DİNİ DAVRANIŞ TEORİLERİ 1 (original) (raw)

Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Araştırma Görevlisi Kitabın bu son bölümünde, daha önceki bölümlerde sunulmuş kanıtlara ters düşen dini davranış teorileriyle ilgili birtakım ampirik hipotezleri test edeceğiz. Konuya başlamadan önce, test etme işlemlerinin yapılacağı hususlarla ilgili bazı sınırlılıklara ve zorluklara işaret etmemiz gerekmektedir. Bu alanda çalışma yapan-ların karşılaştığı problemlerden biri; dini davranışla ilgili bazı kişisel ve mesnetsiz ifadelerin (söylemlerin) gerçekte teorik ve sistematik araştırmalara dayanmaması-dır. Dini davranış hakkında çok az sistematik teori bulunmaktadır. Bunların çoğu da sadece deskriptiftir. Bununla birlikte, bazı ilginç teorik görüşleri de, ampirik olarak test etmek zordur. Ampirik testin yapısı ayrıntılı bir şekilde tespit edilmediği sürece, teorik i-fadelerden elde edilen ampirik önermeler, kapsayıcı ve sistematik değilse birçok detayın kaybolmasına neden olabilir. Çoğu kez bir hipotez kendi bağlamından çı-karılır ve teorinin başka yönleri dikkate alınmaz, bazen de test edilen şey, düşünce-nin özünden ziyade kelimenin dış yapısı haline dönüşür. Diğerlerinde görmüş ol-duğumuz eksiklikleri tekrarlayarak hatalı duruma düşmemek için, yapmaya çalıştı-ğımız teorik önermelerin sınırlılıklarını ve amaçlarını ayrıntılı bir şekilde göster-meye çalışacağız. Önermelerin önceden seçimi, doğal olarak, bu alandaki görüşle-rimizi, neyin test edilmesi ve öne sürülen önermeyi destekleyecek ne tür delillerin bulunması gerektiği konusundaki hükümlerimizi yansıtır. Bu teorilerin test edilme metodu, detaylardaki farklılaşmaya rağmen, birbi-rine benzemektedir. Teori mümkün olduğu ölçüde net bir şekilde ortaya konulur. Dini davranıştaki bireysel farklılıklar ve inanç çeşitleri açısından nelerin beklendiği tümevarım yöntemiyle ifade edilir. Örneğin, eğer din bir engellenmenin sonucunda ortaya çıkıyorsa, ihtiyaç içerisinde olan yoksul insanlar daha dindar olmalıdır. Böy-le bir durumda yoksulların inançları onların engellenmelerini telafi etmeye yönelik bir şekil almalıdır. Bu teori, dini davranışı açıklama biçimi olarak öne sürülebilir. Bu örnekte, engellenmeyle dini davranışın şiddeti arasında kesin bir ilişki olmalı-dır, ya da, bütün bu değişkenler arasında var olan ortak bir sürecin varlığı ileri sü