МАКЕДОНИЈА ВО 21.ВЕК: ОПШТЕСТВЕНИ, ПОЛИТИЧКИ И ДИПЛОМАТСКИ ПРАШАЊА (1991−2015) (original) (raw)
Related papers
Универзитет „Гоце Делчев” – Штип , 2024
Падот на Берлинскиот ѕид на 8 ноември 1989 година и соединувањето на Западна и Источна Германија во октомври 1990 година се настани кои го означија крајот на биполарната поделеност во Европа и почетокот на интегрирањето на источните европски земји во евроатлантските структури. Во 1990 година бројот на земјите членки соединети во она што денес претстaвува Европска Унија (ЕУ) беа дванаесет, број кој до 2013 година се зголеми на дваесет и осум, а во 2020 година со излезот на Велика Британија се намали на дваесет и седум. Македонија како дел од европскиот континент уште од осамостојувањето во 1991 година се определи за евроатлантска интеграција, а во 2005 година се стекна со статус на земја кандидат за членство во ЕУ. Уште од самиот почеток по прогласувањето на независноста и усвојувањето на уставот Македонија се соочи со пречки по однос на нејзиното признавање од страна на одредени членки на Европската Унија, стана член на Организацијата на Обединетите Нации под привремена референца, нејзиното тогашно официјално знаме не се развеа пред зградата на Обединетите Нации, се соочи со внатрешен вооружен конфликт, кој беше разрешен со поддршка на меѓународната заедница, доби првично вето за влез во НАТО, а процесот за отпочнување на преговорите со ЕУ беше неколку пати одложуван. За земја, која брои околу 2 милиони жители, кои живеаат на 25 436 метри квадратни територија, и која вешто ја избегна војната во кои беа вклучени поранешните југословенски држави (чин за која беше наречена оаза на мирот), земја која прва од регионот го потпиша Договорот за стабилизација и асоцијација и отпочна со примена на сите политики кои ги наложуваше меѓународната заедница, земја која направи суштински измени во однос на одредени конститутивни државни елементи, после 33 години независност и 19 години кандидатски статус, се чини како сѐ уште да се наоѓа на почетната точка, со таа разлика што ентузијазмот кој владееш во периодот на првата половина од независноста, сега скоро и да не постои. Од геополитички аспект, денешната македонска држава не може да се вброи во атрактивни земји доколку се земе предвид нејзината копнена местоположба, без излез на море и не поседување на значајни енергетски ресурси. Иако се наоѓа во центарот на Балканот низ чија територија поминуваат коридорот 8 и 10, се чини дека ова парче земја имало поголема значајност во минатото, кога претставува крстопат помеѓу некогашните трговски патишта: исток - запад (Via Egnatia) и север - југ (Via Militaris), отколку денес. Тргнувајќи од фактот дека денешниот статус на македонската држава во меѓународните односи зависи од политиките на одредени држави, дојдовме до идеја да се вратиме во историјата и да ги најдеме корените на овие политики и на одредени оспорувања, кои после век и половина сѐ уште тлеат, се актуелни и претставуваат пречка за непречен развој на државата општо и во контекст на евроинтегративниот процес. Се чини дека Македонија била непланирано дете на Европа, и тогаш и денес, заради која причина прашањето кое си го поставивме пред да почнеме со пишување на овој монографски труд е: зошто за оваа територија во 19 век, кога се формираат националните држави, никој не се залага да се оствари како државна единка, а денес во 21 век истата како оформена држава, на еден дел од географскиот регион Македонија, повторно е оспорувана и се соочува со пречки на својот пат кон Европската Унија. Преку компарација на двата периода во кои се третира македонското прашање, нашата цел е да се види кои се политиките на големите сили во однос на создавање на македонската држава во деветнаесеттиот век и какви политики води меѓународната заедница (ООН, ЕУ, НАТО) и одделни нејзини членки кон македонската држава во дваесет и првиот век. Секој оној што ја познава македонската историја, го познава и тешкиот и мачен пат за создавањето на македонска држава што најавтентично може да се отслика преку она што Виктор Берар го напишал во La Revue de Paris, во јуни 1903 година „солунските динамитчии му покажаа на светот дека Македонецот знае дакомпарација на двата периода во кои се третира македонското прашање, нашата цел е да се види кои се политиките на големите сили во однос на создавање на македонската држава во деветнаесеттиот век и какви политики води меѓународната заедница (ООН, ЕУ, НАТО) и одделни нејзини членки кон македонската држава во дваесет и првиот век. Секој оној што ја познава македонската историја, го познава и тешкиот и мачен пат за создавањето на македонска држава што најавтентично може да се отслика преку она што Виктор Берар го напишал во La Revue de Paris, во јуни 1903 година „солунските динамитчии му покажаа на светот дека Македонецот знае да компарација на двата периода во кои се третира македонското прашање, нашата цел е да се види кои се политиките на големите сили во однос на создавање на македонската држава во деветнаесеттиот век и какви политики води меѓународната заедница (ООН, ЕУ, НАТО) и одделни нејзини членки кон македонската држава во дваесет и првиот век. Секој оној што ја познава македонската историја, го познава и тешкиот и мачен пат за создавањето на македонска држава што најавтентично може да се отслика преку она што Виктор Берар го напишал во La Revue de Paris, во јуни 1903 година „солунските динамитчии му покажаа на светот дека Македонецот знае да компарација на двата периода во кои се третира македонското прашање, нашата цел е да се види кои се политиките на големите сили во однос на создавање на македонската држава во деветнаесеттиот век и какви политики води меѓународната заедница (ООН, ЕУ, НАТО) и одделни нејзини членки кон македонската држава во дваесет и првиот век. Секој оној што ја познава македонската историја, го познава и тешкиот и мачен пат за создавањето на македонска држава што најавтентично може да се отслика преку она што Виктор Берар го напишал во La Revue de Paris, во јуни 1903 година „солунските динамитчии му покажаа на светот дека Македонецот знае да умира...Македонците сакаат нивната Македонија да послужи како нишка меѓу различните нации и јазици„. Еден век подоцна се чини дека во евроатлантскиот процес овој мачен пат Македонија повторно го преживува и оди. Преку компаративна анализа на политиките и договорите на големите сили, на балканските држави и на меѓународната заедница, се обидовме да дадеме една детална и јасна слика на целокупната историска и политичка ситуација, пред и после создавањето на македонската држава. Оттука сметаме дека овој монографски труд со својот интердисциплинарен пристап претставува значаен придонес во науката за меѓународните односи и за други сродни научни дисциплини. Веруваме дека истиот ќе им биде од помош како на студентите, така и на академскиот кадар, но и интересно четиво за сите оние кои длабински и детално се заинтересирани да ја запознаат македонската историја, од аспект на меѓународните односи.
MACEDONIAN LANGUAGE - CONTINUITY IN SPACE AND TIME; МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК - КОНТИНУИТЕТ ВО ПРОСТОР И ВРЕМЕ. Скопје: МАНУ, Институт за македонски јазик, Филолошки факултет, 2020
DIFFERENTIATION OF MACEDONIAN LANGUAGE AND ORTHOGRAPHY FEATURES IN THE LITERARY TRADITION OF MACEDONIAN AUTHORS IN THE XIX CENTURY The development of language and orthography norm is being analysed in the dictionaries, primaries and books written in the XIXth century by Macedonian authors, such as: Pulevski, D. Makedonski, P. Zografski, Prličev, Šapkarev, K. Miladinov, Sprostranov, Pop Arsov, H. Matov, Misirkov, Černodrinski and others. Concerning the language, it is evident that authors are inclined to distinguish the language features of the Macedonian dialects, as is the case with P. Zografski, H. Matov and the authors of articles in the periodical “Loza”. On one hand, there is a tendency to leave the Old Church Slavonic tradition, linked to the old manuscripts used in church liturgy. On the other: a tendency to use a phonetic orthography and distinct features of Macedonian dialects, such as: use of phoneme dz (s), nasal pronunciation, replacement of ѣ with e, marking of palatal k, g, l and n, the specific reflexes of tj and dj, use of consonant groups str and zdr, usage of verbal adverb –jki, nominal definite forms using three article system –ot, -ov, -on, usage of –t in 3 pers. sing. present tense, forming of future tense with kje, as well as habeo- and sum-perfect tense etc. Having in mind the codification process of Macedonian in the works of Krste Misirkov in 1903, it is evident that Macedonian authors in the XIXth century had a clear perception of the differentiation of Macedonian dialects (as opposed to Bulgarian and Serbian). In fact, a big part of the mentioned features is part of the Macedonian language norm postulated by Misirkov and officially codified in 1944. This process is proof of the right approach by Misirkov to use central Macedonian dialects as a basis for Macedonian Standard, confirmed by the acceptance of Macedonian language norm by Macedonian speakers from 1944 onward. It shows the fundamental importance that Macedonian authors from the XIX and XXth century have in the Macedonian literary tradition.
ГРЧКАТА МЕГАЛИ ИДЕЈА И ОСМАНЛИСКА МАКЕДОНИЈА: ПОЈАВА, ДИЛЕМИ И ФЛУКТУАЦИИ
The concept of national development of Greece and their foreign politics in the end of nineteen and first half of twentieth century, cannot be explained without understanding the essence of the Megali Idea. In general, the Idea represented national program which is the core of Greek foreign politics, and also the constitution of the Greek nationalism. The greek national program was build on the actions in ottoman Macedonia, the politics of other Balkan nation-states and the interests of Great powers on the East Mediteranian in general. The Megali Idea is the main final goal of the Greek nationalism with tendency of territorial expansion of the state. The means and the methods used in realization were in relations with the circumstances in ottoman Macedonia, the national factors in Greece and Greek propaganda institutions inside the Ottoman Empire.
ТЕНДЕНЦИИ НА ЛУДИЗАМ И ПРАГМАТИЗАМ ВО МАКЕДОНСКАТА ПРОЗА
2019
This paper shows the importance of two tendencies in contemporary literature in Macedonia: emphasizing the literary game and accomplishing literary communication. Its theoretic position of analyzing two principles of literature (its ludicity and its pragmatics) as its main principles, is illustrated with two examples from the recent prose production: the novel A Conversation with Spinosa (2002) by Goce Smilevski and the stories by Olivera Korveziroska The knitted stories (2003). In this two books can be seen the postmodern manners, such as the mystification, intertextuality, “disappearing of the author”, citation etc. All those postmodern signs are comment in correlation with another prose writings, especially from the Slavonic literatures. That gives to this research the special comparative dimension. For example, in the case of stories by Korveziroska there are some analyses of concrete intertextual contacts between her writings and some writings by contemporary Serbian writer Vla...
ПОЛІТИЧНА ДУМКА XX -ПОЧАТКУ XXI СТОЛІТЬ: МЕТОДОЛОГІЧНИЙ І ДОКТРИНАЛЬНИЙ ПІДХОДИ
Політична думка XX – початку XXI століть: методологічний і доктринальний підходи: підручник : у 2-х т. / за заг. ред. Н. М. Хоми ; [Т. В. Андрущенко, О. В. Бабкіна, В. П. Горбатенко та ін.]. – Львів : «Новий Світ-2000», 2017. ‒ Т. 2. ‒ 535 с., 2017
У другому томі підручника історія політичної думки представлена через виклад доктринальних підходів, сформульованих у творчому доробку її представників (неолібералізм, неоконсерватизм, соціал-демократія, екологізм, комунізм, неомарксизм та ін.). У порівнянні з попереднім підручником, на сторінках цього видання представлений аналіз багатьох нових доктринальних підходів: неоанархізму, утилітаризму, лібертаризму, комунітаризму, солідаризму, глобалізму, анти- та альтерглобалізму, реалізму і неореалізму та ін.
ПОГРЕБНИ ОБИЧАИ И ВЕРУВАЊА ВО МАКЕДОНСКАТА НАРОДНА ТРАДИЦИЈА - ЦД
ПРЕДГОВОР ЦД Ромот под наслов Погребните обичаи и верувања во македонската народна традиција е избор на текстови од Речникот на македонските народни празници, обичаи и верувања од Л. Ковачева и Л. Боцева, издаден во 2014 година во Скопје. Поради големиот интерес за оваа тема кај македонската популација, направен е избор на теми поврзан со погребните обичаи и верувања на македонскиот народ, како и празниците посветени во чест на душите на покојниците. Текстот во ЦД-то е приложен по азбучен ред, со цел поголем увид и прегледност во тематските целини. Иако постхумно, уште еднаш ја користам можноста да искажам голема благодарност на м-р Лутеција Боцева, чиј дел од текстот преземен од Речникот, а кој се однесува на тетовскиот регион,, чие беспрекорно и темелно истражување на верувањата и обичаите на Македонците во с. Раотинце, Тетовско, ќе остане вечно сведоштво за македонскиот фолклор од овој дел од Македонија. ППГРЕБНИ ПБИЧАИ И ВЕРУВАОА ВП МАКЕДПНСКАТА НАРПДНА ТРАДИЦИЈА 4 Повторно ја користам можноста најдлабоко да се заблагодарам и на најголемиот фолклорист и експерт за македонските народни празници и обичаи, Проф. д-р Марко Китевски, поради чии совети, насоки и позитивни критики како рецензент на делото, Речникот на македонските народни празници, обичаи и верувања доживеа многу голема популарност меѓу македонскиот народ, па и пошироко, за што сум му неизмерно благодарна. д-р Лидија Ковачева ППГРЕБНИ ПБИЧАИ И ВЕРУВАОА ВП МАКЕДПНСКАТА НАРПДНА ТРАДИЦИЈА 5
ИСТРАЖУВАЊА НА НАРОДНАТА ДРАМА ВО МАКЕДОНИЈА – ИСТОРИСКА ПЕРСПЕКТИВА
2011
Folkloristica as well as other scientific disciplines was formed in the nineteenth century. In that framework we need to look at its origins in the research of folk drama and theatre in the Macedonia. In the documents it remains remembered that the interest in this field of study of folklore in this region first appears by the end of the nineteenth century, when a large number collectors of folklore to start collect and write folk games and plays scene. True, more systematical research in the field of folk drama and theatre can be noticed after the Second World War In this paper it is desired to show the path of development on this part of the Macedonian, the study of folklore with special emphasis on the present situation, as well as on the work of some researchers who have produced a large contribution to define the field of its research and development.
Изкуствоведски четения 2014
The text deals with key compositions in mural ensembles at the Cathedrals of The Nativity of the Most Holy Mother of God (Veliko Tyrnovo) and of The Dormition of the Most Holy Mother of God (Plovdiv) in the light of the developments related to regaining the Patriarchal dignity of the Bulgarian Orthodox Church in the mid-twentieth century. The decade following the World War Two was a time, when Bulgaria’s political system was subject to the Soviet totalitarian model. With regard to the Church, it meant pursuing a restrictive policy. On the other hand, however, the authorities spared no eorts to restore the Bulgarian Patriarchate, an issue of both domestic and foreign policy dimensions to it. The murals of both churches were made in 1950–1952 by teams led by this country’s most eminent Bulgarian historical painters, Nikola Kozhuharov and Dimiter Gudjenov. The representational programme was consistent with the political conjuncture. It was implemented in the vein of European academicism, the conservatism of which was close to the aesthetical concept of the method of Socialist Realism. Such plots and scenes were accentuated that could be interpreted not from the vantage point of faith alone, but also in the light of the dominant ideology. These pictorial ensembles would more often than not compromise the principles dening the nature of the Orthodox monumental and decorative church painting.
MАГИСКИ ФОРМУЛИ И МОЛИТВИ ЗА ЗДРАВЈЕ ВО МАКЕДОНСКИТЕ ЛЕКАРСТВЕНИЦИ ОД XIX ВЕК
2019
Medicine books are manuscripts that contain recipes for making different medicines, and procedures for treating different diseases, mainly in people but also in animals, as well as different practical advices on some usual activities: making brandy, painting a fence, etc. Materials from four Macedonian medicine books, written in different places in Macedonia throughout 19th century, are used in this abstract. Although it is unquestionable that the medicine books largely rely on the empirical branch, one can find examples of the so called animistic-magical branch of the folk medicine, that is to say one can find interesting examples of using the curative magic, i.e. incantations, for healing certain diseases in people and in animals, for dispersing evil spirits, etc. Those procedures were usually accompanied by appropriate magical formulas and prayers being uttered. They differ in content, structure, purpose, and in meaning. Thus, it can indirectly instruct that a certain prayer be s...