MİLLİ MÜCADELEDE İÇ İSYANLAR (original) (raw)

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE MÜLKİ İDARE VE MÜLKİYELİLER

Milli mücadele tarihinin mülki idare boyutu göreli olarak ihmal edilmiş bir konudur. Bu dönemin daha ziyade siyasi ve askeri yönleri ile incelenmiştir. Oysa ki Mustafa Kemal Paşa'nın Anadolu'ya geçtiği tarihten itibaren kolordu komutanları kadar mutasarrıf ve valilerin tutumları da fevkalade önemli olmuştur. Milli Mücadele'nin başında Samsun mutasarrıflığı, Erzurum, Sivas, Trabzon, Mamuratelaziz ve Van Valiliklerinin tutumu kritik önemi haiz olmuştur. Vali ve mutasarrıfların İstanbul Hükümeti ve Anadolu ihtilalcileri karşısında takınacakları tavır kolordu komutanları kadar önem taşımıştır. Özellikle XV. Kolordunun bulunduğu Erzurum'da Vali Münir Bey ve kolordu komutanı Kazım Karabekir Paşa'nın müspet tutumu "milliciler" açısından önemli bir köprübaşının tutulmasını sağlamış, bu cepheye Van Valisi Haydar Bey'in de katılımı anlamlı bir güç kazandırmıştır.

MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİNDE ÇIKARILAN AFLAR

Türkiye’de sosyal ve siyasi gelişmelere paralel olarak Hükümetler tarafından çok sayıda genel af yasası çıkarılmıştır. Hukukî, sosyal ve siyasal açıdan oldukça önemli bir yere sahip olan af yasaları, gerek gündeme getirildikleri dönemlerde, gerekse yürürlüğe girdikleri tarihten itibaren, siyasi çevrelerde ve kamuoyunda önemli birer tartışma konusu olagelmiştir. Bununla birlikte, bugüne kadar daha ziyade hukuki boyutuyla ele alınmış olan konunun tarihsel boyutu üzerinde fazla durulmamıştır. Temel olarak, savaş ilanlarından önce veya savaş, ihtilal ve inkılâplardan hemen sonra yeni bir başlangıç yapılması ve geçmiş dönemin unutulması gibi amaçlarla genel af yasaları çıkarıldığı görülmektedir. Bunların yanı sıra cezaevlerinin mevcudunu azaltmak ve mahkemelerin yükünü hafifletmek gibi faydaları olan genel af yasaları siyasi iktidarlar tarafından sıkça başvurulan uygulamalar arasındadır. TBMM Hükûmetleri de kuruldukları tarihten itibaren zaman zaman af yasaları çıkarmışlardır. Nitekim Birinci TBMM, Kurtuluş Savaşı boyunca çok sayıda özel af yanında, Millî Mücadele’ye taraftar kazanmak, TBMM ile halk arasında yakınlaşmayı temin etmek ve düzenli orduya asker sağlamak gibi amaçlarla kısmi genel af yasaları çıkarmıştır. Özellikle Sakarya Savaşı ile Başkomutanlık Meydan Muharebesi arasındaki dönem zarfında yoğunlaşan bu af kanunları, Meclisin Millî Mücadele dönemi boyunca sadece yargılama müessesesini değil, aynı zamanda af yetkisini de önemli ölçüde kullandığını göstermesi bakımından da dikkate değerdir.

MACARLARIN GÖZÜYLE MİLLİ MÜCADELE ve TÜRK İMAJI

Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019

Türkler ve Macarlar arasındaki temaslar, tarihin çok eski dönemlerinde başlamıştır. Bu iki millet, Osmanlı’nın Balkanlar’da ve Avrupa’da ilerlediği dönemde düşman olsalar da, XIX. yüzyıldan itibaren iki millet arasında kardeşlik duygularının geliştiği görülmüştür. I. Dünya Savaşı’nda iyi bir seviyeye çıkan Türk-Macar ilişkileri, Anadolu’da verilen Milli Mücadele döneminde de dostane şekilde devam etmiştir. Türklerin, Mustafa Kemal önderliğinde Anadolu’da verdikleri Milli Mücadele, kardeş Macar halkı tarafından yakından takip edilmiştir. Trianon Antlaşması ile topraklarının 3/2’sini kaybeden Macarlar, Türklerin bu var oluş mücadelesini emperyalist güçlere karşı savaşan milletlere örnek olarak göstermişler ve Milli Mücadele’ye büyük bir sempati ile yaklaşmışlardır. Basın yayın yoluyla Milli Mücadele’ye destek olan Macarlar, Avrupa’da Türklerin davasının haklılığını ortaya koyan bir ses olmuşlardır. Mustafa Kemal’den eşsiz bir devlet adamı ve komutan olarak bahseden Macar kaynakları, bağımsızlığını geri kazanmak için her şeyini ortaya koyan Türk halkının azmini Avrupa’da kanıtlaması bakımından da önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Türklerin büyük bir özveri göstererek Milli Mücadele’yi nasıl başarıya ulaştırdıkları Macarların gözüyle aktarılacaktır. Burada özellikle, Macar Turancılarının Türklerin haklı davası olarak gördükleri Milli Mücadele’ye verdikleri destekten, Milli Mücadele’nin Macar basınındaki yankılarından ve konunun Macar Elçilik raporlarında nasıl işlendiğinden bahsedilecektir. Anahtar Kelimeler: Milli Mücadele, Macarlar, Macar Turancıları, Macar Basını.