Türkiye Sınai Kalkınma Bankası ve Sanayileşme* Giriş (original) (raw)

2004, Prof Dr Gülten Kazgan a Armağan Türkiye Ekonomisi,

Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB) ve sanayileşme konusu iki yönden incelenebilir: Birincisi, İkinci Dünya Savaşı sonrasında Dünya Bankası'nın biçimlendirdiği kalkınma bankaları açısından, ikincisi Türkiye'nin sanayileşme sürecinde devlet öncülüğünde bir sanayileşme politikasından özel sektör öncülüğünde bir sanayileşme politikasına geçiş aşamasında kurulmuş bir kurumun fonksiyonları açısından. Bu yazının amacı konunun ikinci yönünü araştırmaktır. Bu amaçla, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası'nın fonksiyonları ele alınarak, özel sektöre desteğin hangi kaynaklardan, nasıl, ne yönde yapıldığı incelenecektir. Bir kalkınma bankası olarak TSKB'nın Dünya Bankası'yla bağlantıları Banka'nın fonksiyonlarının belirlenmesi ve politikaları açısından önemli olduğundan, önce kalkınma bankalarının özelliklerine kısaca bakmakta fayda vardır. İkinci Dünya Savaşı sonrasında yeniden biçimlenen uluslararası işbölümü ilişkileri, birbiri ardına bağımsızlığını kazanan sömürgelerin sanayileşmeyi bağımsızlığın temeli olarak görmeleri, kalkınma arayışlarını ve kalkınmaya yönelik uluslararası ilgiyi artırdı. Dünya Bankası kurulduktan kısa bir süre sonra dikkatini azgelişmiş ülkelerin kalkınma sorununa yöneltti. 1950'li yıllarda, kalkınmada en önemli sorun olarak görülen tasarruf eksikliği ve uzun vadeli kredilerin yetersizliği konusunda az gelişmiş ülkelere yardımcı olmak ve bu ülkelerin ekonomilerini uluslararası işbölümü doğrultusunda biçimlendirmek üzere kalkınma bankaları oluşturuldu. Gelişmekte olan bir ülkede kalkınma bankasının amacı, yetersiz olan sermaye ve girişim öğelerini destekleyerek sanayileşmeyi hızlandırmaktı. Kalkınma bankası bir yandan finansman sağlarken, diğer taraftan da girişim unsurunun yetersizliği karşısında girişimcinin gereksinimlerini yatırım konusu bulmaktan, projelendirme, uygulama, yönetime kadar uzanan bir genişlikte karşılamayı amaçladı (Üyepazarcı, 1995:169). Kalkınma bankaları, Dünya Bankası'nın yol göstericiliğinde belirlenmiş temel kriterlere ve yöntemlere göre fon dağıttı (Gordon, 1983:3) Bu fonlar, içsel kârlılığı yüksek ekonomik dönüşü en iyi olan sanayi projelerine kredi veya iştirakler biçiminde verildi.