GÜNEY-DOĞU VE GÜNEY-BATI (OĞUZ) GRUBU TÜRK LEHÇELERİNDE "ŞARTLI BİRLEŞİK CÜMLE" BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRILMASI (original) (raw)

ŞİMDİKİ ZAMAN EKİNİN GÜNEY-BATI TÜRK LEHÇELERİNDE KULLANILIŞI ÜZERİNE NERGİS BİRAY

Şimdiki zaman ekini almış olan fiiller, söylendiği anda devam eden hareketi veya olayı bildirirler. Diğer zaman eklerine göre anlattığı veya belirttiği zaman/süreç daha kısadır. Aslında o, söylenen zamana ait hareketi gösterir. İfade edilmek istenen zaman ise o kadar uzun değildir. Şimdiki zaman konuşma sırasında devam etmekte olan hareketi, durumu ön planda tutarak başlamış da olabilir; onun sürekli aynı olan şekli anlatması yani belli bir süreçle sınırlandırılmaması da mümkündür. Nasıl olursa olsun, onun asıl farkı konuşulan zamanla ilişkili olmasındadır. Bununla birlikte söylenen zamana doğrudan katılan hareketlerin arasında da anlam farklılıkları vardır. Bu tür kendine has farklılıkları anlatmak içinse şimdiki zamanın çeşitli şekilleri kullanılır. Bu şekiller Türk lehçelerinin farklı gruplarında benzer değildir. Hatta birbirine çok yakın kabul edilen lehçelerde de şimdiki zamanın farklı şekillerine rastlamak mümkündür. A. N. Kononov, şimdiki zamanı kendi içinde şöyle gruplandırmaktadır:

GÜNEY-BATI ANADOLU’DA DOĞAL VE KÜLTÜREL DEĞERLERİN BÜTÜNCÜL ve SÜRDÜRÜLEBİLİR KORUNMASI

Bu bildiri kapsamında; Güney-Batı Anadolu’da, Patara Özel Çevre Koruma bölgesi ile Antalya arasında yer alan, korunmaya değer önemli doğal ve tarihsel/kültürel değerlerini barındıran alt-bölgede; “Sürdürülebilir ve Bütünleşik Koruma”, “Havza Koruma” “Kıyı Yönetimi”, “Kıyı Planlaması” ve “Turizm Planlaması” na girdi verecek yasal, yönetsel ve fiziksel önerilerin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Amaç; "Patara-Antalya Arasında Doğal ve Kültürel Değerlerin Bütüncül Korunması’ na ilişkin görüş ve öneriler geliştirmektir. Antalya’dan Patara’ya kadar olan ve Antik Likya uygarlığına ev sahipliği yapan kesim incelenmiştir. Bu kesimde, doğal ve kültürel değerlere yönelik tehditler, sorunlar, korumaya ilişkin darboğazlar değerlendirilmeye çalışılacak ve bu değerlerin bütüncül korunmasına ilişkin stratejiler ve kararlar geliştirilecektir.

TÜRK SİNEMASI ÖRNEKLEMİ BAĞLAMINDA TÜRKİYE'NİN BATI İLE KÜLTÜREL YAKINLAŞMA SERÜVENİ

2018

Özet Bu çalışmanın amacı Türk ve Batı toplumları arasında özellikle son 50 yılda meydana gelen kültürel yakınlaşmayı incelemek ve yakınlaşmanın yönünü sorgulamaktır. Sorgulama, kültürün bireysellik-toplumculuk boyutu üzerinden yapılmıştır. Araştırmada gözlem ve literatür taraması metodu kullanılmıştır. Gözlem aracı olarak Türk toplumunda hayatın tüm alanlarında değişimi ortaya koymada önemli bir gözlem aracı olan Türk sineması alınmıştır. Sinemada da gözlem yapılan dönemde öne çıkan filmler üzerinden toplumdaki değişimin izleri takip edilmiştir. Kültürün geniş çerçevesi dikkate alınarak gözlem ve analizler bireysellik-toplumculuk boyutu ile sınırlandırılmış ve toplumcu karaktere sahip Türk kültüründe batı ile etkileşim sonrasında bireyselliğe doğru evrilme olup olmadığı sorusu cevaplanmaya çalışılmıştır. Elde edilen bulgular, Türk ve Batı toplumları arasında kültürel yakınlaşmanın varlığını ortaya koymaktadır. Ancak söz konusu yakınlaşma Türk toplumunun Batıya yakınlaşması şeklinde, yani tek taraflıdır. Bu gerçeğin bireysellik-toplumculuk boyutuna yansıması ise, Türk toplumunun bireyselliğe doğru evrildiği, dolayısıyla geçmişe oranla daha bireysel bir Türk toplumunun ortaya çıktığı şeklinde ifade edilmektedir. Abstract Aim of this research is to examine cultural convergence between the Turkish and Western cultures for the last 50 years and to explore the way of convergence. Research is conducted focusing on individualism-collectivism dimension of culture. In this research, observation and literature review methods were used and as an observation tool, it is based on the Turkish cinema which is seen as a significant tool for revealing change in every area in the life of the Turkish society. Focusing on the important films during the mentioned period, change in the society is followed. Since culture has a wide perspective and usage, analysis and observation is restricted with individualism-collectivism dimension of culture. The question of if collectivist Turkish culture is evolving to individualistic culture because of close connection with the Western culture is answered. Results confirm presence of cultural convergence between two cultures. However, the convergence is one way, as the Turkish culture converging to Western. Reflection of that result to individualism-collectivism dimension is, the Turkish culture is evolving to individualistic culture and a less collectivist Turkish culture is arising.

TTYO'NUN GÖLGESİNDE GÜMRÜK BİRLİĞİNİN YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

İktisadi Kalkınma Vakfı Dergisi, 2015

Her ne kadar son zamanlarda çok hızlı gelişen siyasi olayların gölgesinde kalmış olsa da halen dünyadaki en büyük ekonomik gündem konusu AB-ABD arasında görüşmeleri devam eden serbest ticaret anlaşmasıdır. Dünya hâsılasının yaklaşık yarısını, küresel ticaretin ise neredeyse üçte birini teşkil eden bu iki büyük bloğun birbirleri ile yapacakları serbest ticaret anlaşmasının mevcut ekonomik dengeleri kökünden değiştireceği açıktır. Ülkemiz açısından bakıldığında ise, gerek AB gerekse ABD ile olan büyük dış ticaret hacmi ve AB ile olan gümrük birliği sebebiyle Türkiye’nin böyle bir anlaşmadan en çok etkilenecek ülkelerin başında geleceği öngörülmektedir. Bu nedenle hemen her platformda hummalı çalışmalar yapılmaktadır. Sanayicilerimiz başta olmak üzere devlet kurumlarımız, sivil toplum kuruluşları ve üniversiteler; toplantılar, seminerler, çalıştaylar, konferanslar düzenlemektedir. Sayın Ekonomi Bakanımız ve son zamanlarda da Sayın AB Bakanımız hemen her konuşmalarında Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı (TTIP)’nin önemini vurgulayarak, Türkiye’nin de sürece dâhil edilmesi gerektiğinden bahsetmektedir. Adından da anlaşılacağı üzere TTIP klasik bir serbest ticaret anlaşmasının ötesindedir ve bir ekonomik ortaklık ve hatta ekonomik entegrasyon olarak değerlendirilmelidir. Bunun sebebi anlaşma müzakerelerinin karşılıklı gümrük tarifelerinin düşürülmesinin yanında çok kapsamlı ortaklık hükümleri içermesidir. Bu çalışmamızda Gümrük Birliği - TTIP ilişkisi ve TTIP’nin ülkemiz üzerindeki muhtemel etkileri genel olarak değerlendirilmiştir.

TÜRKİYE TÜRKÇESİ VE AZERBAYCAN TÜRKÇESİNDE BİRLEŞİK CÜMLE YAPILARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Turkish Studies , 2019

Comparative language studies have an important position in the differences arisen over time between Turkish dialects and in researching and finding these differences. This article focuses on the compound sentence structure in Turkish in Turkey and its correspondence in Turkish in Azerbaijan. Term and classification differences of sentence types in Turkish in Turkey are a problem that still continues at the present time. Especially, topic of compound sentence has been being approached diversely in the grammar of Turkish in Turkey. By considering there are no various classifications and a unity in it, the dissection of Muharrem Ergin "conditional compound sentence, ki'li compound sentence, iç içe compound sentence" was used as a base.In Turkish in Azerbaijan, compound sentences are studied under two main titles as independent compound sentence (tabesiz mürekkeb cümle) and dependent compound sentence (tabeli mürekkeb cümle). The notion of independent compound sentence is equal to the notion of sequential sentence of Turkish in Turkey. The types of compound sentences are studied under the title of dependent compound sentence. Although the classification approach of Turkish in Turkey is according to the features of the sentence structure; in Turkish in Azerbaijan, it is done according to the features of sense and structure. Classifications of dependent compound sentences are done according to the structures of the sentences and the types of helping sentences. The types of subordinate clauses are shaped by the main sentence and named by sentence elements. Dependent compound sentences in Turkish in Azerbaijan are separated as; mübteda budag cümlesi, haber budag cümlesi, tamamlıg budag cümlesi, teyin budag cümlesi, zerflik budag cümlesi, goşulma budag cümlesi. In the study, different and similar aspects of the compound sentence structures in both dialects will be analyzed based on the samples extracted from literary texts.

YÜKSELEN GÜÇ BİRLİKLERİ VE TÜRKİYE

Türkiye’nin sağlam ve güçlü olması İslâm ülkelerinin de geleceğini ve istikrarını da belirleyecektir. Aksi takdirde İsrail ve ABD’ye eklemlenmiş adeta uşaklık yapma çabası içerisinde olan başını Suudi Arabistan’ın çektiği Körfez ülkeleri İslâm dünyasını daha da berbat hâline getirecek işler yapmaya meyillidir. Kısaca İslâm dünyasının geleceği, Türkiye’nin geleceği ile doğrudan ilişkilidir ve ona bağlıdır.

AZERBYACAN TÜRKÇESİ VE TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE BİRLEŞİK CÜMLE YAPILARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Turkish Studies, 2019

Özet Türk lehçeleri arasında zamanla oluşan farklılıklar ve bu farklılıkların araştırılıp ortaya çıkarılmasında karşılaştırmalı dil çalışmaları önemli bir yere sahiptir. Bu tip çalışmalar aynı kökten gelen lehçelerde zamanla oluşan farlılıkların tespit edilmesi açısından önem arz etmektedir. Çalışmada Batı/Oğuz grubuna dahil olan Türkiye Türkçesi ile Azerbaycan Türkçesinin birleşik cümle yapıları bakımından karşılaştırılması yapılmıştır. Çalışmada iki dilin birleşik cümle yapısı karşılaştırılarak farklılıklar ve benzerliklerin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Türkiye Türkçesinde cümle çeşitleri konusunda terim ve sınıflandırma farklılıkları günümüzde de devam eden bir problemdir. Özellikle, birleşik cümle konusu Türkiye Türkçesi gramerinde çeşitli şekillerde ele alınmış ve alınmaya devam etmektedir. Türkiye Türkçesinde çeşitli sınıflandırmaların ve bir birlikteliğin olmadığı dikkate alınarak çalışmada, Muharrem Ergin'in şartlı birleşik cümle, ki'li birleşik cümle, iç-içe birleşik cümle tasnifi temel alınmıştır. Çalışmamızda, öncelikle her iki dilde mevcut olan birleşik cümle tanımları kısaca değerlendirilmiştir. Azerbaycan Türkçesinde birleşik cümleler tabesiz mürekkeb cümle(bağımsız birleşik cümle) ve tabeli mürekkeb cümle (bağımlı birleşik cümle) diye iki ana başlık altında öğrenilmektedir. Tabesiz mürekkeb cümle kavramı Türkiye Türkçesindeki sıralı, bağlı cümle kavramına denk gelmektedir. Tabeli mürekkeb cümle başlığı altında ise birleşik cümle çeşitleri öğrenilmektedir. Türkiye Türkçesinde sınıflandırma şeklinin cümlenin yapı özelliklerine göre yapılmasına karşın, Azerbaycan Türkçesinde sınıflandırmanın hem yapı, hem de anlam özelliklerine göre yapıldığı dikkat çeker. Azerbaycan Türkçesinde tabeli birleşik cümle kendi içinde sınıflandırılmıştır. Tabeli mürekkeb cümle sınıflandırmaları cümlelerin yapılarına ve yardımcı cümlelerin çeşitlerine göre yapılmaktadır. Yardımcı cümlelerin çeşitleri ise temel cümleye göre şekillenmekte ve cümle ögelerine göre isimlendirilmektedir. Azerbaycan Türkçesindeki tabeli mürekkeb cümle; mübteda budag cümlesi, haber budag cümlesi, tamamlıg budag cümlesi, teyin budag cümlesi, zerflik budag cümlelerine ayrılır. Türkiye Türkçesinde şartlı birleşik cümle, ki'li birleşik cümle, iç–içe birleşik cümleyi tekrar alt türlere ayrılma eğilimi görülmemektedir. Çalışmada bu ayrımlar incelenmiş, sınıflandırılma kriterleri ile ilgili bilgiler verilmiştir. Ayrıca, Türkiye Türkçesindeki şartlı birleşik cümle, ki'li birleşik cümle ve iç-içe birleşik cümlenin karşılığının Azerbaycan Türkçesindeki karşılığı tespit olunmuştur. Her iki lehçede birleşik cümlenin hem ortak, hem farklı yönleri belirtilmiş ve yapılan çalışma edebi metinlerden seçilen cümlelerle örneklendirilmiştir. Çalışma, Türkiye Türkçesinde ve Azerbaycan Türkçesinde birleşik cümle yapılarının detaylı şekilde karşılaştırılarak incelenmesi ve lehçeler arasındaki yakınlıkları ve farklılıkları açık bir şekilde gözler önüne serdiği için önem arz etmektedir. Anahtar kelimeler: Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, cümle, birleşik cümle COMPARISON OF COMPOUND SENTENCE STRUCTURES OF TURKISH IN AZERBAIJAN AND TURKEY ABSTRACT Comparative language studies have an important position in the differences arisen over time between Turkish dialects and in researching and finding these differences. These types of studies have a great significance in terms of identifying the differences which occur in the course of time in paronymous dialects. In the study, Turkish in Turkey which is included in West/Oghuz group and Turkish in Azerbaijan were compared in respect to their compound sentence structures. It was aimed to identify the differences and similarities by

SAYI GRUBU YÖNÜNDEN ESKİ TÜRKÇE İLE KARAÇAY- BALKAR TÜRKÇESİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Özet Onlu kat sayı ve onluk taban sistemini benimseyen Türkler, Köktürk ve Uygur Kağanlığı döneminde başka hiçbir dilde rastlanmayan " bir sonraki onluk taban " sayı sistemini kullanmıştır. Bu sistemde aralarında toplama ilişkisi olan sayılarda küçük sayı öne alınmakta, 10-90 arası sayılar için istenilen onlu yerine bir üst onlu söylenmektedir. Bu geleneği Sarı Uygurlar hâlen devam ettirmektedir. Türk lehçelerinin çoğunluğu onluk taban sistemini kullanmakla birlikte aralarında farklılıklar da görülür. Çağdaş Türk lehçelerinden Karaçay-Balkar Türkçesi 10'luk sistemin yanı sıra 30'dan itibaren " yirmilik " , Halaç Türkçesi ise " otuzluk " ve " kırklık " karma bir taban kullanır. Eski Türkçe döneminde Köktürk, Uygur ve Karahanlı Türklerinin kullanmış oldukları ve temelde isimlerle bir sıfat grubu oluşturan ve ara sayılardan oluşmuş birleşik sayı yapısındaki sayı grupları ile Modern Türk lehçelerinden Kıpçak dil grubuna giren Karaçay-Balkar Türkçesi'ndeki sayı grupları arasındaki benzerlik ve farklılıklar görülür. Karaçay-Balkar Türkçesi'nde sayı grupları standart Türkiye Türkçesi'ndeki benzer kullanımların yanı sıra 20'lik taban sistemi üzerine kurulu karma bir yapıda oluşturulmuştur. 20'den büyük sayılarda eski Türkçenin bir uzantısı olarak değerlendirilebilecek " bla " sözcüğüne yer verilmiştir. Bunun yanı sıra Karaçay-Balkar Türkçesi'nde sayıların oluşumunda çarpma ve toplama işlemlerine eş zamanlı olarak başvurulduğu görülür. Abstract Adopting a decimal number and decimal base number system, Turks used " next decimal base " number system in Kokturk and Uyghur periods, which does not exist in any other language. In this system, the smaller number is moved to the front when there is a summation relationship between numbers, and the next decimal number is used for the numbers between 10 and 90, instead of the expected one. This tradition is still followed by the Yugurs. Although majority of the Turkish dialects use decimal base system, there are differences amongst them. Karacay-Balkar Turkish uses vigesimal number system after 30 as well as decimal system, and Halac Turkish uses a mixed base system of trigesimal and tetragesimal. There are similarities and differences between the numeral groups of compound numbers, which formed with interim numbers and which form an adjective