SENÛSÎ'NİN ÜMMÜ'L-BERÂHİN ADLI RİSALESİNDE PEYGAMBERLERİN SIFATLARININ İSPATINDA KULLANILAN İSTİDLÂLLER (original) (raw)

Öz Muhammed b. Yusuf es-Senûsî, IX. (XV.) yüzyıl Kuzey Afrika'sının önemli Eşʻarî kelâmcılarındandır. Onun başta kelâm ve tasavvuf olmak üzere ilâhiyât ilimlerinin pek çoğunda eserler kaleme aldığı bilinmektedir. Bu ilimlerin arasında mantık ilminin de yer almış olması onun, "istidlâl" konusunda söz sahibi olduğunu göstermektedir. Senûsî'nin Ümmü'l-berâhin adlı risâlesi "Lâilâhe illallah Muhammedün Resulullah" sözünün bütün akîdenin kaynağı olduğu inancını delillendirmek maksadıyla yazılmıştır. Allah'ın varlığı ve sıfatlarının ispatı için kullandığı istidlâller yanında o, risâlesinde "Muhammedün Resulullah" sözüne dayanarak peygamberlerde bulunması gereken özellikleri de ortaya koymuş ve sıdk, emânet ve tebliğ olarak saydığı bu özellikleri çeşitli delillerle ispatlamaya çalışmıştır. Senûsî, bu sözün kapsamına diğer peygamberlere, meleklere, semavî kitaplara, âhiret gününe inanmanın da girdiğini savunur. Ona göre bunun sebebi, Hz. Peygamber'in bütün bunları tasdik etmeyi din olarak getirmiş olmasıdır. O, "Ümmü'l-berâhin"de peygamberlerin sahip oldukları sıfatlarla ilgili istidlâllerini daha çok hulfî kıyâsa dayandırmıştır. Bunun yanında muʻcize ile istidlâl, iki aslı bir sonuca göre düzenleme, zincirleme kıyâs, matvî kıyâs formlarını da kullanmıştır. Abstract Muhammad b. Yusuf al-Sanusi is one of the most important Ash'ari theologist in the 15th century North Africa. It is known that he wrote in most of the theological sciences which mainly in theology and mysticism. The fact that logic science is also included among these sciences, reflects the level of development in terms of "istidlal". Senûsî's booklet named "Umm al-berahin" was written with the purpose of proving the belief that "There is no God but Allah and Muhammad is his messenger" is the source of all faith. In addition to the inferences about Allah and His attributes he also explained the attributes that must be found in the messengers based on the word "Muhammad is His messenger" and also tried to prove these features, which are considered to be truthfulness, rescript and notification, with various arguments. According to Sanusi, who defends the opinion that belief to the Hereafter, other prophets, angels, sacred books were entering this context, this is because the Prophet brought religion as a means to attest to all this. He based his inferences about the messengers adjectives on the inverse analogy in "Umm al-barahin". Besides, he used "inference by using miracle", "arrangement two original according to a result", "chained analogy", "arrangement according to two original results" and "abbreviated analogy" forms.