Türk Hukukunda Yabancı İstihdamı (original) (raw)

2020, Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Teori ve Araştırmalar, Cilt III

Yabancı uyruklu kavramı, genellikle vatandaşlık bağı üzerinden tanımlanır (Erken, 2016, s. 382). Eski Türk Hukukunda “ecnebi” kelimesiyle nitelendirilen yabancılık, günümüzde “yabancı devlet vatandaşı” olarak ifade edilmektedir. (Sümer, 2018, s.3). Günümüz Türk hukukuna göre yabancı, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan kişileri ifade etmektedir. Bu tanıma göre yabancı kavramı, yabancı devlet vatandaşlarını, vatansızları, mültecileri, göçmenleri, özel statüdeki yabancıları ve hiçbiri Türk vatandaşlığı olmayan birden çok vatandaşlığa sahip kişileri kapsamaktadır (Töre, 2014, s.161; Aykın – Öztürk, 2017, s. 635). Yabancıların Türkiye’de çalışabilmeleri muhtelif kanun, yönetmelik ve uluslararası sözleşmelerle belirlenmektedir. Yabancı istihdamının düzenlendiği ana kanun “Uluslararası İşgücü Kanunu” dur (UİK). Uygulamayla ilgili yönetmelik ise UİK’e aykırı olmayan hükümleri itibariyle “Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği” dir (YÇİHKUY). Mevzuatımıza göre yabancının Türkiye’de çalışması ve çalıştırılması, çalışma izni alınmış olmasına bağlıdır. Ancak kanunla belirlenen durumlarda yabancılara çalışma izni muafiyeti tanınarak, çalışma izni almadan Türkiye’de çalışabilme imkanı da sağlanabilmektedir. Diğer yandan, Uluslararası koruma kapsamında göçmen veya ikincil koruma statüsünde olan, çıkma izniyle Türk vatandaşlığından çıkmış olup mavi kart alan veya almaya hak kazanan, biri Türk vatandaşlığı olmak üzere çifte vatandaşlığı olan, ikili uluslararası işgücü anlaşmalarıyla hariç tutulan yabancıların ise çalışma izni almalarına gerek bulunmamaktadır. Diğer yandan, bazı iş ve mesleklerin icrası sadece Türk vatandaşlarına hasredilmiştir. Kanunla belirlenen bu iş ve mesleklerde Türk soylular hariç yabancıların Türkiye’de çalışmalarına izin verilmemektedir. Yabancı uyrukluların Türkiye’de çalışabilmelerini düzenleyen ana kanun UİK olmakla birlikte, başka kanun ve yönetmeliklerde de yabancı istihdamıyla ilgili hükümler bulunmaktadır. Yabancı istihdamına bütüncül bir gözle bakabilmek için konunun mevzuat çerçevesinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle, çalışmanın birinci kısmında yabancı istihdamıyla ilgili yasal çerçeve ele alınarak, ilgili kanun ve yönetmelikler belirlenmekte, amaç ve kapsamları ve ana düzenleme konuları hakkında bilgi verilmektedir. Bilahare, Türkiye’de çalışabilmek için çalışma izni alması gereken yabancılar incelenmekte, çalışma izninin tanımı, kapsamı, mahiyeti, türleri, çalışma iznine başvuru, değerlendirme kriterleri ve karar süreci üzerinde durulmaktadır. Başvuru, değerlendirme kriterleri, süreçler ve sürelerin bir kısmından istisna tutulan çalışma izni muafiyeti kapsamındaki yabancılar, özel kanunlardaki çalışma izni düzenlemeleri, çalışma izninden önce ön izin alınması gereken hizmet ve meslek alanları anlatılmaktadır. Türkiye’de çalışabilmek için çalışma izni alması gerekmeyen yabancılar ayrı bir başlık altında ele alınmaktadır. Yine yabancılara kapalı olan, sadece Türk vatandaşları tarafından icra edilebilecek iş ve meslekler çalışmanın son kısmında ele alınmaktadır. Çalışma, yabancı istihdamıyla ilgili farklı kanun ve yönetmeliklerdeki hükümleri belirli bir sistematik altında toplama ve konuya toplu bir bakış açısı sağlama maksadını taşıdığından, Türkiye’de fiilen çalışan yabancılarla ilgili sayısal veriler ve uygulamalar üzerinde durulmamaktadır.