Kemahi'nin Tefsir İlmine Katkıları | The Contributions of Kamahi to The Quran Commentary (original) (raw)

2016, Uluslararası Erzincan Sempozyumu

Özet Kemahi, 18'inci yüzyılda yaşamış Osmanlı alimlerinden birisidir. Vaizlik ve müderrislik yapmış, halka ve medrese talebelerine hitap eden eserler yazmıştır. Eserlerinden birisi de Beyzâvî tefsirine yazdığı haşiyedir. Bu eser şerh yöntemleri bakımından ele alınıp değerlendirilmiştir. Böylece bir yandan Ke-mahî'nin tefsir ilmine katkıları ortaya çıkarmakta, öte yandan haşiye türü eserlerin tefsir ilmi açısından bilimsel kıymeti netlik kazanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kemahi, Nuru'l-Ef'ide Beyzavi haşiyeleri, Osmanlı müfessirleri. Abstract Kemahî, is one of the 18th-century Ottoman scholar. He worked as preacher and professor, and wrote some books for the public and madrasah students. One of his works is hashiya on the commentary of Bai-dawi. This work is evaluated in consideration of whether annotation methods. Thus emerged Kamahi's contributions to science of Quran commentary, on the other hand, the scientific value of the hashiya type of works also has emerged. Giriş Kur'an ilimleri ve tefsir alanında kendilerinden önceki yerleşik gelenekleri devralan Osmanlı uleması, gerek tedris ve gerekse telif yoluyla bu geleneklerin sonraki nesillere aktarılmasına kat-kıda bulunurken ortaya koydukleri izah ve yaklaşımlarla da bu birikimin zenginleşmesini sağla-mışlardır. Buna rağmen sadece Osmanlı ulemasının bazen haşiyeci şeklinde nitelendirildikleri olmuştur. Halbuki haşiye sadece bir eser yazma biçimidir ve eserin içerisinde öne sürülen fikir veya düşünceleri ifade etmez. Haşiyeler tedris faaliyetinin önemli birer parçasıdırlar ve tedriste asıl olan metinlerin izah, ikmal, tenkid, tashih ve tefsiri bakımından, kısacası klasik metinlerin anlaşılmasında ve değerlendirilmesinde önemli katkılar yapmışlardır. Osmanlı uleması, tefsir ilminin klasiklerinden sayılan Beyzâvî tefsirini tedris faaliyetlerinde yoğun biçimde kullandıkları için üzerine çok sayıda haşiye yazmışlardır. Bu haşiyeler Beyzâvî tefsirinin anlaşılmasında bugün de vazgeçilmez önem taşımaktadırlar. Bunlardan birisi de, Erzin-can yöresinden yetişen büyük hadis alimi Osman b. Yakub b. Hüseyin el-Kemahî'ye aittir. Kendisi, 17'inci asrın sonları ile 18'inci asrın ilk yarısında yaşamış, dönemin ilim merkezlerinde tah-silini ilerleterek İstanbul'da karar kılmış, burada meslek hayatına atılarak vaizlik ve müderrislikle meşgul olmasıyla dikkat çekmiş bir şahsiyettir. Tedris faaliyeti esnasında okutmakta olduğu tefsir derslerinde okutmakta olduğu Beyzâvî tefsirini anlamada öğrencilerine yardımcı olmak üzere Nûru'l-Ef'ide ismiyle bir tefsir haşiyesi yazmış, 62 yaşında iken yazdığı bu eser müellifin olgun-luk dönemine denk gelmesi, aynı zamanda o dönemin tefsir derslerinin mahiyetine ışık tutması bakımından ehemmiyet arzetmektedir. Bu çalışmamızda, Kemahî'nin bu haşiyede Beyzâvî metninin anlaşılması, eksiklerinin gide-rilmesi, hatalı yönlerinin eleştirilip doğrusunun gösterilmesi gibi şerh yöntemleri bakımından or-taya koyduğu izahlar ele alınıp değerlendirilecek ve bir şerh/haşiye eserinin asıl metin üzerine katkı sağlayıp sağlamadığı hususu sorgulanacaktır. Böylece bir yandan Kemahî'nin tefsir ilmine yaptığı katkılar ortaya çıkarken diğer yandan haşiye türü eserlerin bilimsel kıymeti haiz olup olmadıkları hususu netlik kazanacaktır.