlanmıştır. Kendisine altmışıncı yaşında doğum günü hediyesi olarak bugün sunulan kitaba 60 makale ve farklı bölümlerde yer alan diğer yazıları ile seksen civarı hocamız katkı sunmuştur. "TÜRKÇEDE FARSÇA KÖKENLİ SÖZCÜKLERDEN TÜRETİLEN SÖZCÜKLER" başlıklı yazıyla ben de bu armağan da yer aldım. Cumhuriyetimize nice kutlu yıllar 🇹🇷🇹🇷🇹🇷 Prof.Dr. Süer Eker Hocamıza nice sağlıklı, huzurlu ve mutlu yaşlar dilerim... 🧿🍀
TÜRKÇEDE BATI KÖKENLİ KELİMELER SÖZLÜĞÜ
Türkçeye Batı dillerinden girmiş olan alıntı kelimelerin yeni bir sözlüğüdür. Doksan beş yazarın dört yüz otuz dokuz eserinin fişlenmesiyle oluşturulmuş sözlükte 6.634 söz 39.615 örnekle verilmiştir. Sözlük 1.639 sayfadır. Sözlüğü hazırlayan çalışma grubu Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın, Prof. Dr. Recep Toparlı, Prof. Dr. Gürer Gülsevin, Prof. Dr. Erdoğan Boz, Doç. Dr. Hatice Şirin User, Doç. Dr. Özkan Öztekten, Yrd. Doç. Dr. Özgür Ay, Yrd. Doç. Dr. Mehmet Yasin Kaya'dan oluşmaktaydı.
Özet Bu çalışmada Köktürk Kağanlık yazıtlarında fiille kurulan söz varlıklarından hareketle bir anlam çerçevesi/kavram alanı oluşturulmaya çalışılacaktır. Hareket, oluş ve tavır bildiren filler bir dili oluşturan en önemli unsurdur. Fillerin çokluğu ve çeşitliliği bir dilin zenginliğinin göstergesidir. Toplumların yaşam tarzları onların temel söz varlıklarına da yansır. Köktürkler de göçebe bir yaşam şekline sahiptir. Köktürklerin göçebe hayat şekilleri VIII. yüzyıldaki üç büyük yazıta da yansımıştır. Köktürk yazıtlarına bakıldığında fiillerin oldukça fazla olduğu görülür. Fiiller arasında anlam ekseninin kolay sağlanabilmesinin nedenini ise; Köktürklerin konar-göçer yaşam tarzlarına bağlayabiliriz. Aynı anlama gelen ya da aynı anlam eksenine sahip fakat biri diğerinden daha özel anlamlar içeren eylemler vardır. Bu çalışmada öncelikle idare etme, organize etme, bir araya getirme anlamına gelen fiillere yer verilmiştir. Bu fiillerin öncelikle temel anlamlarını belirlemeye çalıştık. Aynı eylemlerin geçtiği bağlamları üç Köktürk Kağanlık yazıtlarından alarak örneklendirmeler yapmaya çalıştık. Daha sonra bu fiillerin oluşturduğu anlam çerçevesini bir şema üzerinde vermeye çalıştık. Bu çalışmada Köktürk Kağanlık yazıtlarındaki eylemlerden yola çıkarak idare/yönetim anlam çerçevesini alt anlam ve üst anlam konularından da yararlanarak çizmeye çalıştık. Abstract In this study it will be try to constituted a conceptual field/frame of meaning in terms of their vocabulary that is constituted verbs in Kokturk Khaned Inscriptions. Verbs, which is reported act, occurance and manner are the most component, constituting a language. The multiplicity of actions and diversity are indicator circumstances of a language, Lifestyles of society reflect to their fundemental vocabulary. Also Kokturks have nomadic way of life. Also nomadic way of life of Kokturks reflected to three major inscription in eighth century. When look at Kokturk inscription, it is seen that a lot of acts. Providing easy axis of meaning in verbs, we can connect nomadic lifestyle of Kokturks. There are verbs, that the same meaning axis, but one with special meanings than the other. In this study, firstly it has been referred meaning of managing, to organize, to bring together verbs. We have tried to identified fundemental meaning of verbs. We have tried to sampled, the context where the same words, taking from three major inscriptions. Later we have tried to give a schema, frame of meaning that constituting this verbs. In this study, we tried to determine meaning frame of administration/manage also benefit hyponymy and hyperonymy topics.
ORHON YAZITLARINDAKİ TÜREMİŞ SÖZCÜKLERİN GÖKTÜRK HARFLİ UYGUR YAZITLARINA YANSIMASI
V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТҤРКІ ҼЛЕМІ ЗЕРТТЕУЛЕРІ СИМПОЗИУМЫ МАТЕРИАЛДАРЫ, I ТОМ, 2018
İkinci Göktürk İmparatorluğuna ait Orhon yazıtları ve Orhon-Uygur kağanlığı dönemine ait Eski Uygur yazıtları Türk dillerinin en eski yazılı örneklerindendir. Bu yazıtlar zengin söz varlığına sahiptir ki bunun da büyük bir kısmı çağdaş Türk dillerinde korunmuştur. Bu söz varlığına basit ve birleşik sözcüklerin yanı sıra, türemiş sözcükler de dahildir. Sözcük türetme Türk dillerinde sözcük yapımının en yaygın yöntemidir. Bu durum Orhon ve Uygur yazıtları için de geçerlidir. Köktürklerden sonra hakimiyet başına geçen Eski Uygurlar onların alfabe ve yazı üslubunu benimsemişlerdir. Bu onların dilineve yapım ekleriyle türetilmiş sözcükler de dahil olmakla söz varlığına da yansımıştır.Bu ortak türemiş sözcükler sırasında isimleri, sıfatları ve özellikle de fiilleri sıralayabiliriz. Eski Uygur yazıtlarındaki türemiş sözcüklerden bir kısmının kökleri ve eklerinin Orhon yazıtlarında yer almasına rağmen bu sözcükler bir bütün olarak Orhon yazıtlarında geçmemiştir.
Loading Preview
Sorry, preview is currently unavailable. You can download the paper by clicking the button above.