İRAN TÜRKLERİNDEN DERLENEN BİR MASALDA TÜRK YARATILIŞ DESTANININ SİLİK İZLERİ A VERY LIGHT FORM TRACES OF TURK CREATION MYTH IN A FOLK TALE COMPILED FROM IRANIAN TURKS (original) (raw)
Related papers
Öz Masallar, Türk sözlü-yazılı kültür belleğini ve geleneğini taşıması açısından Türk halk edebiyatının önemli bir kolunu oluşturmaktadır. Tarihsel süreçte kuşaklar bo-yu aktarılan pek çok masal günümüz elektronik kültür atmosferinde varlığını benzer veya farklı şekillerde idame ettirmektedir. Bu noktada masalları derleme faaliyetleri önemli bir yer tutmaktadır. Nitekim zorlu coğrafi koşullara sahip bölgeler verdikleri yo-ğun göç nedeniyle sözlü kültür ürünlerini daha geniş bir coğrafyaya yaymaktadırlar. Ancak günümüz elektronik çağında masal anlatma geleneğinin giderek azalması, kay-nağa ulaşabilme açısından masalları derleme faaliyetlerini önemli kılmaktadır. Bu çalış-mada Antalya ili İbradı ilçesinde 1990 yılında derlenen "Padişahın Kızı ile Yeşil Yakup" adlı masal, Eberhard-Boratav ve Aarne-Thompson masal kataloglarına göre tipleri ve motifleri açısından incelenecektir. Sonuç bölümünde ise yapı itibariyle benzerlik göster-diği emsalleriyle mukayese edilecektir. Masal metninin derlendiği İbradı, ortalama ra-kımı 1300 metreyi bulmakla birlikte bir yayla hüviyeti taşır. Mevcut fiziki şartları göz önünde bulundurulduğunda derleme faaliyetlerinde yaşanabilecek olası güçlükler anla-şılmaktadır. Bölgede bütüncül bir masal derleme faaliyeti yapılamaması ilgili masalın günümüze kadar gözden kaçmasına neden olmuştur. Masalın konusu padişahın en kü-çük kızıyla Yeşil Yakup isimli olağanüstü özellikler sergileyen sevdiğinin başından ge-çen olaylardır. Masalın teması ise eşinin sırrını ifşa eden kızın kaçan eşini aramaya çık-ması ve yolda karşılaştığı kişilerden aldığı yardımlar sonucu eşine kavuşması, kavuştuk-tan sonra da kızın ölmesini isteyen halası ve annesinden eşi yardımıyla kaçmasıdır.
TIVA MASALLARI VE MASALCILIK GELENEĞİ / TUVAN FOLK TALES AND STORYTELLING TRADITION
ÖZET Güney Sibirya Türklerinden Tıvaların masalları ile masal anlatma geleneğini konu edinen bu çalışma, öncelikle Tıva masalları ve masal anlatma geleneği üzerine 19. yüzyıl ortalarından günümüze kadar yapılan çalışmaları tanıtacaktır. Tıva masalları konulu çalışmalar, ilk dönemlerde derlemeye ve derlenen metinlerin yayımlanmasına ağırlık vermekle birlikte, ilerleyen dönemlerde Tıva masallarını; masalın türsel özellikleri, masalın yapısı ve işlevleri, masalın anlatıcısı ve anlatımı, masalın dili ve üslubu, masallarda öne çıkan tipler ve motifler, masalın diğer anlatı türleriyle ilişkileri açısından ele alan akademik düzeyde çalışmalar da yapılmıştır. Rus ve Tıva dillerinde kaleme alınan akademik düzeydeki çalışmalardan bazıları üzerinde, yukarıda belirtilen hususlara odaklanmaları nedeniyle, daha ayrıntılı bir şekilde durulacaktır. Bildiri, Tıva masalları konulu çalışmaları kısaca tanıttıktan sonra, Tıva masalları ve masal anlatma geleneği hakkında da terim, tür, tasnif, anlatıcı ve anlatım esasında bilgiler verecektir. Bu bilgilendirmeyi, Tıva masallarındaki formeller/kalıp ifadeler ve edebî unsurlar ile öne çıkan bazı motifler hakkındaki kısa değerlendirmeler izleyecektir. Tıva masalları ile masal anlatma geleneği hakkında bilgi veren bildiri, Tıva masal araştırmalarının güncel sorunlarına da değinecektir. ABSTRACT This study, which is about Tuvan folk tales and of storytelling tradition is going to introduce the studies on Tuvan folk tales firstly. The studies on Tuvan folk tales concentrates on collection and edition of the compilations in it's first terms. In it's progressing period, also academic researches were done on generic features, structure and functions of folk tales, storyteller and storytelling, language and style of folk tales, motives and types of folk tales and relations of folk tales to other narrative genres. Because, some of the academic studies in Russian and Tuvan languages are going to be focused on more detailed. The study is also going to provide information about Tuvan folk tales and storytelling tradition the context of the " term " , " genre " , " classification " , " narrator " and " narration ". Examples of the formals and literary elements with some motives coming forward in Tuvan folk tales are going to follow up this informatory. The study which provides information about Tuvan folk tales and storytelling tradition is also going to mention the current issues of Tuvan folk tale researches.
Öz Anonim Halk Edebiyatı türlerinden olan masal, günümüzde gerek sözlü gelenek ortamlarında gerek yazılı kaynaklarda ağırlığını hissettirmektedir. Bir masal bulunduğu coğrafyanın folklorik unsurlarını yansıtmasının yanı sıra aynı zamanda da evrensel bazı fonksiyonlar taşır. Bu evrensellik kahramanları en alt tabakadan, en üste (krala, padişaha) kadar uzanan masallar için bazı değerleri ortak kılar. Vladimir Propp bu evrensel değerler üzerindeki işlevsellikleri masallar üzerinde incelemiş, yapısal bağlamda günümüzde sıkça uygulanmakta olan biçimbilimsel yaklaşımın temellerini atmış ve 1978-1982 yılları arasında Türkçeye çevirisi yapılan " Masalın Biçimbilimi " adlı eserini yayınlamıştır. Biz de bu çalışmamızda Propp'un yaklaşımından hareketle, Yozgat yöresinden derlemiş olduğumuz masalı (Ercin Masalı) bu kuram üzerinde uygulamaya çalışacağız. Anahtar Kelimeler: Masal, V. Propp, Biçimbilim, Yozgat Masalı. Abstract The fairy tale of Anonymous Folk Literature is now felt in both oral and written sources. In addition to reflecting the folkloric elements of the geography in which a fairy tale is located, some universal functionalities operate at the same time. This universality makes some values common for tales ranging from the lowest layer to the top (king, monarch) of the heroes. Vladimir Propp has studied the functionalities on these universal values and has published the work called " Masalın Biçimbilimi (Morfologiya Skazki) " which was translated into Turkish language between 1978-1982. In this work, we will try to apply this theory, on tale (Ercin Tale) which have compiled from the Yozgat region with the motive of Propp's approach
İran Azerbaycan'ı bölgesinde büyük bir Türk nüfusunun yaşaması, geniş bir sözlü kültür varlığını ortaya koymuştur. Masallar, ninniler, destanlar, atasözleri ve deyimler halkın arasında yaygın biçimde kullanılmaktadır. Bu bölgede Ali Kemali, Ali Tebrizli, Cavad Heyet, Hüseyin Güneyli, Hüseyin Feyzullahi gibi değerli araştırmacı ve bilim adamları önemli derlemeler ve araştırmalar yapmışlar. Ancak bugüne dek bölgede kapsamlı bilimsel araştırmalar yapılmamıştır. Bu sahada tespit edilen dört bine yakın âşık, bölgede yoğun âşıklık geleneğinin yaşamasının göstergesidir.
Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat-Mimarlık Dergisi, 2020
Bu çalışmanın amacı; genelde "uydurma" metinler olarak nitelendirilen masalların, estetik biliminin öz-biçim kavramları yönüyle ve söylem çözümlemesinin de olanaklarından yararlanılarak incelenmesidir. Metinden elde edilen veriler yoluyla masalların yüzlerce yılın bilinciyle yoğrulmuş "kurmaca" metinler olduğunu ortaya koyabilmektir. Bu amaçla, Saha (Yakut) Türklerine ait büyü masallarından "Çaaçahaan" metni örnek seçilmiş ve tahlil edilmiştir. Masal; özünü oluşturan millet, o milletin yaşayışı, tarihi, sosyolojik durumu, diğer milletlerle veya kültürlerle iletişimi bağlamında ele alınmıştır. Masalda kullanılan dil ögelerinin her birinin özenle seçilip masala yerleştirildiği, masalın kurgusunun N. Hartmann'ın değerler ontolojisinde söz ettiği tabakaların tamamını barındırdığı görülmüştür. İlk bakışta bir dev masalı gibi görülen yapının, şamanın metafizik yolculuğuna uzanan katmanları irdelenmiştir. İncelemenin sonucunda, Türk şaman kültürünün pek çok ögesinin masal içindeki kodlarına ulaşılmıştır.
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi , 2019
Öz Gayrimüslimlerin bağımsızlık arzuları Balkanlar'da çıkan ve çıkacak olan diğer isyanları tetiklemiş, gayrimüslimler ile burada yaşayan Müslümanların karşı karşıya gelmesinin önemli bir gerekçesi olmuştur. Gayrimüslim Balkan milletleri bağımsızlık amaçlarına ulaşmalarında, tâbi bulundukları Osmanlı Devleti ve birlikte yaşadıkları Müslüman halkı tahrik etmekten geri kalmamışlardır. Bu tahrik unsurları arasında domuza da tesadüf edilmiştir. Müslümanlar arasında dinî olarak uğursuz bir mahlûk şeklinde ele alınan domuz, gayrimüslimler tarafından Müslümanların aleyhine bir tahrik aracı olarak ibadet mekânlarına, su kaynaklarına asılmış, başı camilere atılmış, kanından cami ve çeşmelere haç çizilmiş ve yağı sürülmüştür. Bu çalışmada, 19. yüzyılın ikinci yarısı ve 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Müslümanlar tarafından uğursuz bir mahlûk olarak görülen domuz yoluyla, Balkanlarda Müslüman Türklerin tahrik edilmesine ilişkin başlıca gelişmeler ele alınmış ve irdelenmiştir. Abstract The non-muslims' desire for independence had triggered other rebellions arising and to arise in the Balkans and had been an important reason for the confontation of non-muslims and muslims living there.In their achieving independence goals, non-muslims Balkan nations did not leave behind the provocation the Ottoman Empire they were subject to and the muslims people they lived with. Among these provocation elements, the pig was also found. Considered as a religious, sirister creature among muslims, the lig was hung from worship places, water resources, its head was thrown the mosque, mosque and fountains were drown cross sign from its blood and put its oil by the non-muslims as a means of provocation against the muslims. In this study, the main developments regarding the muslims to be provoked through the pig seen as a sinister creature bu the muslims in the Balkans in second half of the 19th century and quarter of the 20th century were discussed and examined.
ÖZ: XIV. yüzyılın sonlarında Büyük Litvanya Prensliği topraklarına yerleşen Tatar toplulukları, XVI. yüzyıldan itibaren ana dillerini çeşitli sebeplerle kaybetmeye başlamışlardır. Ana dillerini unutan, fakat Müslüman kimliklerini unutmayan Litvanya Tatarları, dinî ihtiyaçlarını karşılayabilmek için İslamiyet'le ilgili metinlerin Slav dillerine çevirilerine ihtiyaç duymuşlardır. Bu sebeple, genellikle İslam dini ile ilgili metinlerden oluşan Arap harfleriyle yazılmış Litvanya Tatarları el yazmaları geleneği ortaya çıkmıştır. Litvanya Tatarlarına ait el yazmaları mirasından günümüze kadar ulaşan önemli kültür hazinelerinden birisi "kitab" türündeki el yazmalarıdır. Kitab, tefsir, hamail, tecvit gibi türlerden oluşan bu el yazmaları içerisinde "kitab" türünün ilgi çekici bir yeri vardır. Litvanya Tatarlarının ana dillerinin yerini alan Slav dilleriyle yazılmış Arap harfli bu "kitab"ların içinde çeşitli dinî hikâyeler, Müslümanların dinî ihtiyaçlarıyla ilgili bilgiler, tören tasvirleri gibi konuların yer aldığı metinler bulunmaktadır. Kitab türünün içinde yer alan metinlerden biri de Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait miraçname metnidir.
TÜRK MASALLARININ ANLATI YAPISININ YEŞİLÇAM ANLATI YAPISINA YANSIMALARI: SONBAHAR RÜZGARLARI ÖRNEĞİ
Anlatı kuramı, kültürel bir ürün olarak bireylerin meydana getirdiği toplumların hikayelerini nasıl anlattığını ve hikayelerinde anlamın nasıl oluşturulduğunu tartışmaktadır. Anlatıları; masallar, yazılı edebi eserler, tiyatro oyunları, filmler ve diziler olarak örneklendirmek mümkündür. Bu çalışmanın konusu, Yeşilçam sinemasında ve Türk masallarında anlatı yapısıdır. Çalışmanın amacı, Yeşilçam sinemasının anlatı yapısının, Türk masallarının anlatı yapısından nasıl yararlandığını ortaya çıkarmak ve her iki anlatıdaki ortaklıkları saptamaktır. Çalışmanın sınırlılığı 1960’lı yıllarda üretilen renkli Yeşilçam filmleri olarak belirlenmiştir. Çalışmanın amacı ve sınırlılığı doğrultusunda en çok renkli film üretilen yılın 1969 olması nedeniyle basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılarak yönetmenliğini Mehmet Dinler’in yaptığı Sonbahar Rüzgârları (1969) filmi örneklem olarak ele alınmıştır. Film, Seymour Chatman’ın anlatı diyagramı çerçevesinde analiz edilerek çözümlenmiştir. Çalışma kapsamında ele alınan örneklemden elde edilen bulgular doğrultusunda Yeşilçam filmlerinin anlatı yapısı oluşturulurken sözlü edebiyat ürünlerinden biri olan Türk masallarının etkili olduğu görülmüştür. Sonuç olarak Yeşilçam sinemasında anlatı yapısı inşa edilirken Türk masallarının anlatı yapısını oluşturan anlatı diyagramı ögelerinden yararlandığı tespit edilmiştir.
MASAL EDEBİYAT TÜRÜNÜN İNTERNET SİTELERİNDEKİ TÜRKÇE TANIMLANMASI
4. Internatıonal Istanbul Current Scıentıfıc Research Congress, Proceedıngs Book,, 2023
Aksöz, M. & Balcı, U. (2023). Masal Edebiyat Türünün İnternet Sitelerindeki Türkçe Tanımlanması. 4. Internatıonal Istanbul Current Scıentıfıc Research Congress, Proceedıngs Book, S. 323-332.