Retoryka deratyzacji w PRL. Od czystki etnicznej do politycznej do czystki gatunkowej (original) (raw)

Przedmiotem artykułu jest retoryka legitymująca tępienie szczurów w czasach realnego socjalizmu. Udowadniam, że na poziomie wizualno-językowym wykazuje ona wyraźne podobieństwa do retoryki opisującej jednostki i grupy (m.in. wrogów systemu), które w dwudziestowiecznych narracjach totalitarnych zostały poddane procesowi moralnej deprecjacji i dehumanizacji. Sprzężenie mechanizmów nowoczesności i towarzyszących jej metafor oczyszczania z narracją militarystyczną bazującą na deprecjacji wroga, jest dobrze rozpoznane w badaniach ludobójstw (zwłaszcza Holokaustu). Podobny mechanizm można zaobserwować w debatach związanych z zarządzaniem środowiskiem. W tekście wskazuję na strukturalne analogie deratyzacji i towarzyszącej jej retoryki zarówno z "sanitarnymi" metaforami obecnymi w czystkach o charakterze etnicznym (antysemityzm), jak i z militarystyczno-obywatelską frazeologią towarzyszącą czystkom politycznym. W tym kontekście analizuję dwa rodzaje degradacji moralnej szczura. Pierwszy z nich związany jest z narracją wojenną, typową zwłaszcza dla retoryki stalinowskiej. W jej ramach zwierzę poddane jest zabiegowi antropomorfizacji w celu jego wpisania w figurę wroga politycznego. Drugi występuje w narracji sanitarnej, operującej pojęciem DDD (dezynfekcja, dezynsekcja, deratyzacja). W tym przypadku następuję metonimiczne utożsamienie szczura z jednostkami chorobowymi, co prowadzi do symbolicznej degradacji do niebezpiecznego patogenu. Wykazuję, że w retoryce deratyzacyjnej PRL następuje stopniowe przejście od narracji militarystycznej do odcieleśnionej narracji sanitarnej, skutkującej tabuizacją praktyk deratyzacyjnych. Zarazem udowadniam, że te dwa schematy narracyjne uległy głębokiemu scaleniu w retoryce opisującej szczury i że ich tępienie posiadało (zwłaszcza w czasach stalinowskich) wyraźne funkcje polityczne. Na podstawie przeprowadzonych analiz proponuję pojęcie czystki gatunkowej, którym określam program metodycznej eksterminacji zwierząt oparty na kryterium gatunkowym z towarzyszącą mu wyraźnie anihilacyjną frazeologią oraz silną mobilizacją społeczną. Analizuję zwłaszcza relacje między pojęciami dehumanizacji a deratyzacji, którą warunkuje wyłączenie szczurów ze zwierzęcej wspólnoty w celu zastąpienia ich specyfiki statusem wyobrażonym (wroga albo patogenu). Przeprowadzam analizę mechanizmów, za pomocą których środowisko bywa włączane do narracji politycznych w kontekście procesów nowoczesności, proponując alternatywne, bo bazujące na biologiczności spojrzenie na narrację sanitarno-modernizacyjną w PRL.

Pochwała profanacji. "Trzecia droga" w kulturze polskiej lat 80

Teksty Drugie

Tekst jest skróconym rozdziałem przygotowywanej przeze mnie książki o Kulturze Zrzuty i "trzeciej drodze" w kulturze polskiej lat 80., która ukaże się w serii "Nowa Biblioteka" Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. Pierwszą wersję tekstu wygłosiłem 2 marca 2016 roku na zebraniu Katedry Teatru i Dramatu UJ; dziękuję koleżankom i kolegom za krytyczne uwagi.

Tak zwani „tutejsi” na Polesiu jako zagadnienie polityczne w Polsce w latach 1921–1939

Sprawy Narodowościowe, 2013

So-called ‘tutejsi’ in Polesia as a political issue in Poland, 1921–1939This article is an attempt to present the problem of repercussions of the assumption made in the Second Polish Republic that in Polesia there was a compact several hundred thousand group of people that do not have a modern national consciousness. In the interwar period this group was commonly referred to as ‘tutejsi.’ The issue is examined from three perspectives. The first is to reconstruct the position taken in this case by the Polish science, especially the authors gathered around the Institute for Nationalities Affairs (Instytut Badań Spraw Narodowościowych). The second part of the article presents opinions functioning about so-called ‘tutejsi’ in the Polish public opinion. The difference between points of view arising in the 1920s and ’30s is exposed here. The third part focuses on the actions taken by the Polish authorities. In the first half of the ’20s an assumption was formulated that in Polesia this gr...

Początki tzw. normalizacji w czechosłowackiej Armii Ludowej we wspomnieniach świadków

Wrocławski Rocznik Historii Mówionej, 2013

The aim of the following article is to analyse the consequences of the Prague Spring on the Czechoslovak People’s Army on the strength of biographical accounts by direct participants of the events, and to compare them with surviving documents from that period. The research project has been carried out using the oral history method and refers to accounts of soldiers laid off from the army as a result of the so-called normalisation purges that took place from the late 1960s until the mid-1970s. The article presents the chronology of the normalisation methods used in the army and the way they were applied both at official and party level. It also discusses the consequences of these actions on the ordinary lives of the witnesses and thus how reflections of those events were later portrayed for the purpose of the study.

Rządzeni o rządzących. Problem alienacji i niereprezentatywności polskiej klasy politycznej

2017

The main object of analyses provided in the paper is one of the key problems of contemporary Poland’s democracy, i.e. the “destructive” model of political rivalry. Action aimed at discrediting a rival in direct “confrontation” proves more beneficial than long-term planning resulting in realization of positive reform plan. As a result political elites cater to their own political needs forgetting about their social role in regard to citizens. As a consequence the gap between the society and politics grows even bigger. The society becomes more and more depoliticized. Indicators of associating oneself with political parties are the lowest in the whole of European Union. Most of the citizens admit they have no-one to vote for, they do not associate themselves even with the party they are voting for the general perception of politicians is extremely critical. It seems that it is important to put clearer emphasis on the fact that the whole of the political stage is responsible for said ne...

Polityka migracyjna w programach polskich partii politycznych po 1989 r

2018

Polityka migracyjna w programach polskich partii politycznych po 1989 r. Wprowadzenie Przez wiele lat po 1989 r. polityka migracyjna nie tylko nie była szczególnie istotnym elementem polskiej polityki bezpieczeństwa, ale również skupiała się na innych niż współcześnie kwestiach. Po odzyskaniu niepodległości wyzwaniem w tym obszarze dla budującego nową tożsamość państwa była pomoc dla Polaków i ich potomków na Wschodzie, którzy w 1945 r. zostali poza granicami Polski, przede wszystkim na terenie byłego Związku Radzieckiego. Po wejściu do Unii Europejskiej w 2004 r. wyzwaniem stała się batalia o otwarcie rynków pracy krajów Unii dla obywateli RP, a następnie postawa wobec szybko rosnącej nowej polskiej emigracji (kryzys demogra czny w kraju oraz pozycja mniejszości polskiej w krajach UE). W II dekadzie XXI w. na czoło wysunęły się kwestie związane z przyjmowaniem uchodźców z terenów Bliskiego Wschodu i Afryki, w tym sporna kwestia ich relokacji z obozów w Grecji czy Włoszech do innych krajów UE. Rozpoczęła się również dyskusja o potrzebie wdrożenia krajowej polityki wobec stale rosnącej grupy migrantów z Ukrainy. Celem artykułu jest przedstawienie zarysu problematyki polityki migracyjnej, ujętej w programach polskich partii politycznych po 1989 r. w wybranych przez Autorkę aspektach. Ogrom materiału, jaki został zebrany w wyniku wstępnej kwerendy danych, wymuszał konieczność zawężenia dalszej analizy do wybranych problemów. Ich lista zostanie zaprezentowana w dalszej części artykułu.

Zmiana statusu i etniczna mobilizacja podczas wydarzeń marca 1956 roku w Gruzji

Wolność i Solidarność

Status Shift and Ethnic Mobilisation in the March 1956 Events in Georgia The large-scale demonstrations that took place in Georgia in early March 1956 following Khrushchev’s criticism of Stalin at the 20th Party Congress were the first significant expressions of public protest and civil disobedience in the Soviet Union for decades, and they also bore a clearly nationalistic character. Based primarily on materials from the Georgian KGB and Party archives and interviews with former Party officials and participants of the events, this article examines potential interpretations of these events derived from elite incorporation and ethnic mobilisation theories.

Loading...

Loading Preview

Sorry, preview is currently unavailable. You can download the paper by clicking the button above.