İslam Tarihinin ilk Mehdisi: İBNÜ'L HANEFİYYE (original) (raw)

2018, Şırnak Üniversitesi

Abstract

SUMMARY Muhammad ibn al-Hanafiya (16-81/637-700) was the son of Ali b. Abi Tâlib and Khawlah bnt. Ja’far al-Hanafiya, who was a member of Banu Hanifa tribe. He lived in an era whose events have been effective till today. For that reason, determining how he acted to the events occurred should be significant for a better understanding of the aforementioned era. He participated in Battles of Jamal, Siffin and Nahrawan actively, and developed a profile that he took lessons from the subsequent eras of these battles. He got along with the Umayyad Caliphs and did not show interest to participate in rebellions against them. Accordingly, he did not approve the reaction of his brother, Hussein b. Ali, that resulted in Karbala event and he stood against the subsequent rebellion that resulted in the Battle of Harra. Likewise, he did not support the movements of Abdullah b. Zubayr and Mukhtar b. Abi Ubeyd es-Sakafi. In fact, his attitude was effective on the failure of these movements. On the other hand, he strived to prevent the religious differentiation occurred due to the political fracture in public and presented a conservative attitude against the incidents. He opposed the aggressive movements and warned the public about them. In brief, with his strong personality, he stood against the political, religious and social fractures threatening the unity of the public and endeavoured to get over that period of change with the least ravage. ÖZET Muhammed b. Hanefiyye (16-81/637-700), Ali b. Ebî Tâlib’in, Benî Hanîfe kabilesine mensup eşi Havle bnt. Cafer el-Hanefiyye’den oğludur. Etkisi gönümüze kadar devam eden olayların meydana geldiği bir dönemde yaşamıştır. Bu nedenle gelişen olaylar karşısında onun nasıl hareket ettiğinin tespiti, söz konusu dönemin daha iyi anlaşılmasında belirleyici olacaktır. Cemel, Sıffin ve Nehrevân savaşlarında aktif olarak yer almış olmakla birlikte daha sonraki dönemlerde yaşananlardan ders almış gibi bir profil çizmiştir. Nitekim Emevi halifeleriyle gayet iyi geçinmiş ve onlara yönelik isyanlara iltifat etmemiştir. Bu çerçevede, Kerbela Vakasıyla sonuçlanan kardeşi Hüseyin b. Ali’nin çıkışını tasvip etmediği gibi, daha sonra Harre Vakasıyla sonuçlanan isyanın karşısında durmuştur. Aynı şekilde Abdullah b. Zübeyr ve onun adını kullanarak hareket eden Muhtar b. Ebî Ubeyd es-Sekafî hareketlerine destek vermemiştir. Hatta onun takındığı tutum, bunların akâmete uğramasında etkili olmuştur. Diğer yandan, toplumdaki siyasî kırılmanın etkisiyle baş gösteren dinî farklılaşmanın önüne geçmeye çalışmış ve gelişmeler karşısında muhafazakar bir tutum takınmıştır. Bu nedenle gâlî görüşlere cephe almış ve bu konuda halkı uyarmıştır. Kısacası; O, güçlü kişiliği ile, toplumun birliğini tehdit eden siyasî, dinî ve soysal kırılma ve farklılaşmaların karşısında durmuş ve toplumun en az hasarla bu değişim sürecini atlatması yönünde gayret göstermiştir.

Loading...

Loading Preview

Sorry, preview is currently unavailable. You can download the paper by clicking the button above.

References (238)

  1. Hüsn-i Hat.................................................................79
  2. Özlü Sözleri................................................................79
  3. İlmî Yeterliliği.............................................................83
  4. İKİNCİ BÖLÜM...................................................................89 MUHAMMED B. HANEFİYYE'NİN EHLİ BEYT FERTLERİYLE İLİŞKİLERİ..........................................................................
  5. I. Hz. Ali ile İlişkisi...................................................................89 A. Hz. Ali'nin Siyasî Mücadelesinde Muhammed b. Hanefiyye'nin Yeri.............................................................89
  6. Hz. Ali'nin Halife Seçilmesi..........................................89
  7. Cemel Savaşı..............................................................93
  8. Sıffin Savaşı...............................................................99
  9. Nehrevân Savaşı........................................................105
  10. B. Hz. Ali'nin Katli ve Muhammed b. Hanefiyye'ye Vasiyeti......................................................
  11. II. Hz. Hasan İle İlişkisi.......................................................112 A. Hz. Hasan'ın Siyasî Mücadelesinde Muhammed b. Hanefiyye'nin Yeri..........................................................112
  12. Hz. Hasan'a Biat.......................................................112
  13. Hz. Hasan'ın Muâviye ile Anlaşması...........................115
  14. B. Hz. Hasan'ın Vefatı ve Muhammed b. Hanefiyye'ye Vasiyeti.........................................................................118 III. Hz. Hüseyin İle İlişkisi......................................................122 A. Hz. Hüseyin'in İsyanı Sürecine Kadar Muhammed b. Hanefiyye..................................................................124 B. Hz. Hüseyin'in İsyanı Sürecinde Muhammed b. Hanefiyye...........................................................124
  15. Hz. Hüseyin'in Medine'den Çıkışı............................124
  16. Hz. Hüseyin'in Mekke'den Çıkışı ve Kerbela Hadisesi......................................................................128 3. Kerbela Faciasına Karşı Muhammed b. Hanefiyye'nin Tepkisi.........................................................................134
  17. IV. Hz. Hasan Nesli İle İlişkisi.................................................136
  18. V. Hz. Hüseyin Nesli İle İlişkisi.............................................138 VI. Diğer Kardeşleriyle İlişkisi...............................................140 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM............................................................143 MUHAMMED B. HANEFİYYE'NİN EMEVÎ HALİFELERİ İLE İLİŞKİLERİ........................................................................143 I. Muâviye b. Ebî Süfyân İle İlişkisi........................................143 II. Yezîd b. Muâviye İle İlişkisi...............................................147 A. Kerbela Olayı Bağlamında İlişkileri..............................147
  19. B. Harre Olayı Bağlamında İlişkileri...................................153 III. Mervân b. Hakem İle İlişkisi............................................161 IV. Abdülmelik b. Mervân İle İlişkisi....................................163 A. İbn Zübeyr'den Kaçarak Abdülmelik'e Sığınması........164 B. Mekke'ye Geri Dönmesi ve Taif'e Çıkması....................173
  20. C. Abdülmelik'e Biat etmesi............................................176 D. Dımaşk Ziyareti...........................................................181
  21. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM.......................................................187 MUHAMMED B. HANEFİYYE'NİN SİYASÎ, DİNÎ VE SOSYAL KİSİLİĞİ...........................................................................
  22. I. Siyasî Hareketlere Etkisi...................................................187 A. Abdullah b. Zübeyr Hareketi Karşısındaki Yeri ve Etkisi........................................................................189 B. Muhtâr es-Sekafî Hareketi Karşısındaki Yeri ve Etkisi...............................................................................207 II. Dinî Düşünce ve Akımlara Etkisi..................................230 A. Dinî Düşünce ve Faaliyetleri.....................................230
  23. B. İlgili Dinî Akımlar........................................................249
  24. Keysâniyye..............................................................250
  25. Mürcie.....................................................................266
  26. Mu'tezile..................................................................268
  27. III. Sosyal Etkisi.....................................................................272 A. Sosyo-politik Yapı.......................................................272 B. Sosyal Fonksiyonu.......................................................275
  28. SONUÇ .........................................................................285 BİBLİYOGRAFYA...........................................................291 DİZİN...................................................................317 BİBLİYOGRAFYA
  29. Ahmet Cevdet Paşa, Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ, Bedir yay., İstanbul 1981.
  30. Akîdî, Ali, "Uzamâu fî Mesîreti'l-İnsâniyye Muhammed b. el- Hanefiyye Râidu'd-Dîmukrâtiyye ve Hurriyetü'r-Ra'y" (www.taakhinews.org Erişim tarihi: 07/05/2008).
  31. Alevî, Yahyâ b. Hamza, (749/1348), el-İkdü'l-Leâlî fi'r-Red alâ Ebî Hâmid el-Gazâlî, thk. S. Abdullah, Dârü'l-Afâki'l-Arabiyye, Kahire 2002.
  32. Ali b. Ebî Tâlib, Nehcü'l-Belağa, Hz. Ali'nin Hutbeleri, Mektupları, ve Kısa Sözleri, çev. Komisyon, Ankara 1990.
  33. Âlûsî, Muhmud Şükrî el-Bağdâdî (1270/1853), Bülûğu'l-Ereb fî Mari- feti Ahvâli'l-Arab, I-III, tsh. M. Behcet el-Eserî, Dârü'l- Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1314.
  34. Apak, Adem, "Hz. Ali'nin Siyasî Kişiliği", Hz. Ali Sempozyumu, Ha- zırlayan: Selim Arık, İl Müftülüğü, Bursa 2005, s. 29-50.
  35. Arı, M. Salih, Hz. Ebu Bekir ve Ridde Savaşları, Beyan yay., İstanbul 1996.
  36. Atalan, Mehmet, Muhammed b. el-Hanefiyye ve Anadolu'daki Tezahür- leri (Muhammed Hanefî Cenknâmeleri), İlâhiyât Yay., Ankara 2007. ______, Şiîliğin Farklılaşma Sürecinde Ca'fer es-Sâdık'ın yeri, Araştırma yay., Ankara 2005.
  37. Atiyye, Mâcid b. Ahmed, "Muhammed İbnü'l-Hanefiyye, 16-81 h. Hayâtuhu ve Cihâduhu", Mecelletu Ulûmi'l-Hadîs, sy. 15, sn. 1382/1962, s. 108-150.
  38. ______, "Müsnedu Muhammed İbni'l-Hanefiyye", Mecelletu Ulûmi'l- Hadîs, sy. 15, sn. 1382/1962, s. 151-186.
  39. Aycan, İrfan, Saltanata Giden Yolda Muâviye b. Ebi Süfyân, Ankara Okulu yay., 2. bs., Ankara 2001.
  40. Aydınlı, Osman, "Mu'tezile Ekolü Teşekkülü, İlkeleri ve İslâm Dü- şüncesine Katkıları", Marife, sn. 3, sy. 3, Kış 2003.
  41. Bağdadî, Abdülkahir (429/1037), Mezhepler Arasındaki Farklar, çev. E. Ruhi Fığlalı, TDV yay., Ankara 2007.
  42. Bahçıvan, Seyit, "İrca Fikri ve Ebû Hanife'nin İrcâ İle İthamına Bir Bakış", SÜİFD, sy. 8, sn. 1998, s. 141-176.
  43. Banning, Hubert, Muhammad İbn al-Hanafija, Erlangen 1909.
  44. Bedr, Abdülbâsıt, et-Târîhu'ş-Şâmil li'l-Medîneti'l-Münevvere, Medine 1993. Belâzürî, Ahmed b. Yahya (279/892), Kitâbu Cümel min Ensâbi'l- Eşrâf, I-XIII, thk. Suheyl Zekkâr -Riyâz Ziriklî, Dârü'l-Fikr, Beyrut 1996.
  45. Beydûn, İbrahim, Melâmihu't-Teyyârâti's-Siyâsiyye fi'l-Karni'l-Evvel el-Hicrî, Dârü'n-Nahdi'l-Arabiyye, Beyrut 1979.
  46. Beyhakî, Ebü'l-Hasan Ali b. Ebi'l-Kasım (565/1170), Tetimmetu Sıvâni'l-Hikme, nşr. Muhammed Şefî, Lahor 1351.
  47. Buckley, R.B., "İlk Dönem Şiî Gulatı", çev. Mehmet Atalan, FÜİFD, sy. 10:2, sn. 2005, s. 137-159.
  48. Buharî, Ebû Abdullah İsmail b. İbrahim (256/869), el-Câmiu's-Sahîh, I-VI, thk. Mustafa Dîb el-Bûğâ, Dâru İbn Kesîr, 3. bs., Beyrut 1987. ______, et-Târîhu'l-Kebîr, I-VIII, nşr. Mehmet Özdemir, el- Mektebetu'l-İslâmiyye, Diyarbakır ty.
  49. Buhl, Fr., "Muhammed b. al-Hanafiya", İA, VIII, 478-479.
  50. Bürrî, Muhammed b. Ebî Bekir b. Abdullah b. Musa et-Tilmisanî (680/1281), el-Cevhere fî Nesebi'n-Nebî ve Ashâbihi'l-Aşere, I-II, thk. Muhammed Altuncî, Riyad 1983.
  51. Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr (255/868), el-Beyân ve't-Tebyîn, I-V, thk. A. Muhammed Harun, Mektebetü'l-Hâncî, 7. bs., Kahire 1998.
  52. Cezzâr, Fikri, Medâhilü'l-Müellefîn ve'l-A'lâmi'l-Arab hatâ Âmme 1215/1800, I-IV, Riyad 1991.
  53. Cook, Michael, "İslâm'da Aktivizm ve Quietizm: İlk Mürcie'nin Durumu", çev. Sönmez Kutlu, AÜİFD, XXXVII, Ankara 1997, s. 305-315.
  54. Daftary, Farhad, "Emeviler Döneminde ve Abbâsilerin İlk Dönem- lerinde İran, Horasan ve Mâverâünnehir'deki Mezhebi ve Milliyetçi Hareketler", çev. Mehmet Atalan, Kelam Araştır- maları, sy. 4:2 (2006), s. 139-157.
  55. Dalkıran, Sayın, "Muhammed b. el-Hanefiyye ve Adına Oluşan Fırkalar", Dinî Araştırmalar, c. 7, sy. 19, sn. 2004, s. 139-158.
  56. Dârimî, Ebû Said Osman b. Said (280/893), er-Red ale'l-Cehmiyye, thk. Bedir b. Abdullah, Dârü İbn Kesir, 2. bs., Kuveyt 1995.
  57. Deksan, Abdülemir Abd Hüseyin, el-Hilâfetü'l-Ümeviyye 65-86/684- 705 Dirâse Siyâsiyye, Dârü'n-Nehdati'l-Arabiyye, Beyrut 1973.
  58. Demircan, Adnan, "Üçüncü Halife Osman'a Yöneltilen Bazı Eleşti- rilere Bâkıllânî'nin Cevapları", İSTEM, sy. 8, sn. 2006, s. 9-20.
  59. ______, Ali-Muâviye Kavgası, Beyan yay., İstanbul 2002.
  60. ______, Haricilerin Siyasî Faaliyetleri, Beyan yay., İstanbul 1996. ______, İslâm Tarihi Râşid Halîfeler Dönemi, A-Dem yay., Şanlı Urfa 2001. ______, İslâm Tarihinin İlk Asrında İktidar Mücadelesi, Beyan yay., İstanbul 1996.
  61. Dermenghem, Emile, Hazreti Muhammed'in Hayatı, çev. R. Nuri Güntekin, Alkım yay., İstanbul 2006.
  62. Dîneverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvûd (282/895), el-Ahbârü't-Tivâl, thk. Ö. Faruk et-Tabbâ, Dârü'l-Fikr, Beyrut, 1995.
  63. Diyarbekirî, Hüseyin b. Hasan (990/1582), Tarihu'l-Hamîs fî Ahvâli Enfesi Nefîs, I-II, Müessesetü'ş-Şa'bân, Beyrut, ty.
  64. Dozy, R. Pieter Anne (1300/1883), İslâm Tarihi, trc. Vedat Atila, Gri yay., İstanbul 2006.
  65. Dûlâbî, Ebû Bişr Muhammed b. Ahmed (310/922) el-Künâ ve'l-Esmâ, I-II, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1999.
  66. Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş'as (275/888) Süneni Ebî Dâvud, I-II, thk. Muhammed Muhyiddin, Dârü'l-Fikr, yy., ty.
  67. Ebû Hâtim er-Râzî, Ahmed b. Hamdân el-Leysî (324/936), Kitâbü'z- Zîne, thk. A. Selam es-Samerâî, Dârü Avsat, 2. bs., Bağdat 1982. Ebû Hayyân, Ali b. Muhammed (414/1023), el-Basâir ve'z-Zehâir, I- IX, thk. Vedâd el-Kâdî, Dârü Sâdır, Beyrut 1988.
  68. Ebû İshâk eş-Şirazî, İbrahim b. Ali (476/1083) Tabakâtü'l-Fükahâ, thk. İhsan Abbâs, Dârü'r-Râid el-Arabî, 3. bs., Beyrut 1981.
  69. Ebû Nuaym el-İsbahânî, Ahmed b. Abdullah (430/1039), Hilyetü'l- Evliyâ ve Tabakâtü'l-Asfiyâ, I-X, Dârü'l-Kütübi'l-Arabiyye, 2. bs., Beyrut 1967.
  70. Ebû Zehra, Muhammed (1394/1974), İmam Zeyd, çev. Ahmet Kara- baba -Salih Parlak, Şafak yay., İstanbul 1993.
  71. Ebü'l-Arab et-Temimî, Muhammed b. Ahmed (333/945), Kitabü'l- Mihen, thk. Y. Vehib el-Ceburî, Dârü'l-Garb el-İslâmî, Beyrut 1988. Ebü'l-Kâsım el-İsbahânî, İsmail b. Muhammed (535/1141), Siyerü's- Selefi's-Sâlihîn, I-IV, thk. Kerem b. Hilmi, Dârü'r-Râye, Riyad 1999. Emîn, Seyyid Muhsin (1371/1952), A'yânu'ş-Şîa, I-XI, thk. Hasan el- Emin, Dârü't-Teâruf, Beyrut 1983.
  72. Erten, Hayri, "Hz. Ömer Döneminde Sosyal Yapı ve Değişme", Marife, sy. 1, sn. Bahar 2001, s. 175-193.
  73. Eş'ârî, Ebü'l-Hasan Ali b. İsmail (324/936), Makâlâtü'l-İslâmiyyîn ve İhtilâfü'l-Musallîn, thk. Hellmut Ritter, Wiesbaden 1963.
  74. Evliyalar Ansiklopedisi, "Muhammed bin Hanefiyye", Türkiye Gaz. Yay., İstanbul 1992, VIII, 425-428.
  75. Fadlallah, Muhammed Cevad, Sulhü'l-İmâm el-Hasan Esbâbuhu Netâicuhu, Dârü'z-Zehrâ, 2. bs., Beyrut 1987.
  76. Fâkihî, Ebû Abdullah Muhammed b. İshâk el-Mekkî (h. 3. asır), Ahbâru Mekke fî Kadîmi'd-Dehr ve Hadîsih, I-VI, thk. Abdülme- lik b. Abdullah b. Dehîş, Mekke 1986.
  77. Faruk Ömer, "Abbâsilerin Siyasî Emellerinin Tarihi Kökleri", çev. Cem Zorlu, SÜİFD, sy. 13, sn. Bahar 2002, s. 193-210.
  78. Fayda, Mustafa, Halid b. Velid, Çağ yay., İstanbul 1990. Fesevî, Ebû Yusuf Yakub b. Süfyân (277/890), Kitâbü'l-Ma'rife ve't- Târîh, thk. E. Ziya el-Umerî, Mektebetü'd-Dâr, Medine 1410.
  79. Feyyûmî, Muhammed İbrâhim, el-Mu'tezile Tekvînü'l-Akli'l-Arabî A'lâm ve Efkâr, Dârü'l-Fikri'l-Arabî, Kahire 2002.
  80. ______, eş-Şîatü'l-Arabiyye ve'z-Zeydiyye, Dârü'l-Fikri'l-Arabi, Kahire 2002. ______, eş-Şîatü'ş-Şu'ûbiyye ve'l-İsnâ Aşeriyye, Dârü'l-Fikri'l-Arabi, Kahire 2002.
  81. Fığlalı, Ethem Ruhi, "Hasan b. Muhammed b. Hanefiyye", DİA, XVI, 331-332.
  82. Firûzabâdî, Mecduddin Muhammed b. Yakub (817/1414), Tuhfe- tu'l-Ebîh fimen Nusibe ilâ Ğayri Ebihi, thk. Muhammed Salih eş-Şinnâvî, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1990.
  83. Goldziher, Ignaz, el-Akîdetü ve'ş-Şerîatü fi'l-İslâm, Arapçaya çev. M. Yusuf -A. Abdülhak -A. H. Abdülkadir, Dârü'r-Râid, Beyrut 1946.
  84. Gölpınarlı, Abdülbakiy, Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şiilik, Der yay., İstanbul 1979.
  85. Hâirî, Muhammed Hüseyin el-A'lemî, Dâiretu'l-Meârif eş-Şîiyye'l- Âmme, I-XVIII, 2. bs., Beyrut 1993.
  86. ______, Terâcimu A'lâmi'n-Nisâ, I-II, Müsessesetü'l-A'lemî, Beyrut 1987. Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah (405/1014), el-Müstedrek ale's-Sahihayn fi'l-Hadis, I-IV, Dârü'l- Kütübi'l-İlmiyye, Haydarabad 1915.
  87. Hakyemez, Cemil, "Bedâ Düşüncesi ve Şiî İmamet Tartışmaların- daki Yeri," HÜİFD, c. V, sy. 10, 2006/2, s. 29-49.
  88. ______, "Mehdî Düşüncesinin İtikadîleşmesi Üzerine", GÜÇİFD, c. III, sy. 5, 2004/1, s. 127-144.
  89. Halîfe b. Hayyât el-Asferî (240/854), Kitabu't-Tabakât, thk. Süheyl Zekkâr, Mat. Vezareti's-Sekafe, Dımaşk 1966.
  90. Har'ân, Abdullah b. Abdurrahman (1423/2002), Eserü'l-Ulemâ fi'l- Hayâti's-Siyâsiyyeti fi'd-Devleti'l-Ümeviyye, Mek. Rüşd, Riyad 1424. Harbûtlî, Ali Hasenî, Abdullah b. Zübeyr, A'lâmü'l-Arab serisi: 43, el- Müessesetü'l-Mısriyye el-Âmme, Kahire 1962.
  91. ______, Muhtâr es-Sekafî, A'lâmu'l-Arab serisi: 43, el-Müessesetü'l- Mısriyye el-Âmme, Kahire 1962.
  92. Hasan İbrahim Hasan, Târîhu'l-İslâm es-Siyâsî ve'd-Dînî ve's-Sekâfî ve'l-İctimâî, I-IV, Mektebetü'n-Nahdeti'l-Mısriyye, 7. bs., Ka- hire 1964.
  93. Hasenî, Hâşim Marûf, Sîretü'l-Eimmeti'l-İsnâ Aşara, I-II, Dârü't- Teâruf, Kum 1409.
  94. Hasîbî, Ebû Abdullah el-Hüseyn b. Hamdân (334/946), el- Hidâyetu'l-Kubrâ, Muessesetu'l-Belâğ, 4. bs., Beyrut 1991.
  95. Hassûn, Muhammed -Meşkûr, Ummu Ali, A'lâmu'n-Nisâi'l- Mü'minât, İntişâratu Usve, yy., 1411.
  96. Hâşimî, Hatîb Ali b. Hüseyin en-Necefî (1396/1976), Muhammed b. el-Hanefiyye, thk. el-Müessesetü'l-İslâmiyye li'l-Buhûs, Mü- essesetü't-Târihi'l-Arabî, Beyrut 2004.
  97. Hatîbü'l-Havârizm, Ebü'l-Mueyyed el-Muvaffak b. Ahmed el- Mekkî (568/1173), Maktelü'l-Hüseyn, I-II, thk. Muhammed Semâvî, Kum 1418.
  98. Herevî, Ebü'l-Hasen Ali b. Ebî Bekr es-Sâih (611/1215), el-İşârât ila Ma'rifeti'z-Ziyârât, thk. Ali Ömer, Mektebetü's-Sekâfeti'd- Dîniyye, Kahire 2002.
  99. Hudarî, Muhammed b. Afifi (1345/1925), Muhadarâtu Tarihi Üme- mi'l-İslâmiyye: ed-Devletü'l-Ümeviyye, I-II, Dârü'l-Marife, Bey- rut ty.
  100. Huî, Mirza Habibullah el-Hâşimî (1324/1906), Minhâcu'l-Berâa fî Şerhi Nehci'l-Belâğa, I-XXII, thk. Ali Aşur, Dârü İhyai't- Turasi'l-Arabî, 1. bs, Beyrut 2003.
  101. İbn Ebû Muhammed Ahmed el-Kûfî (314/926), el-Fütûh, I- III, thk. Süheyl Zekkâr, Dârü'l-Fikr, Beyrut 1992.
  102. İbn Yusuf b. Abdullah (463/1071), ed-Dürer fî İhtisâri'l- Meğazî ve's-Siyer, thk. Şevki Dayf, Dârü'l-Mearif, 2. bsk, Kahi- re 1983.
  103. İbn Ebû Muhammed Ahmed b. Muhammed el- Endelüsî (328/939), Kitâbü'l-İkdi'l-Ferîd, I-VII, thk. Ahmed Emin vd., Mat. Lecneti't-Telif, Kahire 1969.
  104. İbn Ebü'l-Kâsım Ali b. Hasan (571/1175), Târîhu Medîneti Dimeşk, I-LXXV, thk. Ömer el-Amrâvî, Dârü'l-Fikr, Beyrut 1997. İbn Ebî Bekir, Muhammed b. Yahya el-Endelüsî (741/1340), et- Temhîd ve'l-Beyân fî Makteli'ş-Şehîd Osman b. Affân, thk. Kerem Hilmî, Dârü'l-Âfâk, Kahire 2002.
  105. İbn Ebî Hayseme, Ebû Bekir Ahmed b. Ebî Hayseme Zuheyr b. Harb (279/892), et-Târîhu'l-Kebîr/Târîhu İbn Ebî Hayseme, I- IV, thk. Selâhuddîn b. Fethî, el-Fârûku'l-Hadîse li't-Tibâa, Kahire 2003.
  106. İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed (235/849), el- Kitâbü'l-Musannef fi'l-Ehâdîs ve'l-Âsâr, I-VII, thk. Yusuf Hût, Dârü't-Tâc, Beyrut
  107. İbn Ebi'l-Hadîd, İzzuddin Ebû Hâmid Abdülhamid b. Hibetullah el- Mutezilî (656/1258), Şerhu Nehci'l-Belâğa, I-XX, thk. Hüseyin el-A'lemî, Müessesetü'l-A'lemî, Beyrut 1995.
  108. İbn Hacer, Ebü'l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askalâni (852/1448), el-İsâbe fî Temyîzi's-Sahâbe, I-VII, thk. Ali Muhammed el-Bicâvî, Dârü'l-Cîl, Beyrut 1992.
  109. ______, Takrîbü't-Tehzîb li Hâtimeti'l-Huffâz, I-II, thk. Abdülvehhab Abdüllatif, Dârü'l-Marife, 2. bs., Beyrut 1975.
  110. ______, Tehzîbü't-Tehzîb, I-X, Dârü'l-Hayât, Beyrut 1991. İbn Abdurrahman b. Muhammed (808/1406) Kitabü'l-İber, I-VI, Dârü'l-Fikr, Ofset bs., Beyrut 1979.
  111. İbn Hallikân, Ebu'l-Abbâs Şemsuddîn b. Ahmed (681/1282), Ve- feyâtu'l-A'yân ve Enbâu Ebnâi'z-Zemân, I-VIII, thk. İhsân Abbâs, Dârü Sâdır, Beyrut 1968.
  112. İbn Hamdûn, Ebu'l-Mealî Muhammed b. Hasan (562/1168), et- Tezkiretü'l-Hamdûniyye, I-IX, thk. İhsan Abbâs-Bekir Abbâs, Dârü Sadr, Beyrut 1996.
  113. İbn Ebû Muhammed Ali b. Ahmed (456/1064), Cemheretü Ensâbi'l-Arab, thk. A. M. Harun, Dârü'l-Meârif, 5. bs., Kahire 1982. İbn Muhammed b. Hibbân (354/965), Kitabü's-Sikât, I-X, thk. M. Abdülhamid Han, Dairetü'l-Mearif el-Osmaniyye, Haydarabad 1983.
  114. ______, Meşâhiru Ulemâi'l-Emsâr, thk. M. Fleischhammer, Dârü'l- Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut ty.
  115. İbn Cemâluddin Ahmed b. Ali el-Hasenî (828/1425), Umde- tu't-Tâlib fî Ensâbi Âli Ebî Tâlîb, thk. Mehdî er-Recâî, Mekte- betu Ayetullah el-Maraşî, Kum 2004.
  116. İbn Bahâüddîn Muhammed b. Hasan (613/1216), Tarihu Taberistân, Arapçaya çev. Ahmed Muhammed Nâdî, Kahire 2002. İbn Ebü'l-Fidâ İsmail b. Ömer (774/1372), el-Bidâye ve'n- Nihâye, I-VIII, thk. Yusuf el-Işş -Muhammed el-Bikâî, Dârü'l-Fikr, 2. bs., Beyrut 1997.
  117. ______, Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm, I-IV, Dârü'l-Ma'rife, Beyrut 1982. İbn Ebü'l-Kasım Cafer b. Muhammed el-Kummî (368/978), Kâmilü'z-Ziyârât, thk. B. Caferî, Tahran 1417.
  118. İbn Kunfüz, Ebu'l-Abbâs Ahmed b. Hasan el-Kasnataynî (809/1406), el-Vefeyât, thk. Âdil Nuveyhiz, el-Mektebetu'l- Cezairiyye, Beyrut 1971.
  119. İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (276/889), el- Meârif, thk. Servet Ukkâşe, Dârü'l-Meârif, 4. bs., Kahire 1981.
  120. ______, eş-Şi'r ve'ş-Şuarâ, I-II, thk Ahmed Muhammed Şâkir, Dârü'l- İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye, Kahire 1364.
  121. ______, Uyûnu'l-Ahbâr, I-IV, Dârü'l-Kütübi'l-Arabî, Beyrut ty. İbn Mencûveyh, Ebu Bekir Ahmed b. Ali el-İsbahânî Ricâlu Sahîhi Müslim, I-II, thk. Abdullah el-Leysî, Dârü'l- Marife, Beyrut 1987.
  122. İbn Merdeveyh, Ebû Bekir Ahmed b. Musa el-İsfahanî (410/1019), Menâkibu Ali b. Ebî Tâlib vemâ Nezele mine'l-Kur'ân fî Ali, thk. A. M. Huseyn, Dârü'l-Hadis, Kum 1422.
  123. İbn Miskeveyh, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed (421/1030), Tecâri- bu'l-Ümem, I-VIII, thk. Ebu'l-Kasım İmamî, Dârü Suruş, 2. bs., Tahran 2001.
  124. İbn Ebû Ali Ahmed b. Ömer (310/922) el-A'lâkü'n-Nefîse, nşr. E. J. Brill, Leiden 1891.
  125. İbn Ebû Abdullah Muhammed (230/884), et-Tabakâtu'l-Kubrâ, I-IX, Dârü Sadır, Beyrut ty.
  126. ______, Tercemetü'l-İmam el-Hasan mine'l-Kısmi'l-Garyri'l-Matbu min Kitabi't-Tabakâti'l-Kübrâ, thk. S. A. et-Tabatabaî, Müessesetü Âli'l-Beyt, Kum 1416.
  127. İbn Şehraşûb, Ebû Cafer Muhammed b. Ali (588/1192), Menâkibu Âl-i Ebî Tâlib, I-IV, Dârü'l-Advâ, Beyrut 1985.
  128. İbn Ebü'l-Kâsım Radıyyüddin Ali b. Musa b. Cafer (664/1266); el-Melhûf ala Katli't-Tufûf, thk. Faris Tebriziyan, Dârü'l-Üsve, yy.
  129. İbn Muhammed b. Ali (709/1309), el-Asîlî fî Ensâbi't- Tâlibiyyîn, thk. Mehdî er-Recâî, Mek. Ayetullah el-Mer'aşî, Kum 1418.
  130. İbn Muhammed (953/1546), Kaydü'ş-Şerîd min Ahbâr-i Yezîd, thk. Muhammed Garb, Dârü's-Suhuvve, Kahire 1986.
  131. İbnü'd-Devadarî, Ebû Bekir b. Abdullah b. Aybek (732/1332), Ken- zü'd-Dürer ve Câmiü'l-Gurer, I-IX, thk. M. Said Cemaleddin, el- Müessesetü'l-Camiiyye, Kahire 1981.
  132. İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec Abdurrahman b. Ali (597/1200), el- Muntazam fî Tarîhi'l-Mülûk ve'l-Ümem, I-XVII, thk. Muham- med Abdulkadir Ata -Mustafa Abdulkadir Ata, Dârü'l- Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut ty.
  133. ______, Sıfatü's-Safve, I-IV, thk. Mahmud Fâhûrî, Dârü'l-Marife, 2. bs., Beyrut 1979.
  134. İbnü'l-Esîr, İzzüddin Ebü'l-Hasen Ali b. Muhammed (630/1232), Üsdü'l-Ğâbe fî Ma'rifeti's-Sahâbe, I-VII, thk. H. Me'mun Şeyha, Dârü'l-Marife, Beyrut 1997.
  135. ______, el-Kâmil fi't-Târîh, thk. Ebû Suhayb el-Kermî, Beytü'l- Efkâri'd-Devliyye, Riyad ty.
  136. İbnü'l-Hazzâ, Ebû Abdullah, et-Ta'rîf bimen Zukire fi'l-Muvatta mi- ne'n-Nisâ ve'r-Ricâl, I-IV, thk. M. İzzuddin el-Mi'yâr, Vezare- tu'l-Evkaf, Suudi Arabistan 2002.
  137. İbnü'l-İmâd, Ebü'l-Fellâh Abdulhay el-Hanbelî (1089/1678), Şezerâtu'z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb, I-VIII, Dârü'l-Fikr, Bey- rut 1979.
  138. İbnü'l-Kayym, Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye (751/1350), Zâdu'l-Meâd, I-VI, çev. Şükrü ÖZEN -H. Ahmet ÖZDEMİR - Ali Vasfi KURT, İklim İstanbul 1988.
  139. İbnü'l-Murtazâ, Ahmed b. Yahya (840/1437), Tabakâtu'l-Mu'tezile, thk. S. Diwald-Wilzer, nşr. F. Shtair, Beyrut 1961.
  140. İbnü's-Sûfî, Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed el-Alevî en-Nessâbe (h. 5. asır), el-Mecdî fî Ensâbi't-Tâlibiyyîn, thk. Ahmed el-Mehdî - Mahmud el-Maraşî, Mek. Ayetullah el-Mar'aşî, Kum 1409.
  141. İclî, Ahmed b. Abdullah (261/875), Târîhü's-Sikât, thk. A. Kalecî, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1984.
  142. İlhan, Avni, Mehdilik, Beyan yay., İstanbul 1993. el-İmâme ve's-Siyâse, (İbn Kuteybe'ye nispet edilmektedir.) I-II, thk. Ali Şîrî, İnşaratu'ş-Şerif er-Rıza, Kum 1413.
  143. İsfahânî, Ebü'l-Ferec Ali b. Hüseyin ( 356/967), Mekâtilu't- Tâlibiyyîn, thk. S. Ahmed Sakr, Müessesetü'l-Alemî, 2. bs., Beyrut 1987.
  144. İsfahânî, Ebü'l-Ferec Ali b. Hüseyin (356/967), el-Eğânî, I-XXV, thk. Abdullah Ali Mehnâ, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1986.
  145. İsferâyinî, Ebü'l-Muzaffer İmadüddin Şahfur b. Tahir (471/1078) et-Tabsîr fi'd-Dîn ve Temyizü'l-Fırkati'n-Naciye ani'l-Fırak, thk. K. Y. Hût, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut 1983.
  146. Kâdî Abdülcebbar, Abdullah b. Ahmed (415/1020) el-Münye ve'l- Emel, thk. U. M. Ali, Dârü'l-Marife, yy., ty.
  147. Kâdî, Vedâd, "Keysâniyye'ye Özel Referansla İslâm Kaynaklarında Gulât Teriminin Gelişimi", çev. Yusuf Benli, Dinbilimleri Aka- demik Araştırma Dergisi, c. VII, sy. 2, sn. 2007, s. 241-276.
  148. ______, el-Keysâniyye fi't-Tarih ve'l-Edeb, Dârü's-Sekâfe, Beyrut 1974.
  149. Kalkaşendî, Ebü'l-Abbâs Ahmed b. Ali (820/1417), Nihâyetu'l-Ereb fî Ma'rifeti Ensâbi'l-Arab, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1984.
  150. Kapar, M. Ali, "Hanîfe (Benî Hanîfe)", DİA, XVI, 42.
  151. ______, Halifeliğin Emevilere Geçişi ve Verasete Dönüşmesi, Beyan yay., İstanbul 1998.
  152. Kâtib, Ahmed, Şiada Siyasal Düşüncenin Gelişimi -Şûrâ'dan Velâyet-i Fakihe, çev. Mehmet Yolcu, Kitâbiyât yay., Ankara 2005.
  153. Kehhâle, Ömer Rızâ, Mu'cemu Kabâili'l-Arab, I-III, Müessesetü Risâle, 3. bs., Beyrut 1982.
  154. Kelâbâzî, Ebû Nasr Ahmed b. Muhammed el-Buharî (398/1007), Ricâlü Sahîhi'l-Buhârî, I-II, thk. Abdullah el-Leysî, Dârü'l- Marife, Beyrut 1987.
  155. Kesîrî, Muhammed b. Said, Berâetu Ehli'l-Hadis ve's-Sünne min Bid'ati'l-Mürcie, Dârü'l-Muhaddis, Riyad 1426.
  156. Kılıç, Ünal, Tartışmaların Odağındaki Halife Yezîd b. Muâviye, Kayı- han yay., İstanbul 2001.
  157. Korkmaz, Sıddık, "Hz. Ali'nin Oğlu Muhammed b. el-Hanefiyye'ye Vasiyeti", SÜİFD, Güz 2007, sy. 24, s. 97-142.
  158. ______, Tarihin Tahrifi İbn Sebe Meselesi, Araştırma yay., Ankara 2005. Köksal, M. Asım, Hazreti Hüseyin ve Kerbela Faciası, Akçağ yay., An- kara 1984.
  159. Kummî/Nevbahtî, Ebû Halef Sa'd b. Abdullah el-Eş'ârî (301/913) / Ebû Muhammed Hasan b. Musa (300/912), Şiî Fırkalar (Kitâbü'l-Makâlât ve'l-Fırak/Fıraku'ş-Şîa), çev. Hasan Onat, vd., Ankara Okulu yay., Ankara 2004.
  160. Kureşî, Bakır Şerif, Hayâtü'l-İmâm el-Huseyn b. Ali ve Tahlil, I- III, Müessesetü'l-Vefâ, Beyrut 1983.
  161. Kurûn, Seyyid Hasan, "İbnü'l-Hanefiyye ve'l-Ahzâbü'l-Mutasâria", Mecelletu'l-Ezher, c. 50, sy. 7, sn. 1978, s. 1472-1481.
  162. Kutlu, Sönmez, "İlk Mürciî Metinler ve Kitâbü'l-İrcâ", AÜİFD, XXXVII, Ankara 1997, s. 317-331.
  163. ______, Türklerin İslâmlaşma Sürecinde Mürcie ve Tesirleri, TDV yay., Ankara 2002.
  164. Kütübî, Muhammed b. Şâkir (764/1363), Fevâtü'l-Vefeyât, I-V, thk. İhsan Abbâs, Dârü Sadr, Beyrut 1973.
  165. Mahmûd Şâkir, et-Târîhu'l-İslâmî, I-XVIII, el-Mektebetü'l- İslâmiyye, 7. bs., Beyrut 1991.
  166. ______, Râbiu'r-Râşidîn Ali b. Ebî Tâlib ve Üsretuhu, el-Mektebetu'l- İslâmî, Beyrut 1997.
  167. Makdisî, el-Mutahhar b. Tahir (355/966), el-Bed' ve't-Târih, I-II, thk. H. U. el-Mansûr, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1997.
  168. Makrîzî, Takıyyüddîn Ahmed b. Ali (845/1441), Kitâbu'l-Mukaffâ el- Kebîr, I-II, thk. M. el-Alâvî, Dârü'l-Ğarbi'l-İslâmî, I-VIII, Bey- rut 1991.
  169. ______, Kitabü'l-Mevâiz ve'l-İtibâr bi Zikri'l-Hıtat ve'l-Âsâr, I-II, Dârü Sâdır, Ofset bs., Beyrut ty.
  170. ______, İmtâ'ü'l-Esmâ' bimâ li'n-Nebiy mine'l-Ahvâl ve'l-Emvâl ve'l- Hafede ve'l-Metâ', I-XIV, thk. M. A. en-Nemisî, Dârü'l- Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1999.
  171. Mecdüddin Ebü's-Seâdât el-Mübârek b. Muhammed el-Cezerî (606/1209), el-Muhtâr min Menâkibi'l-Ahyâr, I-VI, thk. M. es-Sağırcî -A. Abdurabbih -M. Edib, Merkezü Zâyid li't-Turâs ve't-Târih, Arap Emirlikleri 2003.
  172. Meclisî, Muhammed Bakır (1110/1698), Bihâru'l-Envâr el-Câmiatu li Dureri Ahbâri'l-Eimmeti'l-Athar, I-CX, Muessesetu'l-Vefâ, 2. bs., Beyrut 1983.
  173. Mervezî, İsmail b. Hüseyin (614/1218), el-Fahrî fî Ensabi't-Tâlibiyyîn, thk. Mehdi Recaî, Mek. Ayetullah el-Mar'aşî, Kum 1409.
  174. Mes'ûdî, Ebü'l-Hasan Ali b. Hüseyin (346/957), Mürûcü'z-Zeheb ve Meâdinü'l-Cevher, I-III, thk. M. M. Abdülhamid, 4. bs., el- Mektebetü't-Ticareti'l-Kübra, y.y., 1964.
  175. Minkarî, Nasr b. Muzâhim (212/827), Vak'atu Siffîn, thk. A. M. Ha- run, Dârü'l-Cîl, Beyrut 1990.
  176. Mizzî, Cemâluddîn Ebü'l-Haccâc Yûsuf (742/1341), Tehzîbu'l-Kemâl fî Esmâi'r-Ricâl, I-XXXV, thk. B. A. Ma'rûf, Müessesetü'r- Risâle, Beyrut 1992.
  177. Muhammed Fuad Abdülbaki, Muttefekun Aleyh Hadisler (Buhari- Müslim), çev. A. Feyzi Kocaer, Hüner yay., Konya 2004.
  178. Muhib et-Taberî, Ebû Cafer Ahmed b. Abdullah (694/1295), er- Riyâdu'n-Nadire fî Menakibi'l-Aşere, I-IV, Dârül-Kütübi'l- İlmiyye, 1. bsk, Beyrut 1983.
  179. ______, Zehâiru'l-Ukbâ fî Menâkibi Zevi'l-Kurbâ, Dârü'l-Marife, Beyrut 1974.
  180. Mutahharî, Murtaza, Min Hayati'l-Eimmeti'l-Athâr, ed-Dâru'l- İslâmiyye, Beyrut 1992.
  181. Müslim, İbn Haccâc Ebü'l-Hüseyin (261/875), es-Sahîh, I-IV, thk. M. Fuad Abdülbakî, Dârü İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut ty.
  182. Müsnid, Abdullah b. Ali, el-Aleviyyûn ve'l-Abbâsiyyûn ve Davetu Âli'l- Beyt, Dârü'l-Menâr, Kahire 1991.
  183. Nâşî el-Ekber, Ebü'l-Abbâs Abdullah b. Muhammed (293/906), Usûlü'n-Nihal, thk. Seyit Bahçıvan, Konya 2007.
  184. Necâşî, Ebü'l-Abbâs Ahmed b. Ali (450/1058), Fihristu Esmâi Mu- sannefi'ş-Şîa: Ricâlü'n-Necâşî, thk. Musa ez-Zencânî, Müesse- setü'n-Neşri'l-İslâmî, Kum 1407.
  185. Neşşâr, Ali Sâmî, Neşetu'l-Fikri'l-Felsefî fi'l-İslâm, I-III, Dârü'l-Meârif, 7. bs., Kahire 1977.
  186. Neşvân el-Himyerî, Ebû Said Neşvân b. Said (573/1178), el-Hûru'l- 'În, thk. Kemal Mustafa, Dâru Âzâl, 2. bs., Beyrut 1985.
  187. Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddin b. Şeref (676/1277), Tehzîbü'l- Esmâ ve'l-Lüğât, I-II, thk. A. M. Muavved -A. Ahmed, Dârü'n- Nefâis, Beyrut 2005.
  188. Nüveyrî, Şehâbuddin Ahmed b. Abdilvahhab (733/1332), Nihâye- tu'l-Ereb fî Funûn'l-Edeb, I-XXVII, thk. A. M. el-Bicâvî, Kahire ty. Onat, Hasan, "Ebû Hâşim", DİA, X, 146.
  189. ______, Emeviler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği, TDV yay., 1.bs., Ankara 1993.
  190. Önkal, Ahmet, "Tahkim Olayı Üzerine Bir Değerlendirme", sn. 1, sy. 2, 2003, İSTEM, s. 33-68.
  191. Öz, Mustafa, "Muhammed b. Hanefiyye", DİA, İstanbul 2005, XXX, 537-539.
  192. ______, İmâmiyye Şîasında Onikinci İmam ve Mehdî İnancı, Marmara Ünv. İlahiyat Fak. Vakfı yay., İstanbul 1995.
  193. Rayyıs, Ziyauddin, Abdülmelik b. Mervân Muhavvilu'd-Devletu'l- Arabiyye Hayâtuhu ve Asruhu, A'lâmü'l-Arab Serisi: 10, el- Müessesetü'l-Misriyye el-Amme, Kahire 1962.
  194. Reyşehrî, Muhammed, Mevsuatu'l-İmâm Ali b. Ebî Tâlib fi'l-Kitâb ve's- Sünneti ve't-Târîh, I-XII, Dârü'l-Hadîs, Beyrut 2000.
  195. Ronart, Stephen -Nondy, "Hanafiyah İbn-al-, Muhammad", CEAS, Amsterdam 1959.
  196. Safedî, Selahuddin Halil b. Aybek (764/1363), el-Vâfî bi'l-Vefeyât, I- XXIX, thk. Muhammed b. Ubeydullah-Muhammed b. Mahmud, Dârü'n-Neşr, 2. bs., Weisbaden 1974.
  197. Sallâbî, Ali Muhammed, ed-Devletü'l-Ümeviyye Avâmilü'l-İzdiyâr ve Tedâiyyâtu'l-İnhiyâr, Dârü İbn Kesir, Dımaşk 2006.
  198. Samerraî, Abdüsselam, el-Ğuluv ve'l-Fırakü'l-Ğâliyye fi'l-Hadâreti'l- İslâmiyye, Dârü Avsat, 2. bs., Bağdat 1982.
  199. Sarıçam, İbrahim, Emevi-Hâşimi İlişkileri, TDV yay., Ankara Sehâvî, Şemsuddin (902/1496), et-Tuhfetu'l-Latîfe fî Târîhi'l- Medîneti'ş-Şerîfe, I-II, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1993.
  200. Sem'ânî, Ebû Sa'd Abdülkerim b. Muhammed (562/1166), el-Ensâb, I-V, thk. A. Ömer el-Bârûhî, Dârü'l-Cenân, Beyrut 1988.
  201. Semhûdî, Nuruddin Ali b. Abdullah (911/1505), Vefâu'l-Vefâ bi Ah- bari Dâri'l-Mustafâ, I-V, thk. Kasım es-Sâmarrâî, Müessese- tü'l-Furkan, Medine 2001.
  202. Sıbt İbni'l-Cevzî, Yusuf b. Kızoğli b. Abdullah (654/1256), Tezkire- tu'l-Havâs, Müessesetü Ehli'l-Beyt, Beyrut 1981.
  203. Subhanî, Cafer (edit.), Mevsuatu Tabakâti'l-Fukahâ, I-II, Kum 1418. Şehristanî, Ebü'l-Feth Taceddin Muhammed b. Abdülkerim (548/1153), el-Milel ve'n-Nihal, I-III, thk. A. Fehmi Muham- med, Beyrut 1948.
  204. Şeybânî, Muhammed b. Abdülhadi, Mevâkifü'l-Muârıza fî Hilâfeti Yezîd b. Muâviye, el-Mektebetü'l-Mekkiyye, Medine 1417.
  205. Şeyh Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed (413/1022), el-Cemel ve'n-Nusre li Seyyidi'l-İtre fî Harbi'l-Basra, thk. Seyyid Ali, Silsiletu Müellefâti'ş-Şeyh el-Müfîd: 1, Dârü'l-Müfîd, 2. bs., Beyrut 1993.
  206. ______, el-Emâlî, thk. Hüseyin Veli -Ali Ekber el-Ğifarî, Silsiletu Müellefâti'ş-Şeyh el-Müfîd: 2, Dârü'l-Müfîd, 2. bs., Beyrut 1993. ______, el-Füsûlü'l-Muhtâre, thk. S. Ali Mir Şerifî, Silsiletu Müel- lefâti'ş-Şeyh el-Müfîd: 2, Dârü'l-Müfîd, 2. bs., Beyrut 1993.
  207. ______, el-İhtisâs thk. Mahmûd Zerendi -Ali Ekber Gıfari, Silsiletu Müellefatiş-Şeyh el-Müfîd: 12, Dârü'l-Müfîd, 2. bs., Beyrut 1993. Şeyh Ebû Cafer Muhammed b. Ali el-Kummî (381/991)
  208. Kemâlü'd-Dîn ve Temâmü'n-Ni'me, thk. Ali Ekber el-Gıfarî, Müessesetü'n-Neşr el-İslâmî, Kum 1390.
  209. ______, et-Tevhîd, thk. S. H. el-Hüseynî, Dârü'l-Marife, Beyrut 1387.
  210. Şimşir, Mehmet, "Râşid Halifeler Döneminde İdare Sistemi ve Divan Teşkilatı", İSTEM, sy. 6, 2005, s. 265-280.
  211. Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr (310/922), Tarîhu'l-Ümem ve'l-Mülûk, thk. Ebû Suhayb el-Kermî, Beytü'l-Efkâri'd- Devliyye, Riyad ty.
  212. Tabersî, Ebû Ali el-Fadl b. Hasan (548/1153), İ'lâmü'l-Verâ bi A'lâmi'l-Hüdâ, thk. Ali Ekber el-Ğifarî, Dârü'l-Marife, Beyrut 1979. Taha Hüseyin (1393/1973), el-Fitnetü'l-Kübrâ, I-II, Dârü'l-Meârif, 12. bs., Kahire 1994.
  213. Tahranî, Şeyh Âğâ Büzürg (1390/1970), e-Zerîa ilâ Tasânîfi'ş-Şîa, (http://www.alseraj.net, Erişim Tarihi: 29/04/2009).
  214. Taşköprüzade, Ahmed b. Mustafa (968/1561), Miftâhü's-Saâde ve Misbâhü's-Siyâde, I-III, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1985.
  215. Tebbânî, Muhammed, Tahzîrü'l-Ubkerî min Muhâdarât'i-Hudarî ev İfâdetü'l-Ahyâr bi Berâeti'l-Ebrâr, I-II, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2. bs., Beyrut 1984.
  216. Tirmizî, Muhammed b. İsa (279/892), Sünen, I-V, thk. A. Muham- med Şâkir, vd., Dârü İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut ty.
  217. Toklu, Adem, Muhammed bin el-Hanefiyye'nin İslâm Tarihindeki Yeri, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti- tüsü, Elazığ 2002.
  218. Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. el-Hasen (460/1068), İhtiyâru Mari- feti'r-Ricâl, thk. H. el-Mustafa, Meşhed 1348.
  219. Uyar, Gülgûn, Ehl-i Beyt İslâm Tarihinde Ali-Fâtıma Evlâdı, Gelenek yay., İstanbul 2004.
  220. Vakıdî, Muhammed b. Ömer (207/822), Kitabü'l-Meğâzî, thk. Mars- den Jones, Oxford Unv. Press, London 1966.
  221. Varol, M. Bahaüddin, "Hz. Hasan'ın Çok Evliliğine Dair Rivayetler Üzerine", İSTEM, sn. 7, 2009, sy. 13, s. 9-13.
  222. ______, Ehl-i Beyt -Kavramsal Boyut, Yediveren yay., Konya 2004.
  223. ______, Hilâfet Mücadelesinde Ehl-i Beyt Nesli, Yediveren yay., Konya 2004. ______, Siyasallaşma Sürecinde Ehl-i Beyt, Yediveren yay., Konya 2004.
  224. Vâsitî, Muhammed b. el-Hasan (776/1374), Mecmaü'l-Ehbâb ve Tez- kiretu Uli'l-Elbâb, I-VI, Dârü'l-Minhâc, Beyrut 2002.
  225. Watt, W. Montgomery, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev. E. Ruhi Fığlalı, Şa-to yay., İstanbul 2001.
  226. Wellhausen, Julius, Arap Devleti ve Sukutu, çev. Fikret Işıltan, A. Ü. İlahiyat Fak. Yay., Ankara 1963.
  227. ______, İslâmın En Eski Tarihine Giriş, çev. Fikret Işıltan, İ. Ü. Edebi- yat Fak. Yay., İstanbul 1960.
  228. ______, İslâmiyetin İlk Devrinde Dinî-Siyasî Muhalefet Partileri, çev. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1989.
  229. Ya'kûbî, Ahmed b. Ya'kûb (284/897), Tarîhu'l-Ya'kûbî, I-II, Dârü Sadr, Beyrut ty.
  230. Yâfiî, Afîfuddin Abdullah b. Esad el-Yemenî (768/1367), Mir'âtü'l- Cenân ve İbretü'l-Yekzân fî Marifeti Havâdisi'z-Zemân, I-IV, thk. Abdullah el-Cüburî, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1984.
  231. Yakut el-Hamevî, Şehâbüddîn Ebû Abdullah Yakut b. Abdullah (626/1228), Mu'cemü'l-Büldân, I-V, Dârü Sâdır, Beyrut 1977.
  232. Yüksel, Ahmet Turan, İhtirastan İktidara Kerbela, Yediveren yay., Konya 2001.
  233. Zebibî, Ahmed, "İbnü'l-Hanefiyye", el-Mevsûatu'l-Arabiyye, Dımaşk 2003, VIII, 630-631.
  234. Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed (748/1374), Duvelü'l- İslâm, I-II, thk. H. İsmail Merve -M. el-Arnavut, Dârü Sâdır, Beyrut 1999.
  235. ______, el-İber fî Haberi men Ğaber, I-III, thk. Ebû Hacer Muhammed Zaglul, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1985.
  236. ______, el-Kâşif fî Marifeti men lehu Rivâye fi'l-Kütübi's-Sitte, I-III, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1983.
  237. ______, Siyeru A'lâmi'n-Nübelâ, I-XXIII, thk. Ş. el-Arnavûd -M. es- Sâğirî, Muessesetu'r-Risâle, Beyrut 1985.
  238. ______, Târîhu'l-İslâm ve Vefeyâtu'l-Meşâhir ve'l-A'lâm, thk. Ömer Abdüsselam Tedmûrî, Dârü'l-Kitabi'l-Arabî, 2. bs., Beyrut 1993. Ziriklî, Hayruddin, el-A'lâm Kamûsu Terâcim, I-VIII, 10. bs., Beyrut 1992.