Alevilikte " Ocak ": Kavramsal Çerçeveye ve Tarihî Arka Plana Yeni Bir Bakış. "Ocak " in Alevism: A New View on the Conceptual Framework and Historical Background (original) (raw)

2017, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies

The concept of “ocak”, which has a wide and significant place as a cult in Tur k-ish culture, holds an authentic meaning and conceptual framework within the Alevi belief system. It is seen that Alevi belief is established within historical pro- cess on the structure and organization named “ocak system” and that “dede” and aspirant communities, as members of the belief system, are socially, cultur-ally, religiously, legally and economically organized on the basis of the system.The opinions, mostly based upon written sources, on the formation and devel- opment throughout history of the “ocak” system, which is emphasized as the basic structural from of Alevism by researchers whenever possible, are insuffi-cient and this situation has caused problematic approaches toward formationof the conceptual framework of the subject. This paper includes a several new findings and views about how long the term “ocak” is in use with its conceptual meaning gained within the Alevi belief system and, about its first occurrencethroughout history as a belief-based foundation and organization form. The pa- per tries to clarify the historical background and conceptual framework of the concept of “ocak” in Alevism using findings from personal and official archivesalong with the available literature about the subject. Keywords: Alevism, “ocak”, the concept of “ocak”, “ocak” system. ÖZET Türk kültüründe bir kült olarak geniş ve önemli bir yer tutan ocak kavramı, Alevi inanç sistemi içerisinde özgün bir anlam ve kavramsal çerçeveye sahiptir. Alevi inancının tarihî süreç içerisinde " ocak sistemi " adı verilen yapılanma ve teşkilatlanma üzerine kurulduğu ve inanç mensubu olan dede ve talip topluluklarının sosyal, kültürel, dinî, hukukî ve ekonomik bakımdan bu sistem çerçevesinde organize oldukları görülmektedir. Hemen her fırsatta konuyla ilgili araştırmacıların Aleviliğin temel yapılanma biçimi olduğunu vurguladıkları ocak sisteminin tarihî süreç içerisindeki oluşum ve gelişimi hakkındaki bilhassa yazılı kaynaklara dayalı tespitler yetersiz kalmış, bu durum da konuyla ilgili kavramsal çerçevenin oluşturulmasında problemli yaklaşımların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu makalede, ocak teriminin Alevi inanç sistemi içerisinde kazandığı kavramsal anlamıyla ne zamandan beri kullanıldığı ve inanç merkezli bir yapılanma ve teşkilatlanma biçimi olarak tarihî süreç içerisindeki ilk oluşumuna yönelik birtakım yeni tespitlere ve görüşlere yer verilmiştir. Konuyla ilgili mevcut literatürün yanında şahsî ve resmî arşivler üzerinden yapılan tespitler ve bunlar üzerinden yapılan analizlerle Alevilikte ocak kavramının tarihî arka planı ve kavramsal çerçevesi aydınlatılmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Alevilik, Ocak, Ocak Kavramı, Ocak Sistemi.