İbrahim Hakkı Erzurumi ve Eğitim Görüşü (original) (raw)

Düşünce ve kültür hayatımıza fikirleriyle büyük katkılarda bulunan, klasik bilimleri takip etmesinin yanında modern bilimleri de takip eden çok yönlü ilim ve irfan adamı İbrahim Hakkı, 18 Mayıs 1703'te Erzurum'a bağlı Hasankale'de dünyaya gelmiştir. Babası Derviş Osman Efendi, annesi Hasankale eşrafından Dede Mahmut'un kızı Şerife Hanife Hanım'dır. 1710 yılında babası hac niyetiyle Erzurum'dan ayrılmış, bu esnada Siirt'in Tillo köyüne uğrayıp oranın tanınmış mürşitlerinden olan İsmail Fakirullah'a intisap ederek buraya yerleşmiştir. Babasının isteği üzerine dokuz yaşındayken amcası tarafından Tillo'ya götürülen İbrahim Hakkı, babasıyla birlikte İsmail Fakirullah'ın dergâhında aynı hücrede kalmış, burada nakli ilimleri ve akli ilimleri tahsil etmeye başlamıştır. 1720'de babasını kaybedince muhtemelen öğrenimini sürdürmek amacıyla aynı yıl Erzurum'a dönmüştür. Burada, özellikle Arapça ve Farsça konusunda kendisinden faydalanan Erzurum müftüsü şair Hazık Mehmet Efendi dışında kimlerden ders okuduğu hususunda bilgi bulunmamaktadır. İbrahim Hakkı, öğrenimini tamamladıktan sonra İsmail Fakirullah'ı ziyaret etmek üzere 1728'de Tillo'ya gitmiş, şeyhinin ölümüne kadar ona hizmet etmiştir. 1747 ve 1755 yıllarında İstanbul'a iki defa giden İbrahim Hakkı, saray kütüphanesinde malzeme ve bilgi toplayarak yazacağı kitaplar için hazırlık yapmıştır. Özellikle Marifetname gibi büyük eserlerinin yazılmasında bu kütüphaneden temin ettiği malzemelerin ve sarayda kazanmış olduğu bilgi birikiminin önemli katkıları olmuştur. 22 Haziran 1780 tarihinde 77 yaşında iken vefat eden İbrahim Hakkı Hazretleri, Tillo'da şeyhi İsmail Fakirullah'ın türbesinin yanına defnedilmiştir. İbrahim Hakkı'nın çoğu Türkçe olan eserlerinin sayısı hakkında farklı görüşler bulunmakla birlikte bizzat müellif, eserlerinden söz ederken, büyük kitaplarının içine aldığı küçük risalelerini müstakil eser olarak saymamış, beş tanesi "ana eser" ve on tanesi de "evlat eser" olmak üzere on beş kitap yazdığını söylemiştir. Ana eserleri:" Dîvân, Marifetnâme, İrfâniyye, İnsaniyye ve Mecmûatü'l-Meâni'dir. Evlat eserleri ise, Tuhfetü'l-Kirâm, Nuhbetü'l-Kelâm, Meşâriku'1-Yûh, Sefînetü'r-Rûh, Kenzü'l-Fütûh, Defînetü'r-Ruh, Rûhu'ş-Şürûh, Ülfetu'l-Enâm,