Pośredni zakaz reformationis in peius w postępowaniu podatkowym – aspekty konstytucyjne/An indirect prohibition reformationis in peius in the tax proceedings – constitutional aspects (original) (raw)

2019, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego

Streszczenie: Zasada niepogarszania sytuacji skarżącego należy do kanonu reguł rządzących każdym postępowaniem. Została ona uwzględniona również w ramach procedury podatkowej, jednakże obowiązujące regulacje oraz praktyka ich stosowania pokazują, że istnieje obszar niepodlegający dostatecznej ochronie z punktu widzenia zakazu reformationis in peius. Ma to miejsce w sytuacji, gdy po skorzystaniu przez podatnika z prawa uruchomienia kontroli odwoławczej lub sądowej sprawa podatkowa wraca do ponownego rozpoznania przez organ I lub II instancji (pośredni zakaz reformationis in peius). Praktyka wskazuje, że na tym etapie może dojść do pogorszenia sytuacji strony skarżącej w porównaniu z jej położeniem sprzed złożenia odwołania lub skargi do sądu administracyjnego. Następuje to przez wymiar podatku w kwocie wyższej niż ustalona w poprzedniej – uchylonej przez sąd z inicjatywy podatnika – decyzji. Praktyka taka była przedmiotem orzecznictwa sądów administracyjnych i nie dostrzeżono w niej naruszenia obowiązującego prawa. Analiza tej instytucji jednak powinna zostać dokonana z uwzględnieniem standardów konstytucyjnych. W szczególności chodzi o wywodzone z Konstytucji RP: zasadę zaufania do państwa i stanowionego prawa oraz zasadę bezpieczeństwa prawnego, zasadę nieczerpania przez państwo korzyści z bezprawnego działania organów państwa, zasadę ochrony własności oraz prawo do sądu. Wzięcie pod uwagę wartości konstytucyjnych prowadzi do wniosku, że pogorszenie sytuacji podatnika w wyniku wniesionych przez niego i na jego koszt środków zaskarżenia budzi uzasadnione wątpliwości co do zgodności z zasadami konstytucyjnymi. Potwierdza to pośrednio kierunek ewolucji przepisów podatkowych, w tym rozwiązania projektowane w nowej Ordynacji podatkowej. Abstract: The principle of the non-deterioration of the appellant’s situation belongs to the catalogue of principles governing all of the proceedings. It was also included within the framework of the tax procedure, however, the prevailing regulations and the practical application thereof indicate that there exists an area where no sufficient protection is afforded from the point of view of the prohibition reformationis in peius. This takes place in a situation in which after the taxpayer exercised its right to judicial review, the tax case was referred for review to the first instance or to the second instance body (the indirect prohibition reformationis in peius). From the practical experience it appears that at this stage the appellant’s situation may be deteriorated, taking into consideration its position at the time preceding the lodging of a complaint to the administrative court. This takes the form of a tax assessment in an amount higher than the one determined in the former decision, which was set aside by the court in response to the initiative launched by the taxpayer. Such practice was the subject matter of judicial decisions of administrative courts and no violation of law was discerned in this regard. However, the analysis of this institution should be made with consideration given to the constitutional standards. In particular, the following principles stemming from the Constitution of the Republic of Poland are meant here: the principle of trust in the state and in the codified law (statutory law) and the principle of legal safety, the principle of non-taking advantage by the state of unlawful actions taken the state bodies, the principle of property protection and the right to have recourse to the court of law. The taking into consideration of the constitutional values leads to the conclusion that the deterioration of the appellant’s situation as a result of appeal measures it has lodged at its own expense gives rise to legitimate doubts as to the compliance with the constitutional principles. This is indirectly confirmed by the direction of the evolution of the tax regulations, including the solutions drafted within the framework of the new Tax Ordinance.