Bâkî'ye Göre Gazel | Ghazel According to Baki (original) (raw)

Öz Divanında farklı nazım şekil ve türlerinde başarı yakalamış bir şair olmakla birlikte öncelikle bir gazel şairi olarak görebileceğimiz Bâkî (1526-1600), şiirlerinde zaman zaman kendi şiirine ve genel olarak şiir sanatına dair bazı değerlendirmelerde bulunur. Onun şiiri mevzu edinen mısra ve beyitleri, şiiri sadece yazmakla kalmayıp şiir üzerine düşünen bir şair olduğunu da gösterir. Klasik nazım şekilleri içinde gazele büyük değer verdiği hem sanatından hem de şiirlerinde dile getirdiği bu tür düşüncelerinden anlaşılan Bâkî, divanında yirmiden fazla beytinde bizzat “gazel” kelimesini kullanmıştır. Böylece, klasik Türk şiirinde âşıkane ifadelere en uygun söyleyişe imkân veren bu tarzın büyük bir temsilcisi olmanın yanında gazelle ilgili bazı temel meselelere pencere açmış, gazelin ne, nasıl, niçin olduğu ve olabileceğine dair düşünce ve duyuşlar ortaya koymuştur. Onun bu tarz ifadelerinin bazılarında dikkat çeken bir yön ise gazel türünde kendi üstatlığına ve yol açıcılığına yaptığı vurgudur. Birer fahriye örneği olan bu söylemleri ve gazele dair diğer ifadelerinde Bâkî’nin bu şiir tarzına bakışına, şiir/gazel söyleme sebeplerini yer yer dile getirişine şahit olmak mümkündür. Bâkî’ye göre gazel; sevgiliyi vasfetmeye elverişli şiir tarzı, şairin hasbihâlini ifade etme aracı, inci kadar kıymetli bir söz, baharın güzel zamanlarına eşlik edecek bir süs, şairi çekemeyenlere eza verecek derecede sanatkârlık kudretini gösteren bir tür, marifet fidanının taze meyvesi olmak gibi pek çok niteliği barındıran bir nazım şeklidir. Bâkî’nin “gazel” kelimesini kullandığı beyitlerin büyük bir kısmının gazellerinde geçmesi de bu şiir türüne dair değerlendirmelerin bizzat türün içinde yapılmış olması yönüyle ayrıca dikkate değer bir noktadır. Anahtar Kelimeler: Bâkî; gazel; şiir; poetika. * Ghazel according to Baki Abstract Baki (1526-1600), whom we can primarily think as a ghazel poet, although he is a poet who has achieved success in different poetry forms and genres in his divan, occasionally makes some evaluations about his own poetry and the art of poetry in general. His verses and couplets which focus on poetry show that he was a poet who not only wrote the poem but also thought about poetry. Baki, who explicitly places great importance to ghazel among other classical verse forms from both his art and his ideas that he expressed in his poems, used the word “ghazel” in his divan, in more than twenty couplets. Thus, in addition to being a great representative of this style that allows for the most appropriate loving expressions in classical Turkish poetry, it opened a window to some basic issues about ghazel, and revealed thoughts and feelings about what, how, why and how the ghazel is and could be. A striking aspect of some of his expressions is his emphasis on his own mastery and pioneering in the ode type. It is possible to witness Baki’s view of this style of poetry and his expressing the reasons for writing poems/ghazel in these examples of honorary discourses and other expressions about ghazel. According to Baki ghazel is the verse form which is suitable for describing the beloved, a means of expressing the poet’s conversation, a precious word like a pearl, an ornament to accompany the beautiful times of spring, a genre that shows the power of artistry to the point of oppressing the poet, being the fresh fruit of a tree of ingenuity. The fact that most of the couplets in which Baki uses the word “ghazel” are mentioned in his ghazels is also another remarkable point in regard of the evaluations of this type of poetry are made within the genre itself. Keywords: Baki; ghazel; poetry; poetics.