Çukurova'da 1960-1980 Dönemi Sinema Pratiklerinin Özel Bir Örneği: Yörük Filmleri (original) (raw)

Çukurova is a region where human mobility is increased along with the radical transformations in the settlement processes since the 17th century. Since then, the Yörüks, which constitute an important part of the region’s population and engage in nomadic practices between Çukurova Plato and Taurus Mountains, have been largely settled and nomadism is tried to be kept alive culturally. The fact that the demand for the village and especially Yörük films in Çukurova is connected with this practice. Based on the New Cinema History approach, we interpret audience-recalled films, one of the findings of the research that explored the cinema experiences of the 1960s to 1980s in the Taurus highland villages. Some of the films that participants remembered during the oral histories are based on the Yörük myths and legends and some others are based on the stories of writers who were born and raised in these villages. Therefore, narratives and narrative structures of these films are local. Furthermore, the production, distribution and demonstration practices of these films are also local and distinctive, which would characterize the epoch. These films met the local demand by being equipped with local elements and features through the model of regional management. Keywords: cinema history of Çukurova, Nomad (Yörük) films, regional film business model, travelling cinema, Taurus highland villages *** Çukurova, 17. yüzyılın sonundan bu yana iskân, idari yapı, tarım ve sanayi politikalarındaki radikal dönüşümlerle birlikte insan hareketliliğinin yoğunlaştığı bir bölgedir. Bölge nüfusunun önemli kısmını oluşturan, Çukurova ile Toroslar arasında yaşayan -göçer Yörükler de büyük oranda yerleşik hayata geçmişlerdir. Bugün ekonomik faaliyet olarak konar-göçerliğe nadiren rastlanılsa da Yörüklük kültürel olarak yaşatılmaktadır. 1950’lerden itibaren sinemamızda yoğunlaşmaya başlayan köy ve özellikle de Yörük filmlerine yönelik talebin Çukurova’da karşılığını bulması bu kültürel durumla bağıntılıdır. Bu çalışmada Yeni Sinema Tarihi yaklaşımından hareketle, Toros yayla köylerinde 1960–1980 yılları arasında gerçekleşen seyir deneyimlerinin soruşturulduğu araştırmada seyircilerin anımsadığı filmler yorumlanmaktadır. Sözlü tarih çalışmaları, katılımcıların adıyla anımsadığı az sayıda filmin Yörük kültürü ve köy yaşamıyla bağları olduğunu açığa çıkarmıştır. Filmlerin bazıları ana temalarını Yörük söylence ve mitlerinden almakta; bazıları ise bu köylerde doğup büyüyen yazarların öykülerine dayanmaktadır. Dolayısıyla, bu filmlerin anlatı yapıları ve öykülemeleri yereldir. Filmlerin biçimsel ve bağlamsal değerlendirilmelerinin ardından görülmüştür ki, bu yerellik filmlerin biçim ve içerik özellikleri açısından bir örüntü oluşturacak denli baskındır. Ayrıca bu filmlerin üretim, dağıtım ve gösterim pratikleri de bir dönemi nitelendirecek denli yerel ve kendine özgüdür. Bölge işletmeciliği modeliyle birlikte bu filmler yerelden gelen talebi bizatihi yerel özelliklerle donanarak karşılamış ve talebi ikame ederek yıllar sonra dahi anımsanacak izler bırakmıştır. Anahtar Kelimeler: Çukurova sinema tarihi, Yörük filmleri, bölge işletmeciliği modeli, seyyar sinemacılık, Toros yayla köyleri