Marmara Kredi Döngüleri: Vadeli Çeklerdeki Karşılıksızlık Sorununa Blokzinciri Çözümü (original) (raw)

2019, Proceedings of 10th International Symposium on Intelligent Manufacturing and Service Systems

ÖZET Krediye dayalı para yaratma, en az 5000 yıldır insanoğlunun pratiği olmuştur. Geçtiğimiz 300 yıllık sanayi çağında, Dünyadaki paranın büyük çoğunluğu, küresel ölçekte merkezi bankacılık düzenlemeleriyle bankacılık kurumlarında kredi olarak yaratılmaktadır. Ortak inanışın aksine, bankalar para yaratmada aracı birimler değildir. Gerçeği, bankalar kredi verdiklerinde doğrudan para yaratırlar. Banka kredileriyle havadan hem kredi hem de doğrudan mevduat var edilmektedir. Krediler, borç alanlar ve bankalar arasında ödeme yapılana kadar ortak sözleşme olarak kalırken, mevduatlar ekonomilerde sanal para olarak dolaşmaktadır. Fiziksel paranın, kredi oluşturma ile doğrudan bir ilişkisi yoktur ve yalnızca kredi yaratmanın maliyeti olan zorunlu karşılık gereklilikleri ile karıştırılmamalıdır. Bu gerçeğe rağmen, bazı ülkelerde para yaratma, bir tür analog zincirle eşten eşe olarak halk tarafından gerçekleştirilmektedir. Türkiye gibi ülkeler, bu bağlamda vadeli çeklerin ekonomide kullanılma şekliyle benzersizdirler. Halen, Türkiye'de ekonominin en az 1/4'ü vadeli çeklerin aktif kullanımı üzerinde dönmektedir. Vadeli çeklerde en büyük küresel sorun, karşılıksızlık, yani temerrüde düşme veya geri ödeme yapılmamasıdır. Örneğin, itfa edilmeme oranı, 2008 mali krizinden sonra son on yılda Türkiye'de yaklaşık % 3 ve Hindistan'da % 5 olmuştur. Geri ödememe oranları finansal kriz sırasında artış eğilimindedir. Vadeli çeklerin Türkiye'de kullanım şekli aslında kağıtlar üzerinde yer alan bir blokzincirdir. Bu çalışma, vadeli çeklerden esinlenilen eşler arası krediler için temerrüde düşme yani karşılıksızlık sorununa genel bir blokzinciri çözümü önermektedir. Blokzinciri üzerindeki Kredi Döngüleri analog blokzinciri olarak bilinen vadeli çeklere benzer şekilde zeki sözleşmeler ile sürdürülmektedir. Blokzinciri içindeki Marmara ismi, Türkiye'de GSYİH'nın yaklaşık yarısını üreten bölge olarak, Marmara bölgesinden gelmektedir. Sistem geliştirilmiş ve kavram kanıtı (proof of concept), güvenlik gerektirmeyen (trustless) moda dayalı şekilde gerçek blokzinciri üzerinde test edilmiştir. Dahası, güvene dayalı sürümde geri ödeme sorununun "sıfır karşılıksızlık" ilkesiyle çözümü için geliştirilen toplum katmanının nasıl kullanılacağı tanımlanmıştır. Makale, vadeli çeklerdeki sık karşılaşılan sorunların ve en büyük sorun olan karşılıksızlık sorununun Marmara Kredi Döngülerinde nasıl çözülebileceğini ortaya koymaktadır.