2019 - W. Radloff’un Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy Adlı Eserine Göre 19. Yüzyıl Altay Türkçesinin Ses Özellikleri I: Ünlüler (original) (raw)
Related papers
XI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 2019
Radloff, Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy (Versuch Eines Wörterbuches der Türk-Dialecte) adlı meşhur sözlüğünü 1893-1911 yılları arasında altışar yıl arayla yayımlamıştır. Bu sözlüğü ilk başta gezilerinde işine yarayacak küçük pratik bir sözlük (Leksikon) olarak hazırlamıştır. Fakat sonradan Eski Türkçe (Orhon Yazıtları, Uygur Türkçesi, Kutadgu Bilig), Orta Türkçe (Codex Cumanicus), Osmanlı Türkçesi ve Çağatay Türkçesi sözlüklerini de taramak suretiyle eserin malzemesini genişletmiştir. Radloff’un sözlüğünde tarihî lehçelerin yanı sıra Abakan, Azerbaycan, Altay, Baraba, Başkurt, Kaçin, Karaim, Kazak, Kazan Tatar, Kırgız, Kırım Tatar, Kızıl, Koybal, Küerik, Mişer Tatar, Sagay, Şor, Tarançi ve Yakut Türkçelerinin söz varlıkları da mevcuttur. Eserde yaklaşık 68 bin madde başı bulunmaktadır. Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy adlı eserde Altay Türkçesi ağızlarına ait söz varlığının tamamına yakınının Radloff tarafından derlendiği, çok az bir kısmının ise Verbitskiy tarafından hazırlanan Altayskogo i Aladagskogo Nareçiy Tyurskogo Yazıka (Türk Dilinin Altay ve Aladağ Ağızları Sözlüğü) adlı eserden alındığı görülmüştür. Eser, Altay Türkçesiyle ilgili olarak Altay, Teleüt, Tölös, Kumandı, Lebed ve Tuba ağızlarının söz varlığını ihtiva etmektedir. Söz konusu ağızlara ait toplam 11286 madde başı tespit edilmiştir. Bu madde başlarının 8392’si Teleüt ağzı, 4365’si Asıl Altay, 56’sı Tölös, 2747’si Lebed, 611’i Kumandı, 429’u Tuba ağzına aittir. En fazla kelimenin Teleüt ağzına ait olduğu görülmüştür. En az da Tölös ağzına aittir. Kuzey Altay ağızlarının (Lebed, Kumandı, Tuba) kelime sayısı azdır. Onlar içinde en çok Lebed ağzından örnek alınmıştır. Bu çalışmada Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy’deki Altay, Teleüt, Tölös, Kumandı, Lebed ve Tuba ağızları arasındaki fonetik farklılıklar üzerinde durulacaktır.
W. Radloff’Un Opit Slovarya Tyurkski̇h Nareçi̇y Adli Eseri̇ndeki̇ Karai̇m Türkçesi̇ne Ai̇t Deyi̇mler
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2018
Orhun Yazıtlarından bugüne kadar yüzyıllar boyunca kullanılmış olan, dilin anlatım gücünü artıran, bir dilin söz varlığının en önemli göstergelerinden biri olan deyimler, toplumun âdetlerini, geleneklerini, göreneklerini, kültürel özelliklerini, inançlarını yansıtırlar. Deyimlerin önemli bir yer tuttuğu lehçelerden birisi Karaim Türkçesidir. Bu çalışmada Radloff'un "Türk Lehçeleri Sözlüğü Denemesi" (Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy) adlı eserinde yer alan Karaim Türkçesine ait deyimler ele alınmış ve bunların Türkiye Türkçesindeki karşılıkları bulunmuştur. Daha sonra bu atasözlerinin Türkiye Türkçesi ve Karaim Türkçesi arasındaki ses, şekil, sözcük bilgisi ve söz dizimi açısından farklılıklar ve benzerlikler tespit edilmiş; farklılık ve benzerliklerden yola çıkarak birtakım sonuçlara ulaşılmıştır.
Türkçenin Ünlü ve Ünsüzlerinin Akustik Özellikleri
Odyolojide Konuşmanın Fonetik (Sesbilgisel) ve Fonolojik (Sesbilimsel) Özelliklerinin Önemi: Türkçe Örneği, 2022
Foniyatri, dil ve konuşma terapisi, odyoloji gibi iletişim bozukluklarıyla ilgilenen bilim dalları dile bağımlıdır. Bu nedenle, iletişim bozukluklarıyla ilgilenen bilim insanları hastanın kullandığı dilin dilbilimsel ve fonetik özellikleriyle ilgili bilgi sahibi olmalıdır. Kelimelerin anlam değiştirme potansiyeli olan en küçük yapı taşına parçasal sesbirim (veya kısaca sesbirim) adı verilir. Sesbirimler, ünlüler ve ünsüzler şeklinde iki ana grupta incelenir. Farklı diller için yayımlanmış bilimsel kaynaklardan yararlanabilmek ve uluslararası bilimsel çalışmalarda Türkçenin sesbirimlerini ve alt sesbirimlerini (alofonlarını) doğru ifade edebilmek için temel düzeyde fonetik bilgisine ihtiyaç vardır. Bu bölümde, iletişim bozuklukları alanında çalışan bilim insanları ve eğitim alan öğrenciler için Türkçenin ünlü ve ünsüz sesbirimlerine ait alt sesbirimlerin akustik özelliklerinden bahsedilmekte ve Uluslararası Fonetik Alfabe’deki (UFA; İng: International Phonetic Alphabet, IPA) karşılıkları verilmektedir.
Altay Dillerinin Akrabalığı Konusu
Yeni Türkiye, 2013
Ural ve Altay dillerinin köken birliği görüşü, genel olarak karşılaştırmalı dil incelemelerinin geliştiği on sekizinci yüzyılın başlarından itibaren tartışma konusu olmuş, bilimsel çalışmaların ilerlemesiyle bu iki grubun birbiriyle akraba olmadığı ortaya çıkmıştır.